Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, από τον Ηλιογάβαλο έως τον Κόμμοδο Facebook Twitter
Κεφαλή του Αύγουστου, από ολόσωμο μπρούντζινο άγαλμά του. Επιδρομείς από τον Νότο που εισέβαλαν στη ρωμαϊκή Αίγυπτο βανδάλισαν το άγαλμα και έθαψαν το κεφάλι του εικονιζόμενου, σαν λάφυρο, κάτω από την είσοδο ναού στη Μερόη, στο σημερινό Σουδάν. Αρχαιολόγοι το ανακάλυψαν μόλις το 1910.

Ποιοι ήταν στ' αλήθεια οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες;

0

Αρκεί να φανταστείς το ημερήσιο πρόγραμμα ενός Ρωμαίου αυτοκράτορα: τον βλέπεις να ξυπνάει το πρωί, είτε στο κεντρικό αυτοκρατορικό ενδιαίτημα είτε σε κάποια εξοχική του έπαυλη, όπως ο Αδριανός στο Τίβολι, και να απολαμβάνει την πρωινή salutatio περιστοιχισμένος από πλήθος συμβούλων, θαλαμηπόλων και προσωπικών φροντιστών. Μαζί τους θα συνέτασσε επιστολές, παίρνοντας ένα πλούσιο ή λιτό πρωινό –ο ηλικιωμένος Αντωνίνος Πίος προτιμούσε απλώς παξιμάδια–, και θα λάμβανε αποφάσεις για την οργάνωση κάποιου από τα μυθιστορηματικά του δείπνα, όπου οι καλεσμένοι, ξαπλωμένοι στα ανάκλιντρα ή καθισμένοι στους πάγκους, στα λεγόμενα triclinia, θα απολάμβαναν, μαζί με τα γευστικά εδέσματα, τα νερά που έτρεχαν από κρήνες, τα μαρμάρινα δάπεδα και τη διακοσμημένη οροφή.

Αν ο αυτοκράτορας ήταν πιο παρανοϊκός απ’ όσο συνήθως, όπως ο Δομιτιανός, θα φρόντιζε το σερβίρισμα να είναι σε μαύρα πιάτα, πάνω σε ταφόπλακες, από επίσης βαμμένους μαύρους δούλους! Σε κάποιες, μάλιστα, περιπτώσεις οι εκκεντρικότητες δεν ήταν απλώς ακραίες αλλά μοιραίες: χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ηλιογάβαλος που έρανε τους καλεσμένους του με τόσα ρόδα, που έφτασαν να πεθάνουν από ασφυξία! Άλλοτε πάλι ο αυτοκράτορας είχε κάποιο «χόμπι», όπως ποίηση, μουσική και ζωγραφική –βλέπε Αδριανό, Μάρκο Αυρήλιο, Αλέξανδρο Σεβήρο –, σε σπάνιες έκανε πυγμαχία, κολύμπι, τρέξιμο ή το κυνήγι, που θεωρούνταν αρκετά μπανάλ· γι’ αυτό χλεύαζαν τον φερμένο από την Ισπανία, γι’ αυτό κάπως επαρχιώτη, Αδριανό.

Σημείο εκκίνησης της αφήγησης δεν είναι αυτός που έμελλε, αν δεν δολοφονούνταν, να γίνει ο πρώτος αυτοκράτορας, Ιούλιος Καίσαρας όπως θα περίμενε κανείς, αλλά ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας, ο οποίος έδωσε πρώτος το στίγμα του τι σήμαινε «ενός ανδρός αρχή», και η επέκταση της Ρώμης, κατά τα πρότυπα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον οποίο είχαν ως αναφορά οι Ρωμαίοι ηγεμόνες, εφαρμόζοντας σε μεγάλο βαθμό τη στρατηγική του.

Άλλοι αυτοκράτορες ενδεχομένως να ασχολούνταν λεπτομερώς με τα νομικά ζητήματα, όπως μαρτυρά ο Δίων Κάσσιος ότι έκανε ο Σεπτίμιος Σεβήρος. Οι πιο ναρκισσιστές, όπως ο Τιβέριος, θα αρέσκονταν να θέτουν στους καλεσμένους απαιτητικές ερωτήσεις βασισμένες σε πρόσφατα αναγνώσματα και σε διάφορα μυθολογικά θέματα. Άλλοι πάλι θα επιδίδονταν σε πιο μακάβριες ενασχολήσεις, όπως ο Δομιτιανός που συνήθιζε να σκοτώνει μύγες με την πένα του(!), και άλλοι θα μεταμφιέζονταν –βλέπε Νέρωνα, Λεύκιο Βήρο, Κόμμοδο – για να επισκεφθούν τις πιο κακόφημες περιοχές της Ρώμης.

Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, από τον Ηλιογάβαλο έως τον Κόμμοδο Facebook Twitter
Αξιοποιώντας και τις μεγάλες διαστάσεις του πίνακα (περισσότερα από 2 μέτρα πλάτος), ο Άλμα-Τάντεμα αποδίδει τη σκηνή κατά την οποία ο Ηλιογάβαλος βομβαρδίζει μέχρι θανάτου τους καλεσμένους του με ροδοπέταλα. Ο αυτοκράτορας, ντυμένος με χρυσό ένδυμα, παρακολουθεί από το ανυψωμένο βάθρο.

Σε σπάνιες περιπτώσεις έφταναν να ντύνονται εμμονικά γυναίκες, όπως ο Ηλιογάβαλος, που μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη περίπτωση τρανς ατόμου στην ιστορία. Όσο για τον Κλαύδιο, ήταν γνωστός για το πάθος του με τον τζόγο, ένα θέμα για το οποίο έγραψε και βιβλίο! Σε κάθε περίπτωση, όμως, κάθε αυτοκράτορας, ακόμα και οι πιο ακραίοι, όπως ο Κόμμοδος και ο Καλιγούλας, στοχαζόταν με αφορμή τον θάνατο, γνωρίζοντας πως το περίφημο memento mori συνόδευε από τις μικρές καθημερινές κινήσεις μέχρι τα επιβλητικά έργα που στόλιζαν την αυτοκρατορία του: από το τείχος του Αδριανού στη Βρετανία έως τον τεράστιο κολοσσό, δηλαδή το άγαλμα του Νέρωνα που στόλιζε την είσοδο του Κολοσσαίου, απ’ όπου πήρε το όνομά του.

Mary Beard Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες Μτφρ.: Ανδρέας Παππάς Εκδόσεις Ψυχογιός Σελ.: 512 
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ. Mary Beard, Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες, Μτφρ.: Ανδρέας Παππάς, Εκδόσεις Ψυχογιός, Σελ.: 512 

Όλες αυτές οι ανεκδοτολογικές περιπτώσεις διανθίζουν πολλά από τα έξυπνα γραμμένα κεφάλαια του βιβλίου Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες (που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μετάφραση Ανδρέα Παππά) της καθηγήτριας Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, συντάκτριας κλασικών θεμάτων στο «Times Literary Supplement» και συγγραφέως πλήθους βιβλίων για τον αρχαίο ελληνορωμαϊκό κόσμο, γνωστής επίσης και ως «celebrity historian» από τις ειδικές σειρές ντοκιμαντέρ που έχει γυρίσει για το BBC, Μαίρη Μπίαρντ. Στόχος της είναι, μεταξύ άλλων, να ανατρέψει κλισέ πεποιθήσεις για πολλούς γνωστούς Ρωμαίους αυτοκράτορες, π.χ. ότι ο Νέρωνας ήταν απλώς ο μεγαλομανής ή ο πυρομανής που κατέστρεψε τη Ρώμη ή ότι ο Καλιγούλας, εκτός από τις δολοφονίες που διέπραξε, έχρισε ύπατο το αγαπημένο του άλογο.

Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, από τον Ηλιογάβαλο έως τον Κόμμοδο Facebook Twitter
Στόχος της Μαίρη Μπίαρντ είναι, μεταξύ άλλων, να ανατρέψει κλισέ πεποιθήσεις για πολλούς γνωστούς Ρωμαίους αυτοκράτορες.

Κάποιες ακραίες ιστορίες ενδεχομένως να αληθεύουν, αλλά σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τις πηγές που ελέγχει με ακρίβεια η ακαδημαϊκός Μπίαρντ, γράφτηκαν εκ των υστέρων είτε από συμβούλους που ήθελαν να χτυπήσουν τους απελθόντες αυτοκράτορες και να καλοπιάσουν τους επόμενους είτε από συγγραφείς που χρησιμοποίησαν εχθρικά διακείμενες πηγές.

Αυτές που ελέγχει η δημοφιλής ακαδημαϊκός και συγγραφέας είναι άπειρες. Για παράδειγμα, αντλεί πληροφορίες ακόμα και από μπισκοτάκια(!) που καταναλώνονταν σε διάφορα σημεία της αυτοκρατορίας, όπου μια Ρωμαία αρχόντισσα φοράει σκουλαρίκια με τη μορφή του αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου. Στη δολοφονία εκείνου το 235 μ.Χ. επιλέγει να σταματήσει την αφήγησή της.

Ο λόγος που σταματάει σε αυτόν την αφήγησή της και όχι το 1453, οπότε και καταλύεται επίσημα η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, είναι, όπως αναφέρει, επειδή τα χρόνια που ακολούθησαν τα πράγματα άλλαξαν ριζικά: «Οι αυτοκράτορες έμεναν κατά κανόνα στον θρόνο για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ενώ οι εμφύλιοι πόλεμοι, τα “πραξικοπήματα:” και οι σφετερισμοί κυριαρχούσαν. Οι περισσότεροι αυτοκράτορες αυτής της ταραγμένης περιόδου δεν ήταν καν Ρωμαίοι, ενώ κάποιοι από αυτούς δεν επισκέφτηκαν ποτέ τη Ρώμη, παραμένοντας σε κάποια επαρχία».

Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, από τον Ηλιογάβαλο έως τον Κόμμοδο Facebook Twitter
Πλήθος σχηματίζει ουρά το 1932 να δει τα πλοία του Καλιγούλα στον βυθό της λίμνης Νέμι, που είχαν έρθει στο φως με πρωτοβουλία του Μουσολίνι. Ελάχιστα από τα ευρήματα σώζονται σήμερα, λόγω βομβαρδισμού τους (πιθανόν από τους Γερμανούς, πιθανόν από τους Συμμάχους) κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου

Σημείο εκκίνησης της αφήγησης δεν είναι αυτός που έμελλε, αν δεν δολοφονούνταν, να γίνει ο πρώτος αυτοκράτορας, Ιούλιος Καίσαρας, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας, ο οποίος έδωσε πρώτος το στίγμα του τι σήμαινε «ενός ανδρός αρχή», και η επέκταση της Ρώμης, κατά τα πρότυπα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον οποίο είχαν ως αναφορά οι Ρωμαίοι ηγεμόνες, εφαρμόζοντας σε μεγάλο βαθμό τη στρατηγική του.

Σύμφωνα με την Μπίαρντ, δεν ήταν τυχαίο ότι για χρόνια μετά την επικράτηση της ισχύος της αυτοκρατορίας οι ηγέτες του ρωμαϊκού κόσμου διατηρούσαν και σέβονταν τις αρχές της res publica και ο λόγος που επέλεγαν τον τίτλο «αυτοκράτορας», δηλαδή «imperator», Καίσαρας και Αύγουστος, που σήμαινε αξιοσέβαστος, ήταν επειδή σέβονταν απόλυτα την αλεξανδρινή αντίληψη της επικράτησης στο πεδίο της μάχης, σε αντίθεση με τον εκάστοτε αυτοκράτορα του Βυζαντίου, που ήταν ξεκάθαρα βασιλέας (rex, όχι απλώς imperator).

Εξού και κάθε νίκη, όπως υποστηρίζει η συγγραφέας, τιμώνταν με μεγαλεπήβολες γιορτές, κατά τις οποίες ο κόσμος υποδεχόταν τον νικητή αυτοκράτορα από το πεδίο της μάχης, κάτι επιβεβλημένο για τον ηγέτη της Ρώμης, όπως και η καλή σχέση που έπρεπε αυτός να αναπτύσσει με τον λαό.

Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, από τον Ηλιογάβαλο έως τον Κόμμοδο Facebook Twitter
Ψηφιδωτό δαπέδου, εντυπωσιακό δείγμα των διακοσμήσεων στην έπαυλη του Αδριανού στο Τίβολι. Εικονίζονται τέσσερα περιστέρια που πίνουν νερό από αγγείο. Οι χιλιάδες ψηφίδες (tesserae) που έχουν χρησιμοποιηθεί επιτρέπουν την απόδοση κάθε είδους λεπτομερειών.

Όσο για τη θεωρούμενη εν θεώ εξουσία, μάλλον ήταν αντικείμενο χλεύης, όπως επισημαίνει η Μπίαρντ, αφού οι αυτοκράτορες καλούνταν διαρκώς να αποδεικνύουν ότι δικαίως κατείχαν την εξουσία, φτάνοντας να σκηνοθετούν με διαφορετικούς τρόπους τη σπουδαιότητά τους. Απαύγασμα μιας τέτοιας τελετουργικής έκφρασης που αγγίζει τα όρια της επιτελεστικότητας είναι τα τελευταία θρυλούμενα λόγια του Αυγούστου «plaudite cives, plaudite amici, finita est comoedia» («Χειροκροτήστε πολίτες, χειροκροτήστε φίλοι, η κωμωδία τελείωσε»). Σε μια έκφραση ακραίας αυτεπίγνωσης ο ίδιος ο αυτοκράτορας αναγνώριζε ότι τα μέσα προώθησης του έργου του, ακόμα και η μετέπειτα θέση του ανάμεσα στους θεούς στο ρωμαϊκό πάνθεο, μάλλον έμοιαζαν με την έκφραση μιας καλά επεξεργασμένης παράστασης που άγγιζε τα όρια της κωμωδίας.

Σε αυτή την εκδοχή εστιάζει η συγγραφέας, θεωρώντας, ωστόσο, ότι, παρά τις ακραίες διαφορές στις προτιμήσεις και στον χαρακτήρα, οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες εφάρμοζαν τις αρχές του τίτλου τους και έφεραν κοινά χαρακτηριστικά κατά τον τρόπο εφαρμογής της εξουσίας. Δεν δέχεται έτσι την κοινή θεωρία για τους πέντε καλούς αυτοκράτορες, ούτε πιστεύει, για παράδειγμα, ότι ο Αδριανός ήταν πιο δημοκράτης ή σκεπτόμενος ηγέτης σε σχέση με τους υπόλοιπους.

Αντίθετα, μας εφιστά την προσοχή σε πιο «δημοκρατικές» αποφάσεις παρεξηγημένων και θεωρούμενων ακραίων ηγεμόνων, όπως ο Καρακάλλας, ο οποίος το 212 έδωσε την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη σε όλους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας, ενώ παραδέχεται πως ο πρώτος που ανακοίνωσε κάτι τέτοιο, χωρίς όμως να το εφαρμόσει, είναι ο Νέρωνας, ο οποίος, όπως μας πληροφορεί, ήταν ο πρώτος που οραματίστηκε τη διώρυγα στον Ισθμό της Κορίνθου! Επίσης μαθαίνουμε ότι εκείνος «εγκαινίασε τις σχετικές εργασίες, τραγουδώντας ύμνους προς τους θαλάσσιους θεούς και αμέσως μετά χτυπώντας πανηγυρικά τρεις φορές το έδαφος με χρυσή αξίνα». Επιπλέον, κατά τον Σουητώνιο, ο Νέρωνας κουβάλησε συμβολικά στους ώμους του το πρώτο πηλοφόρι.

Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, από τον Ηλιογάβαλο έως τον Κόμμοδο Facebook Twitter
Η λεγόμενη Μεγάλη Καμέα της Γαλλίας, ίσως η πιο εντυπωσιακή σωζόμενη αυτοκρατορική καμέα (σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη στο Παρίσι). Έργο του 1ου αιώνα, 31 x 26,5 εκ. Στο πάνω μέρος απεικονίζεται ο θεοποιημένος Αύγουστος, στο μεσαίο διάζωμα πιθανότατα η Λιβία και ο Τιβέριος, και κάτω ηττημένοι και υποταγμένοι βάρβαροι.

Αναλυτικές πληροφορίες μάς δίνει η συγγραφέας και για την επίσκεψη αυτοκρατόρων στην Ελλάδα, γεγονός που δείχνει το μέγεθος του φιλελληνισμού τους, άρα και την πίστη τους στη φιλοσοφία των Αρχαίων, των θεών και των ηρώων της. Μαθαίνουμε έτσι ότι ο ναός του Ολυμπίου Διός με τους περίφημους στύλους στις παρυφές του Ζαππείου ήταν ο μεγαλύτερος της αρχαίας Ελλάδας, «αλλά παρέμεινε ημιτελής για περίπου εξακόσια χρόνια.

Ο Αδριανός χρηματοδότησε την ολοκλήρωσή του, η οποία συνοδεύτηκε από τελετές εγκαινίων στις οποίες τον πανηγυρικό εκφώνησε ένας από τους οικείους στον αυτοκράτορα Έλληνες λόγιους της εποχής. Η εντυπωσιακή διακόσμηση του ναού περιλάμβανε τεράστιο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, ακόμα και ένα φίδι που είχε έρθει ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό από την Ινδία! Παράλληλα, στην είσοδο του ναού δέσποζαν τέσσερα επιβλητικά αγάλματα του Αδριανού και στον γύρω χώρο υπήρχαν ουκ ολίγοι ανδριάντες και προτομές του.

Εξίσου εντυπωσιακή και επίσης τεράστιων διαστάσεων ήταν και η Βιβλιοθήκη (ουσιαστικά, κάτι σαν τα σημερινά πνευματικά κέντρα) που χρηματοδότησε ο Αδριανός, για την οποία ο Παυσανίας έγραφε, εντυπωσιασμένος, ότι ήταν διακοσμημένη με αλαβάστρινη οροφή, σιντριβάνια, καθώς και με περίπου εκατό κίονες από πολύχρωμα μάρμαρα. Ο οικοδομικός οργασμός που παρατηρείται στην Αθήνα επί Αδριανού περιλάμβανε επίσης κτίσματα εντυπωσιακά αλλά και απολύτως χρηστικά, όπως μια γέφυρα, ένα υδραγωγείο, λουτρά, γυμναστήριο και άλλα».

Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, από τον Ηλιογάβαλο έως τον Κόμμοδο Facebook Twitter
Μια από τις πιο εντυπωσιακές ρωμαϊκές τοιχογραφίες που σώζονται. Προέρχεται από την έπαυλη της Λιβίας στις παρυφές της Ρώμης (σήμερα στο Παλάτσο Μάσιμο, στη Ρώμη). Η σύνθεση αποδίδει φανταστικό τοπίο με πουλιά, άνθη και οπωροφόρα δέντρα.

Μάλιστα, είναι η σχοινοτενής ανάλυση που κάνει η Μπίαρντ στα κτίρια που καθιστά το βιβλίο αυτό αξιανάγνωστο, όχι απλώς ένα ευχάριστο εγχειρίδιο εκλαϊκευμένων απόψεων για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες. Συγκρίνοντας λεπτομέρειες σε διαφορετικά κτίρια Ρωμαίων ηγετών, όπως η διακόσμηση, οι ορθομαρμαρώσεις, τα ψηφιδωτά, τα γυψοτεχνήματα και τα πολύτιμα αντικείμενα, αλλά και ελέγχοντας τις διάφορες μαρτυρίες, προσπαθεί να συλλάβει την εντυπωσιακή εικόνα που θα είχαν, για παράδειγμα, τα πρώτα ανάκτορα του Παλατίνου Λόφου, π.χ. η περίφημη Χρυσή Οικία του Νέρωνος, και διορθώνει εσφαλμένες αντιλήψεις που έχουμε για πολλά από αυτά.

Πάνω από αυτό το εντυπωσιακό παλάτι, που όμοιό του δεν είχε δει η Ρώμη, χτίστηκε το λεγόμενο Κολοσσαίο, το οποίο χρησίμευε –κάτι άγνωστο στους πολλούς– στη διοργάνωση εντυπωσιακών αυτοκρατορικών δείπνων με πάρα πολλούς καλεσμένους, κάτι που είχε επίσης τη βάση του στη res publica. Άνθρωποι απ’ όλες τις κοινωνικές ομάδες, από συγκλητικούς μέχρι απλούς μαγαζάτορες, απολάμβαναν όσα τους έδινε ο αυτοκράτορας σε μία από τις πολλές ανοιχτές κοινωνικοπολιτικές διαδικασίες στην οποία δίνει έμφαση η Μπίαρντ.

Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η κλασικίστρια συγγραφέας, η οποία κατάφερε να κάνει τα ιστορικά βιβλία για τη Ρώμη εύληπτα μπεστ σέλερ, είναι ότι οι αυτοκράτορες ήξεραν πως απλώς εκπροσωπούσαν την ψυχή της Ρώμης, την αποθέωση της ανθρώπινης υπόστασης στις πιο δημιουργικές, ακραίες αλλά και άτοπες στιγμές της σε έναν βίο που δεν περιμένει κανέναν παράδεισο για να δικαιωθεί ή, όπως έγραφε ο Αδριανός, σε ένα ποίημα που επαναφέρει η Μπίαρντ από τη Γιουρσενάρ, «ψυχούλα μου, εσύ αγαπημένη, που φτερουγίζεις / Του σώματός μου που σε φιλοξενεί, συντρόφισσα / Εσύ που ετοιμάζεσαι να πετάξεις τώρα / Σε τόπους σκοτεινούς, παγωμένους, γυμνούς / Τέρμα τα αστεία σου».

Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, από τον Ηλιογάβαλο έως τον Κόμμοδο Facebook Twitter
Αναπαράσταση της λεγόμενης Αίθουσας των Ακροάσεων στον Παλατίνο λόφο. Εντυπωσιάζουν τα χρωματιστά μάρμαρα του δαπέδου, αλλά και η παρουσία μόνο ελάχιστων (μικροσκοπικών) ανθρώπινων μορφών στη σύνθεση.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LIFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

10 σημαντικά βιβλία που θα κυκλοφορήσουν το πρώτο τρίμηνο του 2025

Βιβλίο / Δέκα σημαντικά βιβλία που θα κυκλοφορήσουν το πρώτο τρίμηνο του 2025

Το πιο πρόσφατο Booker, επανεκδόσεις μυθιστορημάτων με θέμα τον Εμφύλιο, το τελευταίο βιβλίο του Μάριο Βάργκας Λιόσα, η νέα Αμάντα Μιχαλοπούλου και μια συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του Αργύρη Χιόνη είναι μερικές μόνο από τις πολυαναμενόμενες προσεχέις εκδόσεις.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Η χρήση μολύβδου από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μείωσε τα επίπεδα IQ στην Ευρώπη, σύμφωνα με μελέτη

Τech & Science / Η χρήση μολύβδου από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μείωσε τα επίπεδα IQ στην Ευρώπη, σύμφωνα με μελέτη

Η έρευνα εκτιμά ότι η συγκέντρωση μολύβδου στο αίμα των παιδιών κατά την ακμή της αυτοκρατορίας έφτανε τα 2,4 μικρογραμμάρια ανά δεκατόλιτρο, προκαλώντας μείωση IQ κατά 2,5-3 μονάδες
LIFO NEWSROOM
Μεσσαλίνα, μια παρεξηγημένη γυναίκα της αρχαίας ιστορίας

Βιβλίο / Μεσσαλίνα, μια παρεξηγημένη γυναίκα της αρχαίας ιστορίας

Το όνομά της μέχρι σήμερα είναι συνώνυμο με μια γυναίκα αδίστακτη, σεξουαλικά ακόρεστη και δολοπλόκα, μια γυναίκα επικίνδυνη για όσους την πλησιάζουν. Ωστόσο, ένα νέο βιβλίο έρχεται να ανατρέψει αυτόν τον μύθο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ferragosto: Οι ρωμαϊκές ρίζες της ραστώνης του Δεκαπενταύγουστου

Σαν Σήμερα / Ferragosto: Οι ρωμαϊκές ρίζες της ραστώνης του Δεκαπενταύγουστου

Η ιστορία της αγαπημένης αργίας που έχει καθιερωθεί σε πολλές χώρες του κόσμου ξεκινά από μια γιορτή που επέβαλε ο Οκταβιανός Αύγουστος για να ξεκουραστούν οι εργάτες της Αυτοκρατορίας.
ΝΙΚΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ
Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινή ζωή των ανθρώπων πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς ζούσαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες; Η καθημερινότητα πίσω απ’ την πολεμική μηχανή

Μια νέα έκθεση στο Βρετανικό Μουσείο αποκαλύπτει τη ζωή των Ρωμαίων που έζησαν μέσα στις τάξεις του στρατού της Αυτοκρατορίας και την υπηρέτησαν πιστά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LIFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο γυναίκες συγγραφείς αποκαλύπτουν τα κρυφά μυστικά της γραφής

Βιβλίο / Όλες οι γυναίκες του κόσμου στο νέο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Στο «Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη», η μητρότητα γίνεται ο συνδετικός κρίκος που ενώνει όλες τις μητέρες και όλες τις κόρες με τις γυναίκες της Ιστορίας που θαυμάσαμε, αλλά και τις ανώνυμες «Παναγίες» που κράτησαν στους ώμους τους τα βάρη της ανθρωπότητας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Βιβλίο / «Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Στο νέο του βιβλίο, «Lost Things Found», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Hyper Hypo, ο εικαστικός φωτογράφος Αντώνης Θεοδωρίδης εξερευνά τον μαγικό κόσμο της υπαίθριας αγοράς του Ελαιώνα.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κεχαγιάς

Βιβλίο / «Το να εκδίδεις βιβλία στην Ελλάδα είναι σαν να παίζεις στο καζίνο»

Η Γεννήτρια είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο εκδότης της, συγγραφέας και μεταφραστής, Παναγιώτης Κεχαγιάς, μιλά για τις δυσκολίες και τις χαρές του εγχειρήματος, για το πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς και για τους πρώτους τίτλους που ετοιμάζεται να εκδώσει.
M. HULOT
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Οι Αθηναίοι / Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη τον έκανε αριστερό. Η αυτοκτονία του Νίκου Πουλαντζά, μπροστά στα μάτια του, τον καθόρισε. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αφηγείται το προσωπικό του ταξίδι και την πνευματική περιπέτεια μιας ολόκληρης εποχής, από τη διανόηση του Παρισιού μέχρι τους δρόμους της πολιτικής και τις αίθουσες των πανεπιστημίων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός» ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Νίκος Μπακουνάκης / Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός»

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, στην πρώτη του συνέντευξη, μιλά στη LIFO για τους στόχους και τις δράσεις του ιδρύματος και για το προσωπικό του όραμα για το βιβλίο. Ποιος ο ρόλος των μεταφράσεων στην πολιτιστική διπλωματία και πώς θα αυξηθεί η φιλαναγνωσία; 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζόναθαν Κόου

I was there / Τζόναθαν Κόου: «Το να είσαι κυνικός δείχνει τεμπελιά στη σκέψη»

Ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε για τη συγγραφή ως «πολυτέλεια για λίγους», την εκλογή Τραμπ ως «έκφραση απόγνωσης» και τη «woke» κουλτούρα ως πράξη ενσυναίσθησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ