Οι αλληγορικές «Μεγάλες προσδοκίες» του Τσαρλς Ντίκενς

Το πίσω ράφι/ Τσαρλς Ντίκενς «Μεγάλες προσδοκίες» Facebook Twitter
Πλούσιες σε φιλτραρισμένες προσωπικές αναμνήσεις, γεμάτες σπιρτάδα, με συνεχείς εναλλαγές κωμικών και δραματικών σκηνών και δουλεμένες με μεγάλη προσοχή, οι «Μεγάλες προσδοκίες» παρακολουθούν την πορεία ενός ορφανού φτωχόπαιδου, του Πιπ
0

«Έχω τελειώσει την πρώτη γραφή του βιβλίου μου “Μεγάλες προσδοκίες” και είμαι χειρότερα από κάθε άλλη φορά», έγραφε ο Τσαρλς Ντίκενς στον ηθοποιό και φίλο του W.C. Macready τον Ιούνιο του 1861, δυο μήνες πριν το εβδομαδιαίο περιοδικό All year round δημοσιεύσει και το τελευταίο κεφάλαιο αυτού του «πολύ αστείου», όπως το χαρακτήριζε ο ίδιος, μυθιστορήματός του. «Νευραλγίες στο πρόσωπο με ταλαιπώρησαν πολύ, ενώ δούλευα. Ελπίζω, πάντως, πως το βιβλίο θα είναι καλό και ότι πολύ σύντομα θα ξεπεράσω τη ζημιά που μου έκανε…».

Το καλοκαίρι του 1861 ο Ντίκενς ήταν 49 χρονών κι απολάμβανε τον, κερδισμένο προ πολλού, τίτλο του δημοφιλέστερου συγγραφέα της εποχής του. Γεννημένος το 1812 στο ανατολικό Λονδίνο, δευτερότοκος γιος μιας πάμφτωχης οχταμελούς οικογένειας, από μικρός είχε βρεθεί μετέωρος ανάμεσα στην ανερχόμενη μεσαία τάξη και την διαρκώς αυξανόμενη εργατική.

Σ’ άλλον τόπο και σε άλλη χρονική περίοδο, ένα παιδί όπως αυτός, με σχεδόν ανύπαρκτη σχολική μόρφωση, αναγκασμένο να κερδίζει τα προς το ζην από τα δέκα του σε εργοστάσιο βερνικιών και μ’ έναν πατέρα να μπαινοβγαίνει στη φυλακή για χρέη, δεν θα μπορούσε να προσδοκά ένα καλύτερο μέλλον.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που διάβασαν τις «Μεγάλες προσδοκίες» σαν μια αλληγορία για την πορεία της βικτοριανής Αγγλίας προς τον καπιταλισμό, παραλληλίζοντας την ταξική μεταγραφή και τις ηθικές μεταπτώσεις του Πιπ με το τελικό στάδιο της μετάβασης από την αριστοκρατία στην κεφαλαιοκρατία.

Όμως ο Ντίκενς είχε την τύχη να γεννηθεί στη βιομηχανικά αναπτυσσόμενη Βρετανία όπου, επιστρατεύοντας το ταλέντο, την οξυδέρκεια και την παροιμιώδη εργατικότητά του, αναρριχήθηκε κοινωνικά και δημιούργησε μια διόλου ευκαταφρόνητη περιουσία από τα γραπτά του. Και μολονότι δεν συμμεριζόταν το επαναστατικό όραμα του Μαρξ, μαστίγωνε με πάθος την οικονομική ανισότητα, την αδικία και τη βικτοριανή υποκρισία.

Τι πιο φυσικό για κάποιον που, μέσα σε μια τέτοια σπάνια συγκυρία, έγινε όχι απλώς επιτυχημένος, αλλά ζωντανός μύθος, από το να τρέφει μια ακράδαντη πίστη στο τυχαίο;

Πράγματι, σύμφωνα με τον φίλο και βιογράφο του Τζον Φόρστερ, τίποτε δεν ερέθιζε περισσότερο τη φαντασία του Ντίκενς όσο οι συμπτώσεις της ζωής. Κι όπως σε πολλά έργα του, έτσι και στις «Μεγάλες προσδοκίες», η πλοκή στηρίζεται μέσα σ’ ένα κλειστό σύμπαν απίθανων συμπτώσεων.

Πλούσιες σε φιλτραρισμένες προσωπικές αναμνήσεις, γεμάτες σπιρτάδα, με συνεχείς εναλλαγές κωμικών και δραματικών σκηνών και δουλεμένες με μεγάλη προσοχή, οι «Μεγάλες προσδοκίες» παρακολουθούν την πορεία ενός ορφανού φτωχόπαιδου, του Πιπ, που χάρη σε μιαν ανέλπιστη όσο και μυστηριώδους προέλευσης κληρονομιά, εγκαταλείπει το χωριό του, την άξεστη αδελφή του και τον καλόκαρδο άντρα της, προσδοκώντας να κατακτήσει, ως τζέντλεμαν πλέον, τον καλό κόσμο του Λονδίνου.

Ο Ντίκενς πιάνει το νήμα της ιστορίας του από τη στιγμή του συναπαντήματος του Πιπ μ' έναν κατάδικο που έχει μόλις αποδράσει από τα κάτεργα και τον οποίο ο μικρός, υπό το κράτος του φόβου, σπεύδει να προμηθεύσει με λίγη τροφή και μια λίμα που θα τον απαλλάξει από το σίδερο που σέρνει το πόδι του…

Μέχρι όμως να συνειδητοποιήσει τόσο ο αναγνώστης όσο και ο Πιπ πόσο μοιραία ήταν αυτή η συνάντηση, ο Ντίκενς θα έχει φέρει στο προσκήνιο μια πλειάδα χαρακτήρων, με κορυφαίες εκείνες της ζάμπλουτης, ημίτρελης και αφάνταστα πληγωμένης Μις Χάβισαμ και της εκπαιδευμένης στη σκληρότητα νεαρής προστατευομένης της, της Εστέλας. Μιας κοπέλας που θα κλέψει την καρδιά του Πιπ από νωρίς, καλλιεργώντας μέσα του μία ακόμη μεγάλη προσδοκία: να κατακτήσει και την ίδια.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Τσαρλς Ντίκενς, Μεγάλες Προσδοκίες, Μτφρ.: Παυλίνας Παμπούδη, εκδόσεις Πατάκη

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που διάβασαν τις «Μεγάλες προσδοκίες» σαν μια αλληγορία για την πορεία της βικτοριανής Αγγλίας προς τον καπιταλισμό, παραλληλίζοντας την ταξική μεταγραφή και τις ηθικές μεταπτώσεις του Πιπ με το τελικό στάδιο της μετάβασης από την αριστοκρατία στην κεφαλαιοκρατία.

Όπως κι αν έχει, το σίγουρο είναι πως πρόκειται για ένα μυθιστόρημα-γέφυρα ανάμεσα στην παιδική αθωότητα και την σκληρή πραγματικότητα, όπου, στην πλημμυρισμένη από συμπτώσεις πλοκή του, το όραμα συνυπάρχει με την περιπέτεια, η φιλία με την εκδίκηση κι ο πόθος της κοινωνικής αναρρίχησης με τον καημό του δίχως ανταπόκριση έρωτα, έναν καημό που δύσκολα ξεπερνιέται.

Κανείς από τους ήρωες των «Μεγάλων προσδοκιών» δεν μένει απρόσβλητος από τη γοητεία του χρήματος. Ο Ντίκενς, εν τούτοις, αποδεικνύεται ρεαλιστής: αντί να προσδώσει μοιρολατρικά στο χρήμα μια σχεδόν υπερφυσική δύναμη, ικανή να ισοπεδώσει την ανθρωπιά, αφήνει στους χαρακτήρες του κάποια περιθώρια επιλογής.

Στο βιβλίο του δεν είναι οι προσδοκίες αυτές καθ’ αυτές που συνιστούν αμάρτημα, όσο μεγαλεπήβολες ή ανεδαφικές κι αν είναι. Στον κόσμο του Ντίκενς όνειρα μπορεί να τρέφει οποιοσδήποτε, ανεξάρτητα από την καταγωγή του. Για να τα κερδίσει, όμως, χρειάζεται τιμιότητα, υπομονή και κυρίως δουλειά. Αυτά τα όπλα, άλλωστε, είχε επιστρατεύσει και ο ίδιος για την προκοπή του.

*Οι «Μεγάλες προσδοκίες» κυκλοφορούν στα ελληνικά σε διάφορες μεταφράσεις όπως της Παυλίνας Παμπούδη (Πατάκη), της Αγγέλας Βερυκοκάκη (Λιβάνης) και του Αθανάσιου Τζάβαλου (Μίνωας). Μια από τις πιο προσεγμένες εκδόσεις του βιβλίου, σε μετάφραση και με επίμετρο της Άρτεμης Σταμπουλοπούλου (Πόλις, 2013) έχει εξαντληθεί.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Αναγνώσεις / Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Αίγυπτο; Ένας Αμερικανός αρχαιολόγος περιγράφει το 24ωρο των ανθρώπων κάθε ιδιότητας και κοινωνικής τάξης στις Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι αληθινές.
THE LIFO TEAM