Πάνω στο άχυρο της καρότσας

Πάνω στο άχυρο της καρότσας Facebook Twitter
Η συγγραφέας μετατρέπει σε αριστουργηματική πρόζα σκηνές και καταστάσεις φαινομενικά ασήμαντες, ακόμη και όταν περιγράφει ένα κοτέτσι ή το ξεψύχισμα του χειμώνα, που «ξεθυμαίνει και κουρελιάζεται, γερνάει κι εξαθλιώνεται».
0


ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ τη γειά των Αμερικανών συγγραφέων που είναι γεννημένοι γύρω στο 1890, όπως ο Φόκνερ ή ο Χέμινγγουεϊ. Γνωρίζουμε λιγότερο τους λογοτεχνικούς γεννήτορές τους, τους συγγραφείς που γεννήθηκαν γύρω στο 1870. Είναι οι θεμελιωτές του αμερικανικού λογοτεχνικού μοντερνισμού, που σηματοδοτείται από την στροφή προς τον ρεαλισμό. Ανάμεσά τους είναι ο Φρανκ Νόρις, γεννημένος το 1870, που με το μυθιστόρημά του ΜάκτΤιγκ (Gutenberg) δημιουργεί τον μύθο μιας νέας αμερικανικής μεγαλούπολης της Δυτικής Ακτής, του Σαν Φρανσίσκο.

Είναι ο Θίοντορ Ντράιζερ, γεννημένος το 1871, που το μυθιστόρημά του Η Κάρι μας (Gutenberg) μας δείχνει το μεγαλείο και την αθλιότητα του νέου κόσμου της σόου μπίζνες. Είναι ο Στίβεν Κρέιν, γεννημένος επίσης το 1871, που με τη μεγάλη νουβέλα του Maggie, A girl of streets (Μάγκι, το κορίτσι του δρόμου, αμετάφραστη στα ελληνικά) μας οδηγεί, με τον πιο τολμηρό ρεαλισμό, στην καρδιά του περιθωρίου του Μανχάταν. Είναι βεβαίως η Γουίλα Κάθερ, γεννημένη το 1873, που μας δείχνει, με όρους ενός καθημερινού ρεαλισμού, το πέρασμα των συνόρων, δηλαδή την κατάκτηση των αχανών πεδιάδων των Μεσοδυτικών Πολιτειών από τους Ευρωπαίους μετανάστες.

Η Γουίλα Κάθερ γράφει χωρίς μεγαλοστομίες, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα που μας βάζει βαθιά μέσα στην καθημερινή ζωή και στα συναισθήματα των ανθρώπων, δείχνοντας επίσης τη διαμορφωτική δύναμη που έχουν τα απλά πράγματα.

Συμπληρώνονται στις 7 Δεκεμβρίου εκατόν πενήντα χρόνια από τη γέννηση της Γουίλα Κάθερ και η επέτειος, όπως κάθε επέτειος, ανανεώνει την επικαιρότητα της συγγραφέως. Μολονότι η Γουίλα Κάθερ είναι συγγραφέας του λογοτεχνικού κανόνα και το έργο της δεν έχει ανάγκη από το λογοτεχνικό ημερολόγιο, είναι ευκαιρία να την ανακαλύψουμε μέσα από το μυθιστόρημά της Η Αν-τόνια μου, που η πρώτη του έκδοση χρονολογείται στο 1918 και θεωρείται από τα καλύτερα, αν όχι το καλύτερο, ανάμεσα στα 12 μυθιστορήματα που έγραψε μεταξύ του 1912 και του 1940.  

Πάνω στο άχυρο της καρότσας Facebook Twitter
Ο Τζέιμς Μπέρντεν είναι κατά κάποιον τρόπο το alter ego της Γουίλα Κάθερ.

Ο ήρωας της Κάθερ, Τζέιμς Μπέρντεν, ο Τζιμ, δικηγόρος στη Νέα Υόρκη, παντρεμένος με πλούσια κληρονόμο, αφηγείται τη ζωή της Αν-τόνια, κόρης μιας οικογένειας Βοημών μεταναστών στις πεδιάδες της Νεμπράσκα, με την οποία έχει μεγαλώσει μαζί. Ο Τζέιμς, γεννημένος στη Βιρτζίνια, στα δέκα του χρόνια μένει ορφανός και από τους δυο γονείς του και αναγκάζεται να καταφύγει στο σπίτι των παππούδων του, που ζουν στη Νεμπράσκα. Στο μακρύ ταξίδι με το τρένο, μέσα στο βαγόνι της τρίτης θέσης, διασχίζοντας τις μεγάλες πεδιάδες των Μεσοδυτικών Πολιτειών, ακούει για πρώτη φορά για την Aν-τόνια. Ταξιδεύει κι αυτή με το ίδιο τρένο και προς τον ίδιο προορισμό, μόνο που κάθεται στο ειδικό βαγόνι για τους μετανάστες.

Willa Cather Η Αν-τόνια μου
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ. Willa Cather, Η Αν-τόνια μου,Μτφρ.: Κερασία Σαμαρά, Εκδ. Gutenberg, Σελ.: 405

Δωδεκάχρονη ή το πολύ δεκατριάχρονη, η Αν-τόνια είναι η μόνη από την οικογένειά της, την οικογένεια Σιμερντά, που κατάγεται πέρα από τη θάλασσα, η οποία μιλάει κάποια αγγλικά. Δεκαετίες μετά ο Τζέιμς θυμάται την Αν-τόνια και μέσω της αφήγησής του στοιχειοθετείται μια μοναδική ηρωίδα, απόλυτα επίκαιρη στον σημερινό κόσμο των βίαιων πληθυσμιακών μετακινήσεων, της νέας μετανάστευσης και του αιτήματος για ένταξη.

Η αφήγηση της ζωής της Αν-τόνια από τον Μπέρντεν είναι ταυτόχρονα κι ένα ταξίδι στη δική του ζωή, μια περιπέτεια αυτογνωσίας, όπου η βιωμένη εμπειρία και το παρελθόν παίζουν καταλυτικό ρόλο. «Είχα την αίσθηση ότι επέστρεφα στον εαυτό μου και ότι ανακάλυπτα πόσο μικρός είναι ο κύκλος της εμπειρίας του ανθρώπου», λέει ο ήρωας στην τελευταία σελίδα του βιβλίου. Μπορεί οι δρόμοι τους, ο δικός του και της Αν-τόνια να χωρίστηκαν, αλλά κατείχαν από κοινού «το ανεκτίμητο, το ανείπωτο παρελθόν» της εφηβικής και νεανικής ηλικίας τους.

Ο Τζέιμς Μπέρντεν είναι κατά κάποιον τρόπο το alter ego της Γουίλα Κάθερ. Η συγγραφέας γεννήθηκε στη Βιρτζίνια, όπως και ο Τζέιμς. Μετανάστευσε στη Νεμπράσκα, στα εννιά της, όπως και ο Τζέιμς. Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Λίνκολν, όπως και ο Τζέιμς, στη μία από τις δύο σημαντικές πόλεις αυτής της Πολιτείας – η άλλη είναι η Όμαχα. Το μυθιστόρημά της αυτό είναι, πριν απ’ όλα, μυθιστόρημα ενηλικίωσης του Τζέιμς, της Αν-τόνια, των άλλων παιδιών – τα περισσότερα από οικογένειες μεταναστών. Είναι επίσης το μυθιστόρημα ενηλικίωσης ενός έθνους ιδιαίτερα για το πώς συντελείται αυτή η αφομοίωση των μεταναστών, όχι βέβαια χωρίς κόστος και οδυνηρές απώλειες.

Πάνω στο άχυρο της καρότσας Facebook Twitter
Η Γουίλα Κάθερ σε νεαρή ηλικία, περ. 1882. Φωτ.: Philip L. and Helen Cather Southwick Collection, Archives & Special Collections, University of Nebraska–Lincoln Libraries

Στις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου, ο πατέρας της Αν-τόνια αυτοκτονεί, όχι τόσο από νοσταλγία για τον παλιό κόσμο που έχει αφήσει πίσω του όσο από την επώδυνη αδυναμία του να προσαρμοστεί στον νέο κόσμο. Δανοί, Νορβηγοί, Ρώσοι, Σουηδοί, Βοημοί, Γερμανοί, Αυστριακοί, κατοικούν το μυθιστόρημα και αυτές τις μεγάλες πεδιάδες της Νεμπράσκα. Εξημερώνουν τη γη, καλλιεργούν καλαμπόκια και σίκαλη, εκτρέφουν ζώα, ανοίγουν δρόμους, υποτάσσουν και ταυτόχρονα υποτάσσονται από τον, συμβολικά και κυριολεκτικά, νέο κόσμο.

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο στο μυθιστόρημα αυτό της Γουίλα Κάθερ που το κάνει να εγκαταλείπει τα όρια της Νεμπράσκα, να αφήνει πίσω του το πείσμα και τη θέληση για το πέρασμα των συνόρων των αφιλόξενων μέχρι τότε Μεσοδυτικών Πολιτειών και, τελικά, να γίνεται μέρος μιας οικουμενικής λογοτεχνικής κληρονομιάς. Αυτό το «κάτι άλλο» είναι η ίδια η ηρωίδα, η Αν-τόνια. Την παρακολουθούμε, από έφηβη, να δουλεύει σκληρά στη γη, και με τα ζώα. Τη βλέπουμε μετά να πηγαίνει στην πόλη για να δουλέψει ως υπηρεσία σε σπίτια. Η δουλειά της αυτή είναι όμως και η εκπαίδευσή της. Καθώς δεν έχει φοιτήσει σε σχολείο, εκεί μαθαίνει να βλέπει, να ακούει, να χορεύει, να ντύνεται, να μαγειρεύει, να διασκεδάζει.

Σε μια στιγμή κρίσης, ακολουθεί κάποιον άντρα. Έναν απατεώνα, όπως αποδεικνύεται, που δουλεύει στους σιδηροδρόμους. Την εγκαταλείπει, αφήνοντάς την έγκυο. Η Αν-τόνια επιστρέφει στο πατρικό της. Φέρνει στον κόσμο το παιδί της και το επιβάλλει στην πουριτανική κοινωνία της, ως ανύπαντρη μητέρα. Βρίσκει και πάλι τον εαυτό της. Παντρεύεται έναν μετανάστη από τον παλιό κόσμο της, τον Τσούζακ, κάνουν δώδεκα παιδιά, και ζει ως αγρότισσα στα μέρη όπου μεγάλωσε. Γνωρίζει κάθε δέντρο και κάθε θημωνιά, η γη είναι φίλη της. Έχει πλέον κατακτήσει τη Νεμπράσκα.

Η Γουίλα Κάθερ γράφει χωρίς μεγαλοστομίες, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα που μας βάζει βαθιά μέσα στην καθημερινή ζωή και στα συναισθήματα των ανθρώπων, δείχνοντας επίσης τη διαμορφωτική δύναμη που έχουν τα απλά πράγματα. Μας κάνει ακόμη να ταξιδεύουμε στο αμερικανικό τοπίο των μεγάλων πεδιάδων, να νιώθουμε την αλλαγή του καιρού, τη βροχή, το χιόνι, ή να βουτάμε μέσα στη λάσπη.

Πάνω στο άχυρο της καρότσας Facebook Twitter
Πορτρέτο της Γουίλα Κάθερ από τον Nickolas Muray στις αρχές της δεκαετίας του 1920. Φωτ.: Philip L. and Helen Cather Southwick Collection, Archives & Special Collections, University of Nebraska–Lincoln Libraries

Δεν υπάρχει καθόλου επικό ύφος, μολονότι η ζωή της Αν-τόνια έχει επικά στοιχεία. Η συγγραφέας μετατρέπει σε αριστουργηματική πρόζα σκηνές και καταστάσεις φαινομενικά ασήμαντες, ακόμη και όταν περιγράφει ένα κοτέτσι ή το ξεψύχισμα του χειμώνα, που «ξεθυμαίνει και κουρελιάζεται, γερνάει κι εξαθλιώνεται», ή ακόμη πώς σιδερώνουν τέσσερις νεαρές Δανές που δουλεύουν σε καθαριστήριο.

Η μετάφραση της Κερασίας Σαμαρά πετυχαίνει να μεταφέρει στα ελληνικά όλη αυτή την πλούσια γλώσσα της Γουίλα Κάθερ και τις αποχρώσεις της. Έχω αντίρρηση όμως με το «σπάσιμο» του ονόματος της ηρωίδας, από Αντόνια σε Αν-Τόνια. Γίνεται για να πλησιάζει στη βοημική προφορά, έρχεται όμως σε αντίθεση με τον ρεαλισμό του μυθιστορήματος και φυσικά όλων των άλλων ονομάτων, Λένα, Πάβελ, Γιούλκα, Τάινι, Άντον, Όλε, Άμπρος. Νομίζω ότι κατά την ανάγνωση ο αναγνώστης αγνοεί την παύλα.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η ανατρεπτική πρόζα τριών σπουδαίων γυναικών

Βιβλίο / Η ανατρεπτική πρόζα τριών σπουδαίων γυναικών σε τρία πρωτότυπα μυθιστορήματα

Η άκρως πρωτότυπη γραφή είναι το νήμα που συνδέει τις σχιζοφρένειες της Ουέτζουν Ουάνγκ με τα τριαντάφυλλα της Έλσα Τριολέ και τα εργοστάσια ζάχαρης της Ντοροτέε Έλμιγκερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μπορούμε, αλήθεια, να μιλάμε σήμερα για ελληνική γυναικεία λογοτεχνία;

Βιβλίο / Μπορούμε, αλήθεια, να μιλάμε σήμερα για ελληνική γυναικεία λογοτεχνία;

Παρότι ο όρος «γυναικεία λογοτεχνία» είναι προβληματικός και σύνθετος, στη διεθνή λογοτεχνική παραγωγή παρατηρείται μια γενικότερη τάση όσον αφορά τις γυναίκες συγγραφείς, που παραπέμπει στο «αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα». Πώς διαμορφώνεται το τοπίο στην πρόσφατη ελληνική παραγωγή;
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ