Οι αλληγορικές «Μεγάλες προσδοκίες» του Τσαρλς Ντίκενς

Το πίσω ράφι/ Τσαρλς Ντίκενς «Μεγάλες προσδοκίες» Facebook Twitter
Πλούσιες σε φιλτραρισμένες προσωπικές αναμνήσεις, γεμάτες σπιρτάδα, με συνεχείς εναλλαγές κωμικών και δραματικών σκηνών και δουλεμένες με μεγάλη προσοχή, οι «Μεγάλες προσδοκίες» παρακολουθούν την πορεία ενός ορφανού φτωχόπαιδου, του Πιπ
0

«Έχω τελειώσει την πρώτη γραφή του βιβλίου μου “Μεγάλες προσδοκίες” και είμαι χειρότερα από κάθε άλλη φορά», έγραφε ο Τσαρλς Ντίκενς στον ηθοποιό και φίλο του W.C. Macready τον Ιούνιο του 1861, δυο μήνες πριν το εβδομαδιαίο περιοδικό All year round δημοσιεύσει και το τελευταίο κεφάλαιο αυτού του «πολύ αστείου», όπως το χαρακτήριζε ο ίδιος, μυθιστορήματός του. «Νευραλγίες στο πρόσωπο με ταλαιπώρησαν πολύ, ενώ δούλευα. Ελπίζω, πάντως, πως το βιβλίο θα είναι καλό και ότι πολύ σύντομα θα ξεπεράσω τη ζημιά που μου έκανε…».

Το καλοκαίρι του 1861 ο Ντίκενς ήταν 49 χρονών κι απολάμβανε τον, κερδισμένο προ πολλού, τίτλο του δημοφιλέστερου συγγραφέα της εποχής του. Γεννημένος το 1812 στο ανατολικό Λονδίνο, δευτερότοκος γιος μιας πάμφτωχης οχταμελούς οικογένειας, από μικρός είχε βρεθεί μετέωρος ανάμεσα στην ανερχόμενη μεσαία τάξη και την διαρκώς αυξανόμενη εργατική.

Σ’ άλλον τόπο και σε άλλη χρονική περίοδο, ένα παιδί όπως αυτός, με σχεδόν ανύπαρκτη σχολική μόρφωση, αναγκασμένο να κερδίζει τα προς το ζην από τα δέκα του σε εργοστάσιο βερνικιών και μ’ έναν πατέρα να μπαινοβγαίνει στη φυλακή για χρέη, δεν θα μπορούσε να προσδοκά ένα καλύτερο μέλλον.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που διάβασαν τις «Μεγάλες προσδοκίες» σαν μια αλληγορία για την πορεία της βικτοριανής Αγγλίας προς τον καπιταλισμό, παραλληλίζοντας την ταξική μεταγραφή και τις ηθικές μεταπτώσεις του Πιπ με το τελικό στάδιο της μετάβασης από την αριστοκρατία στην κεφαλαιοκρατία.

Όμως ο Ντίκενς είχε την τύχη να γεννηθεί στη βιομηχανικά αναπτυσσόμενη Βρετανία όπου, επιστρατεύοντας το ταλέντο, την οξυδέρκεια και την παροιμιώδη εργατικότητά του, αναρριχήθηκε κοινωνικά και δημιούργησε μια διόλου ευκαταφρόνητη περιουσία από τα γραπτά του. Και μολονότι δεν συμμεριζόταν το επαναστατικό όραμα του Μαρξ, μαστίγωνε με πάθος την οικονομική ανισότητα, την αδικία και τη βικτοριανή υποκρισία.

Τι πιο φυσικό για κάποιον που, μέσα σε μια τέτοια σπάνια συγκυρία, έγινε όχι απλώς επιτυχημένος, αλλά ζωντανός μύθος, από το να τρέφει μια ακράδαντη πίστη στο τυχαίο;

Πράγματι, σύμφωνα με τον φίλο και βιογράφο του Τζον Φόρστερ, τίποτε δεν ερέθιζε περισσότερο τη φαντασία του Ντίκενς όσο οι συμπτώσεις της ζωής. Κι όπως σε πολλά έργα του, έτσι και στις «Μεγάλες προσδοκίες», η πλοκή στηρίζεται μέσα σ’ ένα κλειστό σύμπαν απίθανων συμπτώσεων.

Πλούσιες σε φιλτραρισμένες προσωπικές αναμνήσεις, γεμάτες σπιρτάδα, με συνεχείς εναλλαγές κωμικών και δραματικών σκηνών και δουλεμένες με μεγάλη προσοχή, οι «Μεγάλες προσδοκίες» παρακολουθούν την πορεία ενός ορφανού φτωχόπαιδου, του Πιπ, που χάρη σε μιαν ανέλπιστη όσο και μυστηριώδους προέλευσης κληρονομιά, εγκαταλείπει το χωριό του, την άξεστη αδελφή του και τον καλόκαρδο άντρα της, προσδοκώντας να κατακτήσει, ως τζέντλεμαν πλέον, τον καλό κόσμο του Λονδίνου.

Ο Ντίκενς πιάνει το νήμα της ιστορίας του από τη στιγμή του συναπαντήματος του Πιπ μ' έναν κατάδικο που έχει μόλις αποδράσει από τα κάτεργα και τον οποίο ο μικρός, υπό το κράτος του φόβου, σπεύδει να προμηθεύσει με λίγη τροφή και μια λίμα που θα τον απαλλάξει από το σίδερο που σέρνει το πόδι του…

Μέχρι όμως να συνειδητοποιήσει τόσο ο αναγνώστης όσο και ο Πιπ πόσο μοιραία ήταν αυτή η συνάντηση, ο Ντίκενς θα έχει φέρει στο προσκήνιο μια πλειάδα χαρακτήρων, με κορυφαίες εκείνες της ζάμπλουτης, ημίτρελης και αφάνταστα πληγωμένης Μις Χάβισαμ και της εκπαιδευμένης στη σκληρότητα νεαρής προστατευομένης της, της Εστέλας. Μιας κοπέλας που θα κλέψει την καρδιά του Πιπ από νωρίς, καλλιεργώντας μέσα του μία ακόμη μεγάλη προσδοκία: να κατακτήσει και την ίδια.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Τσαρλς Ντίκενς, Μεγάλες Προσδοκίες, Μτφρ.: Παυλίνας Παμπούδη, εκδόσεις Πατάκη

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που διάβασαν τις «Μεγάλες προσδοκίες» σαν μια αλληγορία για την πορεία της βικτοριανής Αγγλίας προς τον καπιταλισμό, παραλληλίζοντας την ταξική μεταγραφή και τις ηθικές μεταπτώσεις του Πιπ με το τελικό στάδιο της μετάβασης από την αριστοκρατία στην κεφαλαιοκρατία.

Όπως κι αν έχει, το σίγουρο είναι πως πρόκειται για ένα μυθιστόρημα-γέφυρα ανάμεσα στην παιδική αθωότητα και την σκληρή πραγματικότητα, όπου, στην πλημμυρισμένη από συμπτώσεις πλοκή του, το όραμα συνυπάρχει με την περιπέτεια, η φιλία με την εκδίκηση κι ο πόθος της κοινωνικής αναρρίχησης με τον καημό του δίχως ανταπόκριση έρωτα, έναν καημό που δύσκολα ξεπερνιέται.

Κανείς από τους ήρωες των «Μεγάλων προσδοκιών» δεν μένει απρόσβλητος από τη γοητεία του χρήματος. Ο Ντίκενς, εν τούτοις, αποδεικνύεται ρεαλιστής: αντί να προσδώσει μοιρολατρικά στο χρήμα μια σχεδόν υπερφυσική δύναμη, ικανή να ισοπεδώσει την ανθρωπιά, αφήνει στους χαρακτήρες του κάποια περιθώρια επιλογής.

Στο βιβλίο του δεν είναι οι προσδοκίες αυτές καθ’ αυτές που συνιστούν αμάρτημα, όσο μεγαλεπήβολες ή ανεδαφικές κι αν είναι. Στον κόσμο του Ντίκενς όνειρα μπορεί να τρέφει οποιοσδήποτε, ανεξάρτητα από την καταγωγή του. Για να τα κερδίσει, όμως, χρειάζεται τιμιότητα, υπομονή και κυρίως δουλειά. Αυτά τα όπλα, άλλωστε, είχε επιστρατεύσει και ο ίδιος για την προκοπή του.

*Οι «Μεγάλες προσδοκίες» κυκλοφορούν στα ελληνικά σε διάφορες μεταφράσεις όπως της Παυλίνας Παμπούδη (Πατάκη), της Αγγέλας Βερυκοκάκη (Λιβάνης) και του Αθανάσιου Τζάβαλου (Μίνωας). Μια από τις πιο προσεγμένες εκδόσεις του βιβλίου, σε μετάφραση και με επίμετρο της Άρτεμης Σταμπουλοπούλου (Πόλις, 2013) έχει εξαντληθεί.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM