Τα χαμένα όνειρα του 1989 και η κατάντια της Ευρώπης τριάντα χρόνια μετά

Τα χαμένα όνειρα του 1989 και η κατάντια της Ευρώπης τριάντα χρόνια μετά Facebook Twitter
Η άνοδος του εθνικισμού, του ρατσισμού, ο πολιτικός κατακερματισμός των ευρωπαϊκών δημοκρατιών, οι σοβαρές ανεπάρκειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι αδυναμίες της ευρωζώνης και το Brexit συνιστούν την εικόνα μιας Ευρώπης που μοιάζει να βρίσκεται πολύ μακριά από τον φάρο υπόσχεσης και ελπίδας που πίστεψε ότι είναι το 1989.
2

Όπως το 1776, το 1789 και το 1917, το 1989 ήταν μια από εκείνες τις σπάνιες στιγμές που σηματοδότησαν μια αποφασιστική καμπή στη σύγχρονη ανθρώπινη ιστορία. 'Η, τουλάχιστον, έτσι έμοιαζε τότε. Τριάντα χρόνια μετά, η «χρονιά που έπεσε το Τείχος» μοιάζει πιο πολύ με ψευδαίσθηση, σε όλα τα επίπεδα.

Η άνοδος του εθνικισμού, του ρατσισμού, ο πολιτικός κατακερματισμός των ευρωπαϊκών δημοκρατιών, οι σοβαρές ανεπάρκειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η αδυναμίες της ευρωζώνης και το Brexit συνιστούν την εικόνα μιας Ευρώπης που μοιάζει να βρίσκεται πολύ μακριά από τον φάρο υπόσχεσης και ελπίδας που πίστεψε ότι είναι το 1989.

Η άνοδος του εθνικισμού, του ρατσισμού, ο πολιτικός κατακερματισμός των ευρωπαϊκών δημοκρατιών, οι σοβαρές ανεπάρκειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η αδυναμίες της ευρωζώνης και το Brexit συνιστούν την εικόνα μιας Ευρώπης που μοιάζει να βρίσκεται πολύ μακριά από τον φάρο υπόσχεσης και ελπίδας που πίστεψε ότι είναι το 1989.

Στο βιβλίο τους με τίτλο "The Light that Failed" [Το Φως που έσβησε], ο βουλγαρικής καταγωγής ερευνητής στο Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Επιστημών της Βιέννης, Ivan Krastev και ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, Stephen Holmes, εξετάζουν την εθνικιστική αντίδραση που ακολούθησε τις κοσμογονικές αλλαγές εκείνης της περιόδου αλλά και το πώς ο δυτικός φιλελευθερισμός καταδικάστηκε από την αυταρέσκεια, τον εφησυχασμό και την αλαζονεία του.

Όπως γράφουν χαρακτηριστικά οι συγγραφείς του βιβλίου, «ο φιλελευθερισμός κατέληξε να γίνει ο ίδιος θύμα της θριαμβευτικής επικράτησής του με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου,... ο φιλελευθερισμός ερωτεύτηκε τον ίδιο του τον εαυτό του και έχασε τελείως τον δρόμο του».

Στο βιβλίο "Post Wall, Post Square" [Μετά το Τείχος, Μετά την Πλατεία (Τιεν Αν Μεν)] η καθηγήτρια Ιστορίας στο London School of Economics και στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, Kristina Spohr, ασχολείται κυρίως με τα πρώτα κρίσιμα χρόνια μετά το 1989 και την εσφαλμένη υπόθεση ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία θα ήταν το κύμα του μέλλοντος καθώς ολόκληρος ο κόσμος θα σύγκλινε προς τις αμερικανικές αξίες.

Χρησιμοποιώντας προσφάτως αποχαρακτηρισμένο υλικό προερχόμενο από βρετανικά, γερμανικά, ρωσικά και αμερικανικά αρχεία, η Spohr περιγράφει την πλάνη των πολιτικών ηγετών εκείνων των κρίσιμων καιρών. «Εκ των υστέρων, το σοβιετικό μπλοκ μοιάζει με σπίτι από τραπουλόχαρτα», γράφει, τονίζοντας στο βιβλίο τον κρίσιμο ρόλο του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο οποίος εμφανίζεται να είχε χαρακτηρίσει τον Ανατολικογερμανό ηγέτη Έριχ Χόνεκερ «παλιοτόμαρο» και τον Νικολάι Τσαουσέσκου «φαινόμενο πρωτογονισμού».

Στο νέο του βιβλίο με τίτλο "Empire of Democracy" [Η Αυτοκρατορία της Δημοκρατίας], o συγγραφέας Simon Reid-Henry τοποθετεί την απαρχή της απεριόριστης πίστης στο μοντέλο του οικονομικού φιλελευθερισμού, στις μεθόδους με τις οποίες οι δυτικές κυβερνήσεις επιχείρησαν να υπερβούν τις πολλαπλές κρίσεις που ταλάνισαν τις χώρες τους στα τέλη της δεκαετίας του '60 και στις αρχές της δεκαετίας του '70.

Ανοίγοντας διάπλατα τις οικονομίες στις δυνάμεις της αγοράς για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό, τη νομισματική αστάθεια και την χαμένη παραγωγικότητα, μπορεί να κατάφεραν να αυξήσουν τον πλούτο, συγχρόνως όμως κατέλυσαν το - καθοριστικό για τη λειτουργία των δυτικών δημοκρατιών μετά το 1945 - κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα στις κυβερνήσεις, τα κεφάλαιο και την εργασία. «Στην εύθυμη θολούρα που ακολούθησε την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, θεωρήθηκε δεδομένο ότι ο καπιταλισμός λειτουργεί ρολόι στη Δύση και θα κουβαλήσει τη δημοκρατία στις πλάτες του», γράφει.

Συγχρόνως όμως, όπως τονίζει, είχαν ήδη να κυοφορούνται επικίνδυνες εντάσεις. Από τη μία, οι πολίτες σταδιακά ένιωθαν αποκομμένοι από το δημοκρατικό σύστημα εξαιτίας της ραγδαία ανερχόμενης οικονομικής ανισότητας. Από την άλλη, «επετράπη στον οικονομικό τομέας να αναπτυχτεί πέρα από κάθε όριο, ενώ συγχρόνως το κράτος αποδεσμεύτηκε από τα ρυθμιστικά εργαλεία που θα ήταν απαραίτητα όταν μια τέτοια 'οικονομία καζίνου' αναπόφευκτα θα συναντούσε κάποτε αξεπέραστα προβλήματα».

Τέλος, στο βιβλίο του με τίτλο "Stalin and the Fate of Europe" [Ο Στάλιν και η μοίρα της Ευρώπης] ο Norman Naimark, ειδικός στην μελέτη του σταλινισμού και την πολιτική κληρονομιά του Σοβιετικού ηγέτη, τονίζει ότι ο Στάλιν ποτέ δεν είχε σκοπό στην πραγματικότητα να σπείρει επαναστάσεις στην δυτική Ευρώπη. Ο Ψυχρός Πόλεμος όμως, για τον οποίον φέρει και ο ίδιος μεγάλο μερίδιο, έχει αφήσει το έντονο αποτύπωμά του στην ιδρυματική κουλτούρα που χαρακτηρίζει την πολιτική τόσο της Μόσχας όσο και της Ουάσιγκτον ως τις μέρες μας.

Με στοιχεία από τους Financial Times

Βιβλίο
2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT

σχόλια

1 σχόλια
Καίτοι αναγιγνωσκουμε περισσότερο τις απόψεις του δημοσιογράφου των Financial Times ή του μεταφραστή του παρά των συγγραφέων των βιβλίων να πούμε ότι οπότε υπάρχει διεύρυνση χωρίς εμβάθυνση της ενσωμάτωσης το μίσος για το άλλο φαντάζει κάτι σχεδόν λογικό.Η Ευρώπη είναι στο καλύτερο σημείο της ανά τους αιώνες ιστορίας της και όμως πολλοί γκρινιάζουν non stop. Χάρισμα τους η μιζέρια. Είτε είναι από το John Hopkins είτε από τις Κουκουβάουνες.
Εδω στο κοσμο αλλου εκτελουν αλλου κοβουν χερια για κλοπες με το τροχο αλλα η Ευρωπη εχει.. αποτυχει - εχοντας ενα πρωτοφανες επιπεδο ευημεριας και δικαιωματων απο την απαρχη της ανθρωπινης ιστοριας.Εχουμε τρελαθει απλα.