«Ξένες υποθέσεις»: Το καλύτερο μυθιστόρημα της Άλισον Λάρι

Mπορεί να είναι γοητευτική μια μεσήλικη γυναίκα, μόνη, μικροκαμωμένη και άχαρη; Να έχει εμμονές, φαντασιώσεις, ενδιαφέρουσα ερωτική ζωή; Να είναι παράξενη αλλά και αξιαγάπητη; Φυσικά.

Απόδειξη, η ηρωίδα του μυθιστορήματος της Άλισον Λάρι «Ξένες υποθέσεις» (Πούλιτζερ, 1985): στα πενηντατέσσερά της, η Αμερικανίδα καθηγήτρια Βίννυ Μάινερ έχει πίσω της μια ικανοποιητική ακαδημαϊκή καριέρα, μελετάει ακόμη τα λαϊκά παιδικά τραγουδάκια, πάσχει από αθεράπευτη αγγλοφιλία, αλλάζει συντρόφους διατηρώντας για τον εαυτό της τον ρόλο του «φίλου εξομολογητή», πλάθει με τη φαντασία της σχέσεις με διάσημους διανοούμενους και συγγραφείς, κι όποτε νιώθει αφόρητη μοναξιά ονειρεύεται πως ανάμεσα στα πόδια της τριγυρνάει ο πιο πιστός της σύντροφος, ένας σκύλος με το όνομα Φίντο.

Οι «Ξένες υποθέσεις» είναι ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα της πολυβραβευμένης Άλισον Λάρι που άφησε την τελευταία της πνοή στις 3 Δεκεμβρίου στην Ίθακα. Γεννημένη το 1926 στο Σικάγο, καθηγήτρια –όπως κι η ηρωίδα της– στην έδρα παιδικής λογοτεχνίας του πανεπιστημίου Κορνέλ, θαυμάστρια της Τζέιν Όστιν και του Χένρι Τζέιμς, η Λάρι άφησε πίσω της κι άλλα επιτυχημένα βιβλία, κάποια από τα οποία κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος (βλ. «Εραστές και φίλοι», «Οι φανταστικοί φίλοι», «Η αλήθεια για την Λόριν Τζόουνς»).

Στις «Ξένες υποθέσεις», η Άλισον Λάρι μας συστήνει την ηρωίδα της μέσα σ' ένα αεροπλάνο που διασχίζει τον Ατλαντικό. Η Βίννυ Μάινερ θα 'πρεπε να είναι πολύ χαρούμενη –μια υποτροφία της επιτρέπει να ζήσει έξι μήνες στην αγαπημένη της Αγγλία– αλλά είναι συγχυσμένη: μόλις έχει διαβάσει ένα άρθρο σε λογοτεχνικό περιοδικό όπου διάσημος καθηγητής κατακεραυνώνει τη δουλειά της και, σαν να μην έφτανε αυτό, στη διπλανή της θέση έχει αράξει ένας άξεστος Αμερικανός με σαφή διάθεση επικοινωνίας για το επόμενο εννιάωρο!

Η Άλισον Λάρι επιστρατεύει τη λεπτή ειρωνεία της για να συγκρίνει δυο διαφορετικούς πολιτισμούς, ν' ανατρέψει στερεότυπα, να μιλήσει για τον αμοιβαίο θαυμασμό ή καχυποψία, καθώς και για τα συμπλέγματα ανωτερότητας ή κατωτερότητας που τρέφουν οι ήρωές της απέναντι στον τόπο που προσωρινά τους φιλοξενεί.

Όπως θα διαπιστώσουμε, η Βίννυ Μάινερ θα θυμάται για καιρό τους μήνες που θα περάσει στο Λονδίνο. Κι αν στην αρχή δεν έκρυβε την περιφρόνησή της για τους «βάρβαρους» συμπατριώτες της –σαν κι αυτόν που γνώρισε στο αεροπλάνο, καλή ώρα– σιγά σιγά, μια ερωτική περιπέτεια θα την προικίσει με περισσότερη κατανόηση.

Πέρα από εκείνη, ωστόσο, υπάρχει ακόμα ένας κεντρικός ήρωας: ο νεαρός συνάδελφός της Φρέντ Τάρνερ. Ένας όμορφος τριαντάρης άρτι χωρισμένος, που στέκεται επιφυλακτικός απέναντι στο γκρίζο Λονδίνο, ως τη μέρα που θ' αρχίσει να συμμετέχει στην κοσμικο-καλλιτεχνική ζωή της πόλης, συντροφιά με μια ολίγον νευρωτική τηλεοπτική σταρ.

Οι περιπέτειες των δύο Αμερικανών πανεπιστημιακών στη χώρα με τη μακρόχρονη παράδοση και την εκλεπτυσμένη κουλτούρα εκτυλίσσονται παράλληλα. Η Άλισον Λάρι επιστρατεύει τη λεπτή ειρωνεία της για να συγκρίνει δυο διαφορετικούς πολιτισμούς, ν' ανατρέψει στερεότυπα, να μιλήσει για τον αμοιβαίο θαυμασμό ή καχυποψία, καθώς και για τα συμπλέγματα ανωτερότητας ή κατωτερότητας που τρέφουν οι ήρωές της απέναντι στον τόπο που προσωρινά τους φιλοξενεί.

Όπως επισημαίνει ο μεταφραστής Ν. Κ. στον πρόλογό του, «η ματιά της Λάρι είναι ανελέητη, η σάτιρά της εξοντωτική, είτε πρόκειται για αμερικανούς τουρίστες που έρχονται στην Ευρώπη με οργανωμένες εκδρομές για να μπορούν να επιδειχτούν στους συμπατριώτες τους, είτε για την αγγλική αριστοκρατία, είτε για τους ανθρώπους του θεάτρου, είτε για τους στομφώδεις στενοκέφαλους ψευτοδιανοούμενους».

Μια άλλη αρετή της Λάρι, πέρα από την παρατηρητικότητα και την ειρωνεία της, είναι η ικανότητά της να διευρευνά την ανθρώπινη ψυχή. Η Βίννυ και ο Φρεντ εύκολα θα μπορούσαν να παρουσιαστούν σαν καρικατούρες. Κι όμως, η Λάρι στέκεται από πάνω τους με αγάπη και ξεσκεπάζει τις αδυναμίες τους χωρίς καμιά διάθεση να τους προσβάλει. Αιχμάλωτοι των προκαταλήψεών τους, οι δυο πανεπιστημιακοί δεν παύουν να είναι άνθρωποι έξυπνοι και ευαίσθητοι. Η σύντομη παραμονή τους στο Λονδίνο αντιπροσωπεύει και για τους δυο ένα υποκατάστατο. Στο βάθος, καθένας τους ψάχνει μια αδελφή ψυχή. Το τέλος, αλίμονο, θα είναι αίσιο μόνο για τον ένα.

Η ζωή ούτε παραμύθι είναι ούτε αστεία υπόθεση, κι αυτό η Λάρι το ήξερε καλά. Διαφορετικά, οι «Ξένες υποθέσεις» θα ήταν απλώς ένα ανάλαφρο μυθιστόρημα, κι όχι μια τόσο ευχάριστη και τόσο σοβαρή ταυτόχρονα ιστορία.