Ο Χούλιο Κορτάσαρ και τα αλλόκοτα ζώα του

Ο Χούλιο Κορτάσαρ και τα αλλόκοτα ζώα του Facebook Twitter
To Ζωολόγιο του Χούλιο Κορτάσαρ έρχεται ποιητικά να ανατρέψει όλα όσα ξέρουμε για τα όρια του πραγματικού και του φανταστικού.
0

ΟΤΑΝ Ο ΖΙΛ ΝΤΕΛΕΖ και ο Φελίξ Γκαταρί έστηναν τη δική τους ζωολογία ως ένα φιλοσοφικό αντι-σύστημα κατανομής όπου η ανεξέλεγκτη δράση των ζώων έδειχνε πολλά για τους τρόπους προσέγγισης, διάδοσης και εξάπλωσης, διέβλεπαν πως αυτή η μεταμορφωτική δύναμη που χαρακτηρίζει τα ζώα, αυτό το γίγνεσθαι-ζώο, θα βοηθήσει να βρούμε τους δικούς μας τρόπους μη παραστατικής προσέγγισης, πέρα από τις ταξινομήσεις που μας έχουν μάθει οι λογικές εξηγήσεις (βλέπε αρχαιοελληνική μαγεία, δύναμη της Κίρκης, απόκοσμα όντα όπως ο Κύκλωπας κ.λπ.).

Μια αντίστροφη κατάδυση σε αυτόν τον ανεξάντλητο ωκεανό των ζωικών αρχετύπων, που όμως δεν ξέρεις πού ακριβώς σταματά και πού αρχίζει, πραγματοποίησαν με τον δικό τους διαφορετικό τρόπο ο Ουμπέρτο Έκο και ο Χόρχε Λούις Μπόρχες, δείχνοντας πως ακόμα και η αρχή της ταξινόμησης μπορεί να διαθέτει τον δικό της μαγικό τρόπο ανατροπής των δεδομένων της αφήγησης.

Και να που η Ζωολογία του Χούλιο Κορτάσαρ, δηλαδή η συλλογή με τις ιστορίες του κορυφαίου Αργεντινού συγγραφέα, πολλές από τις οποίες τον έφεραν στην πρώτη γραμμή, έρχεται ποιητικά να ανατρέψει όλα όσα ξέρουμε για τα όρια του πραγματικού και του φανταστικού, για τα ζώα που επιτίθενται και τους ανθρώπους που περιμένουν το δικό τους πλάσμα της φαντασίας να τους κατατροπώσει, να τους κατασπαράξει ή να τους οδηγήσει σε ένα άλλο ιδιαίτερο βασίλειο.

Με λίγα λόγια, μαγικό είναι όχι μόνο το διήγημα της «Κίρκης» αλλά καθένα από τη συλλογή που αποκαλύπτει τη μαεστρία της αφηγηματικής δύναμης του κορυφαίου Αργεντινού συγγραφέα, ο οποίος πλέκει το συμβολικό με το πραγματικό, την πιο απτή καθημερινή λεπτομέρεια με την πιο ακραία φαντασία.

«Πρόκειται για το σημείο εκείνο όπου ο άνθρωπος σχετίζεται με το ζώο γιατί δεν γίνεται ζώο χωρίς μια έλξη για την αγέλη, δηλαδή την πολλαπλότητα, επειδή ακριβώς αυτή κατοικεί μέσα μας», επέμεναν οι Γκαταρί και Ντελέζ.

Ο Κορτάσαρ το δείχνει αυτό με τον πιο εκφραστικό τρόπο, βάζοντας, για παράδειγμα, μια ζωντανή τίγρη να κατοικεί στο όμορφο εξοχικό των πλούσιων Ρέμας στην ιστορία «Ζωολόγιο» και κατά συνέπεια να απειλεί την ευρυθμία του σπιτιού, χωρίς όμως να ξέρεις αν πρόκειται για την πραγματικότητα ή για τη φαντασία των ενοίκων, κάνοντας τον πρωταγωνιστή του από το Γράμμα σε μια δεσποινίδα να ξερνάει κυριολεκτικά από το στόμα του όμορφα, χνουδωτά κουνελάκια ή αναγκάζοντας τους ήρωές του στο διήγημα «Κεφαλαλγία» να υποφέρουν από τη μεταδιδόμενη ασθένεια και από τους πονοκεφάλους που τους μεταφέρει ένα παράξενο είδος ζώων που φροντίζουν οι ίδιοι, οι λεγόμενες μανκούσπιες (πρόκειται για εφεύρημα του Κορτάσαρ που δεν θα υπάρχει σε κανένα λεξικό).

Όλες αυτές οι ζωώδεις, ή ζωικές καταστάσεις, ή οι διαφορετικοί τρόποι παρουσίας του ζωικού στοιχείου στην υποτιθέμενη ανθρώπινη κανονικότητα ωστόσο δεν είναι λιγότερο τρομακτικοί από τους ίδιους τους ανθρώπους που φτάνουν να είναι απειλητικοί για τον εαυτό τους πολύ περισσότερο από οποιοδήποτε ζώο: προτού φτάσει, δηλαδή, η τίγρη να κατασπαράξει κάποιον από τους ενοίκους του σπιτιού των Ράγιας στο Λος Ορνέρος ‒ακριβώς γιατί αυτή είναι η φύση της‒ θα έχουν φροντίσει οι ίδιοι οι ένοικοι του σπιτιού να απειλήσουν ο ένας τον άλλο με πιθανή εξόντωση, γιατί πόσο μεγάλο έγκλημα μπορεί να είναι για ένα παιδί το να πιει μια παγωμένη λεμονάδα σε μια «πράσινη καράφα όπως το αλογάκι της Παναγίας;».

Και όμως, η παραμικρή κίνηση που ξεφεύγει από την προβλέψιμη ροή των πραγμάτων μπορεί στις εξαιρετικά συμπαγείς αυτές ιστορίες του Κορτάσαρ να μοιάζει απειλητική για την εξέλιξη της ιστορίας ή για τη διασάλευση του κυρίαρχου status quo σε επίπεδο οικογενείας ή ολόκληρης χώρας (μην ξεχνάμε ότι οι αναφορές, κατά κύριο λόγο, παραπέμπουν άμεσα στην έσωθεν και στην έξωθεν επιβολή, ακόμα και στο πανοπτικόν κράτος του Περόν).

Στις περισσότερες περιπτώσεις η απειλή δεν κατονομάζεται αλλά ξέρεις ότι υπάρχει και επικρέμαται σαν δαμόκλειος σπάθη, με τα μάτια να διερευνούν κάθε πιθανή κίνηση και τις αδιόρατες αιχμές να τρυπούν την ελάχιστη χαρά, απειλώντας να τη μετατρέψουν σε ένα αιματοβαμμένο θρίλερ. Ακόμα και τα αθώα κουνελάκια, που ο ήρωας άθελά του βγάζει από το στόμα του, μπορούν, όταν πολλαπλασιαστούν και γίνουν έντεκα ‒ούτε δέκα αλλά ούτε εννιά‒ λες και ο ελάχιστος αριθμός αρκεί για να απειλήσει όλον τον κόσμο, για να καταστρέψουν ένα ολόκληρο σπίτι στο οποίο κατοικεί ο ίδιος ως προσωρινός ένοικος.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Χούλιο Κορτάσαρ, Ζωολόγιο, Μτφρ.: Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Opera

Στη δε περίπτωση της Κίρκης από το ομώνυμο διήγημα, η πρωταγωνίστρια Ντέλια μπορεί να μη μετατρέπει τους μνηστήρες σε ζώα αλλά τους βλέπει να πεθαίνουν ‒το αν τους σκοτώνει αποκαλύπτεται στο τέλος του διηγήματος‒ όπως τα χρυσόψαρα στη γυάλα ή τις κατσαρίδες που τρομάζουν με την παρουσία της και φεύγουν.

Μόνος επιζών ο μνηστήρας της Μάριο που θέλει να δοκιμάσει την απαγορευμένη γεύση του έρωτα, τον οποίο συμβολίζει το ύποπτο σοκολατάκι που ξέρει ότι μπορεί να τον σκοτώσει. Αλλά ο καθρέφτης όπου καθρεφτίζεται εκείνη η μοιραία μάγισσα υπό το βάρος του διπλού θανάτου και του διαρκούς παιχνιδιού μεταξύ του θανάτου και της ζωής που χαρακτηρίζουν τις ιστορίες του Κορτάσαρ είναι σίγουρο ότι κάποια στιγμή θα ραγίσει γιατί το happy end είναι μόνο για αφελή παραμύθια.

Κάτι τέτοιο, άλλωστε, δεν συμβαίνει στην περίπτωση κάθε δυνατού έρωτα που προϋποθέτει τη μαγεία ως απαραίτητο συστατικό της: «Έμειναν στην Ντέλια οι λεπτές μανίες, ο τρόπος της να χειρίζεται τα συστατικά και τα ζώα, η σχέση της με τα πράγματα απλά και σκοτεινά, η οικειότητα με τις πεταλούδες και τις γάτες, η αύρα της ανάσας της μέσα σε τόσο θάνατο. Της ορκίστηκε από μέσα του απεριόριστη στοργή, μια πολύχρονη θεραπεία σε ηλιόλουστα δωμάτια και κήπους μακριά από αναμνήσεις: μπορεί να μη χρειαζόταν να παντρευτούν, απλώς να παρατείνουν αυτόν τον ήσυχο έρωτα ώσπου εκείνη να μη βλέπει να τη ζυγώνει άλλος ένας θάνατος, άλλος ένας μνηστήρας, ο επόμενος στη σειρά για να πεθάνει».

Με λίγα λόγια, μαγικό είναι όχι μόνο το διήγημα της «Κίρκης» αλλά καθένα από τη συλλογή που αποκαλύπτει τη μαεστρία της αφηγηματικής δύναμης του κορυφαίου Αργεντινού συγγραφέα, ο οποίος πλέκει το συμβολικό με το πραγματικό, την πιο απτή καθημερινή λεπτομέρεια με την πιο ακραία φαντασία.

Ο μεταφραστής Αχιλλέας Κυριακίδης έχει κάνει πραγματικά θαύματα με τη μετάφραση, ειδικά στην πολύ δύσκολη ιστορία «Μακρινή», όπου ο Κορτάσαρ προσπαθεί να αποδώσει την έκρυθμη ψυχολογική κατάσταση της ηρωίδας του μέσα από αναγράμματα, παλίνδρομα και λογοπαίγνια, τα οποία άλλοτε μοιάζουν κωδικοποιημένα και άλλοτε αντίστοιχα με τις καταστάσεις που ενδεχομένως να βίωνε κάθε Αργεντινός που είχε μάθει να κρύβει ή να κωδικοποιεί τα λόγια του.

Εδώ, σε κάθε ιστορία, το απτό βίωμα μετατρέπεται αυτόματα σε αλληγορία, σε όλες τις ιστορίες στις οποίες το αίσθημα της ασφυξίας και του εγκλωβισμού είναι σχεδόν συντριπτικό, είτε πρόκειται για διαμερίσματα, είτε για εξοχικά, είτε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο ή ακόμα και μαντρί με τα παράξενα ζώα.

Η συλλογή ξεκινάει με το περίφημο «Κατειλημμένο σπίτι», το πρώτο διήγημα του Κορτάσαρ που έκανε τον Μπόρχες να τον αναγνωρίσει ως συγγραφέα και μάλιστα να το συμπεριλάβει στα Χρονικά του Μπουένος Άιρες, και συνεχίζεται με τη Μακρινή, όπου ακόμα είναι εμφανείς οι επιρροές του μεγάλου δασκάλου, αλλά και με την Κεφαλγία και την Κίρκη, όπου αναδεικνύεται με τον πλέον περίτρανο τρόπο η μοναδική, άκρως γοητευτική, ποιητική και συνάμα τρομακτική σφραγίδα του σπουδαίου μαέστρου Κορτάσαρ.

Εξαιρετικής, συμβολικής ομορφιάς διήγημα είναι το Λεωφορείο, όπου οι μοναδικοί επιβάτες που δεν κρατάνε λουλούδια, καθώς οι περισσότεροι κατεβαίνουν στον τερματικό σταθμό, σε ένα νεκροταφείο, είναι η νεαρή Κλάρα και ο άγνωστος επιβάτης, με τον οποίο νιώθει να μοιράζεται την έχθρα των υπολοίπων και μια κοινή οπτική σε έναν παράταιρο κόσμο.

Άλλωστε, όταν τα πράγματα φτάνουν σε σημείο να πρέπει να διαλέξεις μεταξύ άρνησης και υποτέλειας, ο Κορτάσαρ ξέρει ότι η λύση είναι μια καινούργια εκφραστική πνοή που δεν μπορεί να εξαντλείται στις ήδη ξεφτισμένες λύσεις που μας έχουν επιβάλει οι άνθρωποι και η οριοθετημένη λογική τους. Υπάρχει πάντα η διαφορετική γλώσσα των ζώων και η απόδειξη είναι το Ζωολόγιο, όπου η ζωή μπορεί να «είναι μια ανοδική κίνηση με ένα τελικό κλικ αλλά και ένας χαμηλός, λευκός και περίκλειστος ουρανός που μυρίζει λεβάντα στον πάτο μιας χλιαρής τρύπας». 

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ