Πικάσο: Ένας περιθωριακός στο Παρίσι

Πικάσο: Ένας περιθωριακός στο Παρίσι Facebook Twitter
Πάμπλο Πικάσο, 'Οικογένεια Σαλτιμπάγκων' (1905)
0

Στο νέο βιβλίο της που έχει τίτλο «Πικάσο ο ξένος: Ένας καλλιτέχνης στη Γαλλία, 1900-1973» (Picasso the Foreigner: An Artist in France, 1900-1973), η συγγραφέας Ανί Κοέν-Σολάλ αφηγείται χρονολογικά τη βιογραφία του καλλιτέχνη, βάζοντας την δική σφραγίδα της σε μια εξαντλητικά βιογραφημένη ζωή, σαρώνοντας αρχεία και φακέλους της γαλλικής κυβέρνησης για τον Πικάσο, και υποστηρίζοντας ότι η ιδιότητά του ως παρείσακτου στη Γαλλία είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του έργου του. Ο Πικάσο πάλευε με την ταυτότητα του ξένου καθ' όλη τη διάρκεια των επτά δεκαετιών που πέρασε στη θετή του πατρίδα. Στον απόηχο της υπόθεσης Ντρέιφους, η οποία είχε αποκαλύψει τα βαθιά άγχη της γαλλικής κοινωνίας σχετικά με το ποιος ήταν αυθεντικά Γάλλος, η γαλλική κυβέρνηση είχε αποφασίσει να πατάξει τους μετανάστες, τους αναρχικούς και τον υπόκοσμο της Μονμάρτης –  τους ανθρώπους του Πικάσο, δηλαδή.

Όταν έφτασε από τη Βαρκελώνη το 1900, ως θρασύς, φιλόδοξος 19χρονος, οι αρχές ανέθεσαν σε ένα κουαρτέτο «πληροφοριοδοτών» να παρακολουθεί τις κινήσεις του και να καταγράφει τις σχέσεις του. Ο Πικάσο φρόντιζε να μην τραβά πολύ την προσοχή ενώ, όπως παρατηρεί η συγγραφέας, «είχε ήδη ανακαλύψει τον καλύτερο τρόπο για να προστατεύσει τον εαυτό του: τη δουλειά».

Η παραγωγή του ήταν τεράστια και η ιδιοφυία του αναγνωρίστηκε άμεσα από πρόσωπα όπως ο Γερμανός έμπορος τέχνης Ντάνιελ-Χένρι Κανβάιλερ, ο Λέο και η Γερτρούδη Στάιν και ο ποιητής Γκιγιόμ Απολινέρ, ο οποίος είχε δηλώσει τότε ότι «περισσότερο από όλους τους ποιητές ... αυτός ο Ισπανός μας μελανιάζει σαν ξαφνικός παγετός. Οι στοχασμοί του γδύνονται μέσα στη σιωπή».

Κρίσιμη στην ιστορία του Πικάσο είναι η φορτισμένη συνύπαρξή του με τον Ζορζ Μπρακ, τον οποίο οι Γάλλοι θεωρούν ως τον καταλύτη του κυβισμού, τον ήλιο στο φεγγάρι του Πικάσο. Υπάρχουν επίσης κουτσομπολιά, για οικονομικά προβλήματα, άσχημους έρωτες και καλλιτεχνικές έριδες. Έλεγε ο Μπρακ για την Γερτρούδη Στάιν: «Η δεσποινίς Στάιν δεν καταλάβαινε τίποτα από όσα συνέβαιναν γύρω της... Για κάποια που θεωρεί τον εαυτό της αυθεντία της εποχής της, θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν ξεπέρασε ποτέ την ιδιότητα της τουρίστριας».

Όπως σημειώνεται στο βιβλίο, οι πρώιμοι καμβάδες του Πικάσο ανέδειξαν τους περιθωριοποιημένους: τις πόρνες, τους μέθυσους και τους απόκληρους, μαζί με «εκείνους τους νομαδικούς καλλιτέχνες ... τους κλόουν, τους καρνάβαλους, τους αρλεκίνους, τους σαλτιμπάγκους, το παιδί που ισορροπεί επισφαλώς πάνω σε μια μπάλα, την εκπαιδευμένη μαϊμού, το εξημερωμένο κοράκι».

Ακόμη όμως και αφού είχε κατακτήσει την κορυφή της εικαστικής δεξιοτεχνίας, το γαλλικό κατεστημένο δεν σταμάτησε να τον σνομπάρει. Το 1929 το Μουσείο του Λούβρου απέρριψε ένα από τα πιο διάσημα σήμερα έργα του, τις «Δεσποινίδες της Αβινιόν». Μια δεκαετία αργότερα, μόνο δύο μουσεία σε ολόκληρη τη Γαλλία είχαν αποκτήσει πίνακές του. Ο καλλιτέχνης ήταν υποχρεωμένος να κυκλοφορεί με μια ειδική ταυτότητα, καθώς οι αρχές του Παρισιού είχαν δημιουργήσει μια νέα αστυνομική υπηρεσία για την παρακολούθηση των αλλοδαπών. Η Γαλλία μεταξύ των πολέμων ήταν μια «νικήτρια αλλά πληγωμένη χώρα ... που σαρώθηκε από ένα κύμα ξενοφοβίας», παρατηρεί η Κοέν-Σολάλ. «Στο περιθώριο της γαλλικής κοινωνίας, ο Πικάσο έγινε η αρχετυπική απειλή επειδή αντιπροσώπευε όλο και περισσότερο όλα όσα μισούσαν οι πατριώτες: ήταν πλούσιος, διάσημος, ανεξιχνίαστος, ανεξέλεγκτος, κοσμοπολίτης».

Τότε συνέβη ο γερμανο-ιταλικός βομβαρδισμός ενός βασκικού χωριού το 1937, κατόπιν εντολής του Φράνκο. Η ονειρική απάντηση του Πικάσο με την «Γκουέρνικα» ανέβασε κατακόρυφα το προφίλ του παγκοσμίως, προκαλώντας όμως στον ίδιον νέα προβλήματα. «Με τη φήμη που είχε αποκτήσει μέσω της Γκουέρνικα, ο Πικάσο είχε γίνει ένα σημείο αναφοράς, μια ηθική πυξίδα, και σ' αυτόν στρεφόταν ο κόσμος όταν ήθελε να αποκρυπτογραφήσει το μέλλον", γράφει η Κοέν-Σολάλ. Παραμένοντας ύποπτος, ο Πικάσο βρισκόταν υπό διαρκή παρακολούθηση από τις γαλλικές αρχές. Το έργο που του χάρισε διεθνή φήμη και έγινε «πρότυπο αντίστασης σε όλες τις μορφές φασισμού» τον σημάδευε ακόμα πιο έντονα ως ταραξία στα μάτια των γαλλικών αρχών.

Η μοναδική του αίτηση για πολιτογράφηση, η οποία υποβλήθηκε λίγο πριν από την επέλαση των Γερμανών στο Παρίσι το 1940, απέτυχε. Μετά τον πόλεμο, η επιρροή του εκτοξεύτηκε, ο ίδιος όμως φρόντιζε να κινείται προσεκτικά, αποφεύγοντας την προσοχή του Τζ. Έντγκαρ Χούβερ ενώ παράλληλα δεν δίσταζε να επιδείξει τα κομμουνιστικά του διαπιστευτήρια. (Η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η ιδεολογία του Πικάσο ήταν περισσότερο αντιφασιστική παρά κομμουνιστική). Στην δεκαετία του ’60 το έργο του θα μετατοπιζόταν στο πιο «διακοσμητικό», πάντα με την υποτακτική αφοσίωση της δεύτερης συζύγου του, Ζακλίν Ροκ, μια περίοδος που αργότερα θα ονομαζόταν από τον Τζον Ρίτσαρντσον στην ογκώδη (και ημιτελή) βιογραφία που έγραψε για τον Πικάσο, «η εποχή της Ζακλίν» (L’Époque Jacqueline).

Στοιχεία από The Wall Street Journal

Εικαστικά
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Εικαστικά / «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Μια μεγάλη έκθεση στο Σικάγο εξετάζει την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από 300 έργα που δημιουργήθηκαν κυρίως στην περίοδο μεταξύ του 1869, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος», και του 1939
THE LIFO TEAM
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ