Να τελειώνουμε με την Grande Sartreuse Facebook Twitter

Σιμόν ντε Μποβουάρ: Να τελειώνουμε με την Grande Sartreuse

0

H Σιμόν ντε Μποβουάρ πέθανε το 1986, σε ηλικία εβδομήντα οκτώ ετών. Παρόλο που από την ηλικία των πενήντα, ίσως και λίγο πιο πριν, είχε θέμα με τα γηρατειά και με το γερασμένο σώμα, μέχρι και την τελευταία στιγμή δεχόταν τους φίλους της, συγγραφείς, πανεπιστημιακούς κ.λπ., κάνοντας μια μοναδική παραχώρηση στα γηρατειά της: να φοράει μια κόκκινη ρόμπα.

Οι νεκρολογίες που δημοσιεύτηκαν στον γαλλικό Τύπο αναπαρήγαγαν περισσότερο τον μύθο που είχε δημιουργήσει και, ίσως συνειδητά, επιβάλει το ζεύγος Σαρτρ - Μποβουάρ τις δεκαετίες πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως και τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1970: αυτός ήταν ο φιλόσοφος του υπαρξισμού, αυτή ήταν στη σκιά του, το νούμερο 2, η εκλαϊκεύτρια και όχι η δημιουργός.

Πώς μπορεί όμως να είναι το «νούμερο 2» μια διανοούμενη που το έργο της, το Δεύτερο Φύλο (1949), δημιούργησε το κίνημα χειραφέτησης των γυναικών και αναδείχτηκε σε αρχετυπική χάρτα του φεμινισμού;

Ξέρουμε ότι από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1940 η Μποβουάρ έκανε τρεις σχέσεις με πολύ νεότερές της γυναίκες, οι οποίες ήταν παλιότερα μαθήτριές της. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ο Σαρτρ φλέρταρε τις ίδιες γυναίκες, κάποιες φορές ακόμα και το ίδιο διάστημα και κάποιες φορές με επιτυχία. Η στάμπα της «σεξουαλικά ακόλαστης» είχε επηρεάσει και την κριτική για το λογοτεχνικό έργο της Μποβουάρ, που γενικά είχε αντιμετωπιστεί αρνητικά.

Για τους περισσότερους, βέβαια, ο μύθος τους στηριζόταν κυρίως στο πώς ζούσαν ως ζευγάρι. Όταν γνωρίστηκαν, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, αυτός ήταν είκοσι τεσσάρων ετών, αυτή ήταν είκοσι ένα.

Ξέρουμε ότι το ζευγάρι που δημιουργήθηκε τότε εξελίχθηκε σε «μοντέλο προς μίμηση, ένα όνειρο διαρκούς συνενοχής, μια εξαιρετική επιτυχία, που έμοιαζε, φαινομενικά, να συμβιβάζει τα ασυμβίβαστα: οι δύο σύντροφοι θα παρέμεναν ελεύθεροι, ισότιμοι και ειλικρινείς ο ένας με τον άλλο». Είχαν υπογράψει, μάλιστα, ένα διετές «συμβόλαιο», που το διατήρησαν όμως μέχρι το τέλος της ζωής τους. Ήταν ένα συμβόλαιο «πολυερωτικότητας», βασικό συστατικό στοιχείο του μύθου «ζεύγος Σαρτρ - Μποβουάρ».

Η φιλόσοφος και ψυχαναλύτρια Τζούλια Κρίστεβα είχε αποκαλέσει την Μποβουάρ και τον Σαρτρ «φιλελεύθερους τρομοκράτες» λόγω του τρόπου με τον οποίο συμπεριφέρονταν στους εραστές και στις ερωμένες τους.

Ξέρουμε, ας πούμε, ότι από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1940 η Μποβουάρ έκανε τρεις σχέσεις με πολύ νεότερές της γυναίκες, οι οποίες ήταν παλιότερα μαθήτριές της. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ο Σαρτρ φλέρταρε τις ίδιες γυναίκες, κάποιες φορές ακόμα και το ίδιο διάστημα και κάποιες φορές με επιτυχία. Η στάμπα της «σεξουαλικά ακόλαστης» είχε επηρεάσει και την κριτική για το λογοτεχνικό έργο της Μποβουάρ, που γενικά είχε αντιμετωπιστεί αρνητικά.

sartre beauvoir Facebook Twitter
Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ και η Σιμόν ντε Μποβουάρ στην πρώτη τους κοινή φωτογραφία σε ένα πανηγύρι, στο Porte d'Orleans, τον Ιούνιο του 1929 στο Παρίσι. Φωτ.: JAZZ EDITIONS/Gamma-Rapho via Getty Images/Ideal Image

Το ζεύγος ήταν περισσότερο, όπως τεκμηριώνεται σήμερα, μια κανονιστική κοινωνική συνθήκη. Η ερωτική σχέση ‒αν υπήρχε‒ είχε διαρραγεί πολύ νωρίς. Μετά τον θάνατο της Μποβουάρ, οι ερωτικές σχέσεις της τεκμηριώθηκαν με αλληλογραφία και κείμενα. Το 1997 εκδόθηκε η αλληλογραφία της με τον Αμερικανό συγγραφέα Νέλσον Άλγκρεν (στα ελληνικά, στις εκδόσεις Λιβάνη). Τον είχε συναντήσει στο ταξίδι που είχε κάνει στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1947, μια συνάντηση που εξελίχθηκε σε θυελλώδη έρωτα.

Σε μία από τις επιστολές της προς τον Άλγκρεν τού έγραφε για τη σχέση της με τον Σαρτρ: «Δεν ενδιαφέρεται και πολύ για τη σεξουαλική ζωή. Είναι θερμός και όλο ζωντάνια παντού, εκτός από το κρεβάτι. Το συνειδητοποίησα γρήγορα, παρότι δεν είχα καθόλου εμπειρία. Και σιγά σιγά άρχισε να μου φαίνεται άχρηστο, ίσως ακόμα και ανάρμοστο, να συνεχίσουμε να είμαστε εραστές».

Το 2004 κυκλοφόρησε η αλληλογραφία της με τον Ζακ Λοράν Μποστ, που ήταν μαθητής του Σαρτρ. Η Μποβουάρ είχε μια φλογερή ερωτική σχέση με τον νεότερο της Ζακ Λοράν μέσα στα πρώτα δέκα χρόνια του συμβολαίου της με τον Σαρτρ.

Ο Ζακ Λοράν παντρεύτηκε αργότερα την ηθοποιό Ολγκά Κοζακιεβίτς, που ήταν μαθήτρια της Μποβουάρ και ερωμένη της. Μάλιστα, με τον Σαρτρ είχαν κάνει ένα τρίο. Η αλληλογραφία της Μποβουάρ με τον Ζακ Λοράν Μποστ προκάλεσε σοκ γιατί «αποκαθήλωσε τον Σαρτρ από το ερωτικό ζενίθ που κατείχε στο συλλογικό φαντασιακό».

Το 2018 νέο υλικό τεκμηρίωσε μια άλλη θυελλώδη σχέση της Μποβουάρ: αυτή με τον Κλοντ Λανζμάν, τον σκηνοθέτη του συγκλονιστικού ντοκιμαντέρ για το ολοκαύτωμα Σοά. Ο Λανζάν ήταν ο μόνος εραστής της με τον οποίο η Μποβουάρ έμενε στο ίδιο σπίτι, και μιλούσαν μάλιστα μεταξύ τους στον ενικό. (Με τον Σαρτρ υπάρχει παντού ο πληθυντικός).

Πρόσφατα, η κυκλοφορία της ανέκδοτης νουβέλας της Οι αχώριστες (θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση Ρίτας Κολαΐτη, με επίμετρο του υπογράφοντος αυτό το κείμενο) έχει θέμα την ερωτική σχέση της Σιμόν ντε Μποβουάρ με τη συμμαθήτριά της Ελιζαμπέτ Λακουάν (Ζαζά). Φοιτούσαν μαζί σε παρθεναγωγείο του Παρισιού που απευθυνόταν στα κορίτσια της καθολικής μεγαλοαστικής τάξης. Η Μποβουάρ προερχόταν από ένα τέτοιο κοινωνικό περιβάλλον, μολονότι η οικογένειά της είχε αρχίσει να ξεπέφτει οικονομικά.

kirkpatrick
KANTE ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Kate Kirkpatrick, Πώς η Σιμόν έγινε η Μποβουάρ, Μτφρ.: Στέλλα Κάσδαγλη, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Σελ.: 503

Η βιογραφία της Μποβουάρ από την Αγγλίδα φιλόσοφο στην Οξφόρδη Κέιτ Κέρκπατρικ, που κυκλοφορεί από το Μεταίχμιο σε ωραία μετάφραση της Στέλλας Κάσδαγλη, μόλις δύο χρόνια μετά την αγγλική έκδοση, είναι μοναδική γιατί για πρώτη φορά αντλεί το υλικό της από την ιστορία που δεν είχε αποκαλύψει ποτέ η Γαλλίδα φιλόσοφος και συγγραφέας.

Η Κέρκπατρικ δείχνει τη δημόσια υπόσταση της Μποβουάρ μέσα από την οπτική της προσωπικής ζωής. Επισημαίνει ότι μία από τις βασικές φιλοσοφικές θέσεις της Μποβουάρ είναι ότι «κάθε ανθρώπινο ον βρίσκεται τοποθετημένο σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, μέσα σε ένα συγκεκριμένο σώμα, σε έναν συγκεκριμένο τόπο και χρόνο και σε ένα συγκεκριμένο πλέγμα σχέσεων.

Η κατάσταση αυτή διαμορφώνει την ικανότητα του κάθε ατόμου να φαντάζεται τη θέση του μέσα στον κόσμο, ενώ επίσης μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της ζωής του. Παράλληλα, στην περίπτωση των γυναικών, η κατάσταση αυτή έχει διαμορφωθεί μέσα από αιώνες σεξισμού».

Αυτή η αξεδιάλυτη σχέση ιδιωτικού και δημόσιου αποτελεί τη βασική αφηγηματική και μεθοδολογική γραμμή στη βιογραφία της Κέρκπατρικ. Μέσα από δεκαέξι κεφάλαια με πολύ ευρηματικούς τίτλους, η Αγγλίδα βιογράφος παρουσιάζει πώς διαμορφώθηκε η διανοούμενη πριν από τη γνωριμία της με τον Σαρτρ, πώς ανέπτυξε και υπερασπίστηκε τη δική της φιλοσοφία περί ελευθερίας, πώς έγραφε μυθιστορήματα επειδή ήθελε να μιλήσει στις ελευθερίες των αναγνωστριών της, πώς η συγγραφή του Δεύτερου Φύλου τής άλλαξε τη ζωή και πώς στράφηκε στην αυτοβιογραφία και στον φεμινιστικό ακτιβισμό, επειδή ήθελε να γίνει μια διανοούμενη, της οποίας το έργο θα είχε αντίκτυπο όχι μόνο στη φαντασία του κοινού της αλλά και στις πολύ συγκεκριμένες συνθήκες της ζωής του.

Το κυρίως μέρος του βιβλίου συμπληρώνεται από έναν ενδιαφέροντα πρόλογο με τίτλο «Ποια είναι η Σιμόν ντε Μποβουάρ» και έναν αινιγματικό επίλογο με τίτλο «Τι θα απογίνει η Σιμόν ντε Μποβουάρ».

Σ’ αυτόν τον τίτλο μπορούμε να δώσουμε την απάντηση για την τύχη της, καθώς η συγγραφέας και φιλόσοφος εξακολουθεί να μας απασχολεί τριάντα πέντε χρόνια μετά τον θάνατό της. Και μας απασχολεί περισσότερο από τον Σαρτρ. Για το ενδιαφέρον αυτό ας θεωρήσουμε υπεύθυνη τη θετή κόρη της, τη Συλβί Λε Μπον ντε Μποβουάρ, που συστηματικά εκδίδει τα ανέκδοτά της. Η Συλβί συνάντησε την Μποβουάρ το 1960, ως νεαρή φοιτήτρια Φιλοσοφίας, και με τον καιρό απέκτησε κεντρική θέση στη ζωή της, ίσως και ερωτική.

Η βιογραφία της Κέρκπατρικ και η νουβέλα Οι αχώριστες, που κυκλοφορούν σχεδόν ταυτόχρονα παντού, δημιουργούν μια νέα αναγνωστική επικαιρότητα του έργου της Σιμόν ντε Μποβουάρ, του φιλοσοφικού αλλά και του λογοτεχνικού. Διαπιστώνουμε ότι αυτό εξακολουθεί να παραμένει αρυτίδωτο, ίσως γιατί μεγάλο μέρος του στηρίζεται σε ισχυρό (αυτό)βιογραφικό υπόβαθρο. Αναλύεται, μάλιστα, και με καινούργια κριτικά εργαλεία που έρχονται, για παράδειγμα, από τον χώρο των gender και των queer studies.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η αγριοκαστανιά και η ενόραση του Σαρτρ για τον υπαρξισμό

Αλμανάκ / Η αγριοκαστανιά και η ενόραση του Σαρτρ για τον υπαρξισμό

"Η ρίζα της καστανιάς βυθιζόταν στη γη ακριβώς κάτω από το παγκάκι μου. Δεν θυμόμουν πια ότι ήταν ρίζα. Οι λέξεις είχαν εξαφανιστεί και, μαζί τους, η έννοια των πραγμάτων, οι οδηγίες χρήσης τους, τα αμυδρά σημεία αναφοράς που οι άνθρωποι είχαν χαράξει στην επιφάνειά τους."
ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΒΕΡΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ