«Κάμπος»: Ένα πρωτότυπο βιβλίο για το μαγικό τοπόσημο της Χίου

Ο «Κάμπος» της Χίου: μια διαφορετική τοπογραφία Facebook Twitter
Ακόμα και ο καρπός που ουσιαστικά συνιστά το οντολογικό στοιχείο του Κάμπου, το πορτοκάλι, δείχνει να διατηρεί την παράδοξη αυτή, διπλή, τρομακτική και συνάμα λυτρωτική υπόσταση.
0

Αρκεί μια εικόνα ή κάποιες ξεφτισμένες αναφορές για να στηθούν οι μηχανισμοί της μνήμης και να ξεκινήσουν μοναδικές περιπέτειες της σκέψης, σε ένα νοερό ταξίδι που πολλές φορές μοιάζει πολύ πιο ισχυρό από το πραγματικό. Αν η φυγή και οι στοχαστικές περιπλανήσεις του Μπένγιαμιν γέννησαν τον κεντρικό φιλοσοφικό μηχανισμό του πλάνητα, αντίστοιχα οι βιωματικές εμπειρίες του Ζέμπαλντ διαμόρφωσαν μια διαφορετική οπτική για τον τρόπο που λειτουργεί ο μηχανισμός της μνήμης και της περιπλάνησης.

Μέσα από τα φαντάσματα, τα θραύσματα και ό,τι ξεφεύγει από το προφανές πεδίο της αφήγησης, μέσα από τέτοιου είδους φιλοσοφικές περιπλανήσεις, κινητοποιούνται ιστορίες που αφήνουν ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα ανάμεσα στη γραφή και το θέμα της. Και αυτό φαίνεται ενίοτε πιο ισχυρό και από το ίδιο το ταξίδι, διαμορφώνοντας ένα διαφορετικό είδος αφηγηματικής καταγραφής και βιωματικής αποτύπωσης (μια άλλη αντίστοιχη περίπτωση είναι τα παιχνίδια της μνήμης στο έργο της Λισπέκτορ). 

Αναζητώντας ανάλογες περιπλανήσεις/περιηγήσεις/φαντασιοκοπίες στο σύγχρονο ελληνικό σύμπαν, ανακαλύψαμε τον πολυδιάστατο «Κάμπο» ενός Έλληνα φωτογράφου, ανθρωπολόγου και ταξιδευτή, του Στρατή Βογιατζή (εκδόσεις Άγρα), ο οποίος μέσα από τη χρήση σουρεαλιστικών φωτογραφιών και υβριδικών κειμένων μάς οδηγεί σε μια άλλη προσέγγιση της ταυτότητας του Κάμπου της Χίου.

Στο πρωτότυπο αυτό βιβλίο, ο Κάμπος αποκαλύπτεται ως ένας κλειστός μικρόκοσμος, που μοιράζεται με τρόπο τελετουργικό τα δικά του ερμητικά μυστικά, και ταυτόχρονα ως ένα πολυδιάστατο σύμπαν που απλώνεται πέρα από τα σύνορα, φέρνοντας κοντά διαφορετικές επιρροές και αποκαλύψεις − βλέπε φραγκικές επιρροές και ελληνική εντοπιότητα.

Σε αυτό τον περίεργο βιταλισμό που καταργεί ακόμα και τα όρια του ζωικού και του ανθρώπινου με τον τρόπο της πιο αλλόκοτης καφκικής παραβολής, ενώνοντας ετερόκλητες εικόνες και είδη, ο συγγραφέας γίνεται μια περίεργη Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, μετατρέποντας τον Κάμπο στον δικό του γοητευτικό γρίφο για γερούς λύτες.

Αρκεί, επίσης, μια στροφή του βλέμματος από τα ζώα που κυκλοφορούν μέσα στον κάμπο −γουρούνια, παγόνια, κότες, αλεπούδες− προς τους ανθρώπους και από τα εξωτικά και τα αλλόκοτα πλάσματα της φαντασίας στα κτίρια και τα σημαντικά αντικείμενα −υπερυψωμένες μάντρες, πηγάδια− για να μετατοπιστεί η συγγραφική μέριμνα και να φανεί μια άλλη, πιο ουσιαστική πλευρά του Κάμπου, στην πιο μαγική του διάσταση.

Στόχος του φωτογράφου-παρατηρητή δεν είναι, εν προκειμένω, μια ιστορική καταγραφή όλων όσα συμβαίνουν στον Κάμπο και δη από τη θέση του προνομιακού υποκειμένου, αλλά μια μετατόπιση του βλέμματος προς αυτό που διαφεύγει και μετατρέπεται σε αφορμή για αποσπασματική μνήμη, για να καταλήξει στη μεταμόρφωση −σάμπως αυτό δεν έκαναν οι ποιητές και παραμυθάδες που πέρασαν από τον ίδιο τόπο;− και σε μια ριζωματική, κατά τον Ντελέζ, χαρτογράφηση των κρυμμένων συνδέσεων − ακόμα και σε μια μόνιμη παρεκτροπή από αυτό που φαίνεται να είναι απτό, υλικό και πανταχού παρόν. 

Ο «Κάμπος» της Χίου Facebook Twitter
Στόχος του φωτογράφου-παρατηρητή δεν είναι, εν προκειμένω, μια ιστορική καταγραφή όλων όσα συμβαίνουν στον Κάμπο και δη από τη θέση του προνομιακού υποκειμένου, αλλά μια μετατόπιση του βλέμματος προς αυτό που διαφεύγει και μετατρέπεται σε αφορμή για αποσπασματική μνήμη.

Πραγματικός και ουσιαστικός πρωταγωνιστής της αφήγησης γίνεται ως εκ τούτου όχι η ύπαρξη, ως ένα κυρίαρχο υποκείμενο που κατέχει την αλήθεια, αλλά ο χρόνος της ύπαρξης που διατρέχει και ανακαλύπτει τα κρυφά σημεία του Κάμπου και τις στιγμές της προσωπικής οδύσσειας.

Σε όλες αυτές τις διαφορετικές εκφάνσεις του εγώ, που φανερώνονται μέσα από στιγμές, καταργείται η παντοδύναμη επικράτεια και επιτρέπεται να εγγραφούν και να μιλήσουν επάνω του οι μνήμες. Σαν να θέλει ο αφηγητής να σταματήσει τη στιγμή, αλλά αυτή να μεταμορφώνεται σε κάτι άλλο, να δέχεται την επίδρασή της για να γίνει άλλοτε ένας ανόργανος και οργανικός κόσμος και άλλοτε μια απτή λεπτομέρεια:

ΚΑΜΠΟΣ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Στρατής Βογιατζής, Κάμπος, Εκδόσεις: Άγρα
Σελίδες: 168

«Περπατώντας πάνω στα σάπια πορτοκάλια και στο υγρό χώμα, λάμβανα μέρος σε αυτή την αργή κομποστοποίηση όπου τα βακτήρια, οι μύκητες και τα μικρόβια αποσυνέθεταν σταδιακά τα οργανικά και ανόργανα σημεία γύρω μου. Η εντροπία της ζύμωσης μετέβαλλε τους όγκους των σωμάτων, με τέτοιον τρόπο που ήταν αδύνατον να διατηρηθούν στην αρχική τους κατάσταση. Έβλεπα τους κορμούς των δέντρων άλλοτε να μικραίνουν και άλλοτε να μεγαλώνουν υπερβολικά, τον χώρο γύρω μου να καμπυλώνεται και τον χρόνο να επιβραδύνεται απότομα. Το περιβόλι διαστελλόταν, γεννώντας αμέτρητους παράλληλους κλώνους περιβολιών, και συστελλόταν μέχρι να μικρύνει τόσο ώστε να περιέχεται στον πυρήνα του κουκουτσιού ενός πορτοκαλιού. Το σώμα μου αναμειγνυόταν με το περιβάλλον σαν να υπόκειμαι σε ένα παράξενο είδος ομοιομορφισμού, με το δέρμα μου να αποκτά το σκούρο χρώμα των κορμών, και τα χέρια μου να διατρέχονται από τις κυτταρικές ίνες των φύλλων των πορτοκαλιών». 

Σε αυτό τον περίεργο βιταλισμό που καταργεί ακόμα και τα όρια του ζωικού και του ανθρώπινου με τον τρόπο της πιο αλλόκοτης καφκικής παραβολής, ενώνοντας ετερόκλητες εικόνες και είδη, ο συγγραφέας γίνεται μια περίεργη Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, μετατρέποντας τον Κάμπο στον δικό του γοητευτικό γρίφο για γερούς λύτες.

Άλλοτε οι περιγραφές μοιάζουν με μια παρτίδα σκάκι που σε καθιστά συνένοχο, απαιτώντας να ανιχνεύσεις τις παράδοξες συνδέσεις, ενώνοντας τις ιστορίες μεταξύ τους −όπως αυτές του Πλωτίνου Ροδοκανάκη που είναι ο αθέατος συμπρωταγωνιστής του βιβλίου− και άλλοτε φαντάζουν σαν όμορφα παραμύθια που δεν αργούν να μετατραπούν σε θρίλερ.

Άλλωστε, σε καμία περίπτωση η παιδική μνήμη δεν είναι ένα ευχάριστο πισωγύρισμα στην εποχή της αθωότητας, αλλά ένα τρομακτικό πέρασμα σε ένα απρόσμενο μομέντουμ που ενίοτε συνδέεται με την ξαφνική θανάτωση ενός ζώου ή με τη συνειδητοποίηση του αναπόφευκτου της ζωής: αντίστοιχα, η βεγγέρα στην επιβλητική τραπεζαρία του αφεντικού δεν αργεί να μετατραπεί από ένα ωραίο σουαρέ με τη συνοδεία γλυκού και το παραδοσιακό κέρασμα σε σκηνή από θρίλερ του Κορτάσαρ.

Ο Κάμπος έχει αυτή την ιδιοσυστασία, να μετατρέπεται από πεδίο φανταστικών επιδιώξεων με εμπορικές επιτυχίες και καλλιτεχνικά επιτεύγματα σε ένα φασματικό μέρος γεμάτο στοιχειά, εφιάλτες και φαντάσματα. 

Ο «Κάμπος» της Χίου Facebook Twitter
Στο πρωτότυπο αυτό βιβλίο, ο Κάμπος αποκαλύπτεται ως ένας κλειστός μικρόκοσμος, που μοιράζεται με τρόπο τελετουργικό τα δικά του ερμητικά μυστικά, και ταυτόχρονα ως ένα πολυδιάστατο σύμπαν που απλώνεται πέρα από τα σύνορα.

Ανιχνεύοντας επομένως όλες αυτές τις υπόγειες, λεπτές συναρμογές και αντιθέσεις, η αφήγηση δεν μετατρέπει τις ιστορίες του «Κάμπου» σε ηθοπλαστικές αφηγήσεις αλλά σε παραβολές της σκιάς, σε συμβάντα ενός περίεργου λήθαργου όπου οι άνθρωποι γίνονται ένα με τα αντικείμενα, σχεδόν εξαϋλώνονται από αυτά και καθίστανται μια παράδοξη υπόγεια σύλληψη που φτάνει στη διαισθητική νόηση των πραγμάτων.

Ο ομοιομορφισμός που τρυπώνει στην καρδιά της αφήγησης έχει ακριβώς αυτό τον παράξενο ρόλο. Ακόμα και ο καρπός που ουσιαστικά συνιστά το οντολογικό στοιχείο του Κάμπου, το πορτοκάλι, δείχνει να διατηρεί την παράδοξη αυτή, διπλή, τρομακτική και συνάμα λυτρωτική υπόσταση − το double bind, όπως συνηθίζει να λέγεται στη λογοτεχνία: «Το πορτοκάλι δεν είναι φρούτο, αλλά μια ευχή που τυλίχτηκε σε πορτοκαλί χρώμα για να φέρει καλή τύχη στους ανθρώπους. Σε ένα περιβόλι του Κάμπου άμα βρεθείς, όλα θα πάνε καλά και δεν χρειάζεται να ανησυχείς. Πρόσεχε, όμως, γιατί η ευλογία αυτή μπορεί να γυρίσει σε κατάρα». 

Ο «Κάμπος» της Χίου Facebook Twitter
Ο Κάμπος έχει αυτή την ιδιοσυστασία, να μετατρέπεται από πεδίο φανταστικών επιδιώξεων με εμπορικές επιτυχίες και καλλιτεχνικά επιτεύγματα σε ένα φασματικό μέρος γεμάτο στοιχειά, εφιάλτες και φαντάσματα. 

Συμπερασματικά μιλώντας, το διπλό αυτό παιχνίδι της ευλογίας και κατάρας που απλώνεται πάνω από τον Κάμπο, του ανοιχτού τραύματος που μοιάζει να αποτελεί μια πυξίδα για τον επόμενο βίο, φέρει εντός του αποσπασματικές μνήμες, ξεριζωμούς, σφαγές αλλά και υψηλές επιδιώξεις που περιπλέκονται μοναδικά, δίνοντας τη δυνατότητα να εισχωρήσουν όλα τα αλλόκοτα φάσματα της φαντασίας.

Και εδώ ακριβώς έγκειται η γοητεία του βιβλίου: αν ο Κάμπος ήταν απλός τόπος ευτυχίας, ένας μικρός παράδεισος, ο συγγραφέας-ποιητής δεν θα μπορούσε με τον τρόπο του Ομήρου στην αρχή να επικαλεστεί τις μούσες για να τον προστατεύσουν από τα αλλόκοτα πλάσματα της φαντασίας ή να τα αφήσουν να περιπλανηθούν ελεύθερα σε αυτή την τόσο οικεία terra icognita του ανεξάντλητου καταγωγικού τόπου.

Σαν την οικογένεια Άσμπερι από τους «Δακτύλιους του Κρόνου» του Ζέμπαλντ, με τις τρεις ράφτρες που ξηλώνουν ό,τι έχουν κεντήσει το προηγούμενο βράδυ, έτσι και κάποιοι συγγραφείς ξέρουν πως δεν θα συνηθίσουν ποτέ να ζουν πάνω στη γη με τον τρόπο των άλλων, αφού γνωρίζουν ότι πρέπει κάθε μέρα να επανευφεύρουν τη ζωή από την αρχή μέσω της αφήγησης. Αρκεί κάποιοι από αυτούς να μπορούν να είναι ευρηματικοί, ξεκινώντας το αφηγηματικό παιχνίδι από το κέντρο ενός απέραντου περιβολιού, όπως ο Στρατής Βογιατζής. 

Ο «Κάμπος» της Χίου Facebook Twitter

Αγοράστε το βιβλίο εδώ. 



 

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT