Δέκα χρόνια μετά τoν θάνατο του ιδρυτή της, Οσάμα Μπιν Λάντεν, η Αλ Κάιντα μοιάζει ελάχιστα με το τρομοκρατικό δίκτυο που έπληξε τις ΗΠΑ στις 11 Σεπτεμβρίου 2001.
Ωστόσο, παραμένει απειλή ακόμη και κάτω από μια εντελώς διαφορετική ηγετική δομή. Ομοίως, ο Οσάμα μπιν Λάντεν, ενσαρκώνει την υπέρτατη θυσία και παραμένει το σχεδόν αδιαμφισβήτητο είδωλο των τζιχαντιστών σε όλο τον κόσμο, σχολιάζει το Γαλλικό Πρακτορείο.
Την 1η Μαΐου 2011, ο Οσάμα μπιν Λάντεν σκοτώθηκε από τις αμερικανικές δυνάμεις στο Πακιστάν σύμφωνα με την ανακοίνωση του τότε Αμερικανού προέδρου.
Σύμφωνα με τις στρατιωτικές πηγές των ΗΠΑ, ο ηγέτης της Αλ Κάιντα σκοτώθηκε σε μια έπαυλη έξω από το Ισλαμαμπάντ.
Ήταν καταζητούμενος για τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Η είδηση στον ημερήσιο τύπο ανέφερε ότι «η σορός σύμφωνα με δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων στο Αssociated Press και το CNN ρίχθηκε σε άγνωστο σημείο στη θάλασσα αφού πρώτα τηρήθηκαν όλα τα τελετουργικά, που απαιτεί η μουσουλμανική θρησκεία».
Παρόλο που οι Αμερικανοί έριξαν το πτώμα του μπιν Λάντεν στη θάλασσα προκειμένου να μην επιτρέψουν να μετατραπεί ο τάφος του σε μνημείο των τζιχαντιστών, ο ιδρυτής της αλ Κάιντα παραμένει παράδειγμα προς μίμηση για πολλούς υποστηρικτές του ακραίου ισλάμ.
Και αυτό το πέτυχε επειδή συνειδητοποίησε τη χρησιμότητα της προπαγάνδας. Με μακριά γενειάδα, λευκό τουρμπάνι, την παραδοσιακή ενδυμασία των Σαουδαράβων καλλιέργησε μια εικόνα ταπεινότητας και νηφαλιότητας προτού επιλέξει να φορέσει στολή παραλλαγής και να φωτογραφηθεί με ένα τουφέκι στο πλάι.
Μια υπερβολική εικόνα για έναν άνδρα που δεν βρέθηκε ποτέ πολύ κοντά στο πεδίο της μάχης.
«Ο Οσάμα μπιν Λάντεν έχτισε προσεκτικά τη δημόσια προσωπικότητά του για να κερδίσει υποστηρικτές», εξηγεί η Κάθριν Ζίμερμαν ερευνήτρια του Critical Threats Project του American Enterprise Institute (AEI).
«Η εικόνα του βασίζεται στο μέτρο προκειμένου να παρουσιαστεί ως ένας πνευματικός και στρατιωτικός ηγέτης του τζιχάντ».
Η δημιουργία της εικόνας του πέτυχε τον στόχο της: να στρατολογήσει μαχητές, επιβεβαιώνει ο Κόλιν Κλαρκ διευθυντής ερευνών του Soufan Center.
«Ακόμη κι αν επικρίθηκε κάποιες φορές για την αγάπη του προς τα μέσα ενημέρωσης, ήταν αρκετά οξυδερκής ώστε να κατανοήσει τη σημασία των μεγάλων πλατφορμών για τη μετάδοση του μηνύματος της αλ Κάιντα».
Έκτοτε η Δύση έχει δαπανήσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για να εξαλείψει την τρομοκρατία. Και οι τζιχαντιστές είναι αδιαμφισβήτητα περισσότεροι απ’ όσοι ήταν πριν από 20 χρόνια.
Όμως η κληρονομιά του μπιν Λάντεν δεν περιορίστηκε στη ρητορική. Αποτέλεσε και τον καταλύτη της παγκόσμιας τρομοκρατίας.
Ρίχνοντας αεροπλάνα πάνω τους Δίδυμους Πύργους στη Νέα Υόρκη την 11η Σεπτεμβρίου 2001 φάνηκε ότι αψηφά την Αμερική, ταπείνωσε τη Δύση και προσέφερε σε γενιές τζιχαντιστών μια πίστη η οποία δεν διαψεύστηκε ποτέ, ακόμη κι αν χρειάστηκε να περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του κρυμμένος.
Είκοσι χρόνια μετά την «επίθεση - υπογραφή» οι ΗΠΑ ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν χωρίς να ισχυρίζονται ότι νίκησαν.
Δεν του αρκούσε να πλήξει τη μεγαλύτερη δύναμη παγκοσμίως, ο μπιν Λάντεν «τράβηξε» τις ΗΠΑ σε έναν πόλεμο φθοράς στο Αφγανιστάν τον οποίο δεν θα μπορούσαν να κερδίσουν», αναφέρει ο Κόλιν Κλαρκ.
Επίσης κατανόησε το συμφέρον του να μετατρέψει τις εμπόλεμες περιοχές σε χώρο εκπαίδευσης και αφιέρωσε την περιουσία του στη χρηματοδότηση μαχητών από το Αφγανιστάν ως την Τσετσενία, περνώντας από τη Βοσνία ή τη Σομαλία. Τόσοι πιστοί υπηρέτες, οι οποίοι στη συνέχεια τροφοδότησαν τα τζιχαντιστικά δίκτυά του.
Μετά τον θάνατό του, οι ακραίοι ισλαμιστές έχασαν τη φωνή τους. Η αλ Κάιντα έχασε την πρώτη θέση στον παγκόσμιο τζιχαντισμό από τον αντίπαλό της, το Ισλαμικό Κράτος. Αντί να ενώσουν τις δυνάμεις τους αυτές οι δύο οργανώσεις επιδίδονται σε έναν στρατιωτικό και ιδεολογικό πόλεμο.
Όμως ο μπιν Λάντεν πέθανε πριν το καταστροφικό σχίσμα του 2014. «Στελέχη του ΙΚ εξακολουθούν να τον βλέπουν θετικά», παρατηρεί ο Άαρον Ζέλιν ιδρυτής του εξειδικευμένου ιστότοπου Jihadology.
«Κατά μία έννοια το ΙΚ θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άξιους διαδόχους του μπιν Λάντεν, αντίθετα με τον (Αιγύπτιο Αϊμάν) αλ Ζαουάχρι ο οποίος οδήγησε την αλ Κάιντα στον λάθος δρόμο».
Σιγά σιγά ο μπιν Λάντεν έχει αναχθεί σε μύθο. Πλέον, δεν υπάρχουν μαχητές που να τον έχουν γνωρίσει ή ακούσει όσο ήταν ζωντανός.
Παρότι η προσωπική του θυσία αναγκάζει κάποιους να τον σέβονται, «ανήκει στο παρελθόν», παρατηρεί ο Γκλεν Ρόμπινσον συγγραφέας μιας πρόσφατης ιστορίας του παγκόσμιου τζιχαντιστικού κινήματος.
Σε ό,τι αφορά τη θεωρητική του κληρονομιά, εξακολουθεί να συζητείται. Κάποιοι αντίπαλοί του εκτιμούν ότι ήταν αντιπαραγωγικό να επιτεθεί στις ΗΠΑ.
«Μια ηλίθια στρατηγική», έγραψε ο θεωρητικός του τζιχάντ Αμπού Μούσαμπ αλ Σούρι.
«Η στρατηγική ‘Πρώτα η Αμερική’ εξακολουθεί να θεωρείται σε μεγάλο βαθμό σημαντικό λάθος», παρατηρεί ο Γκλεν Ρόμπινσον.
«Απόδειξη για αυτό είναι ότι πολύ λίγοι τζιχαντιστές την ακολουθούν και οι περισσότεροι δεν την έχουν ακολουθήσει ποτέ».
Στην πραγματικότητα η αλ Κάιντα σήμερα είναι ένα σύμβολο, ένα δίκτυο, περισσότερο από μια οργάνωση.
Τα παρακλάδια της στη Σομαλία, την Υεμένη όπως και στο Λεβάντε δεν εξαπολύουν χτυπήματα εναντίον της Δύσης: περιορίζονται σε τοπικά πολιτικά παιχνίδια και χαίρουν μιας μεγαλύτερης αυτονομίας απέναντι σε μια αποδυναμωμένη ιεραρχία, πολύ μακριά από την κεντρική εξουσία που ασκούσε ο μπιν Λάντεν.
Αυτό που μένει είναι το πρόσωπό του σε ένα μπλουζάκι, το όνομά του σε μια πινακίδα στο πίσω μέρος των οχημάτων, ένα πορτρέτο του στη διάρκεια διαδηλώσεων.
Η Κάθριν Ζίμερμαν επικαλείται ένα βίντεο των Σεμπάμπ της Σομαλίας έπειτα από επίθεση που εξαπέλυσαν τον Δεκέμβριο.
Δείχνει ένα μέρος της ομάδας των τζιχαντιστών να παρακολουθούν βίντεο του μπιν Λάντεν. «Μια εικόνα που έχει στόχο να δείξει τον δεσμό τους με την κληρονομιά του», διαβεβαιώνει.
Με πληροφορίες του AFP/France24
