Ο Γιάννης Ευσταθιάδης αφηγείται τη ζωή του στη LIFO Facebook Twitter
Το όνειρο της εφηβείας μου ήταν να γίνω δημοσιογράφος. Δεν μπόρεσα να το πραγματοποιήσω παρά μόνο μερικώς, καθώς τα τελευταία χρόνια αρθρογράφησα συστηματικά στον Τύπο. Αλλά, ξέρεις, οι αρθρογράφοι θεωρούνται «άκαπνοι» δημοσιογράφοι. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Ο Γιάννης Ευσταθιάδης αφηγείται τη ζωή του στη LIFO

0

Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1946, χρονιά έναρξης του Εμφυλίου, εξού και ο διαρκής εμφύλιος σπαραγμός μέσα μου. Γεννήθηκα όχι απλώς στο κέντρο, αλλά στο κέντρο του κέντρου, στην οδό Κολοκοτρώνη 34. Δεν ήταν τόσο το όνομα (Κολοκοτρώνης) ή ο δρόμος που σημάδεψαν τη ζωή μου, όσο το άγαλμά του, γιατί εκεί, κάθε Κυριακή, με πήγαινε ο πατέρας μου μ' ένα πράσινο ποδηλατάκι για βόλτα. Έτσι ενισχύθηκαν τα αισθήματά μου προς τα αγάλματα (αργότερα και με την ποιητική συμβολή του Σεφέρη). Αργότερα, έζησα σε πολλά μέρη του κέντρου (Ζωοδόχου Πηγής και, κυρίως, Πλάκα). Όλα αυτά, έως την εφηβεία μου. Από τα 14 και μετά ζω σε προάστια.

Το κέντρο μού λείπει. Κάθε φορά που κατεβαίνω, νιώθω απλώς επισκέπτης, οιονεί τουρίστας. Στο κέντρο, «πιο ανθρωπινό και τριμμένο», όπως θα 'λεγε ο Γιώργος Ιωάννου, υπάρχει άλλη συμμετοχή και κοινωνικότητα. Με παρηγορεί, πάντως, ότι θα ξαναγυρίσω εκεί αργά ή γρήγορα (όσο πιο αργά γίνεται, ελπίζω), μια και οι οικογενειακός μας τάφος είναι στο Α' Νεκροταφείο. Μολονότι έχω τόσες αναμνήσεις από μέρη και περιοχές, οι ήρωες των διηγημάτων μου κινούνται σε περίκλειστα δωμάτια χωρίς προσδιορισμούς, ίσως γιατί μ' ενδιαφέρει η περιπλάνηση στον χρόνο και όχι στον χώρο.

• Ο πατέρας μου ήταν έμπορος. Έφτιαχνε γυναικεία καπέλα. Θυμάμαι πάντα την επιγραφή του καταστήματός του σ' έναν καθρέφτη: «Γυναικείοι πίλοι». Ήταν προμηθευτής της βασιλικής αυλής (κυρίως για τις κυρίες των τιμών) και, βέβαια, βασιλόφρων ο ίδιος.Σ' ένα κείμενο της Πορσελάνης γράφω: «Αισθάνομαι προϊόν μιας αντίθεσης σχεδόν διαλεκτικής. Αυτό συμβαίνει όταν ένα βασιλόφρον σπερματοζωάριο συναντά ένα ωράριο βαθύτατα βενιζελικό». Εννοούσα, βεβαίως, τη μάνα μου.

Λες και με καταδυνάστευσε ο αστεϊσμός του Τσαρούχη «οι γονείς είναι καλό πράγμα, αρκεί να μας εγκαταλείπουν εγκαίρως», έχασα τον πατέρα μου στα 9 και τη μάνα μου στα 23. Η απώλεια του πατέρα μου με επηρέασε καταλυτικά (ίσως γιατί ήταν η πρώτη επαφή με την έννοια «θάνατος»). Τα πρώτα μου ποιήματα ήταν γραμμένα για εκείνον.

Η διαφήμιση, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι τέχνη, όσο κι αν θέλουν να την ονομάζουν κάποιοι έτσι. Στην καλύτερη περίπτωση δημιουργεί ιδιοκατασκευάσματα καλλιτεχνημάτων, είναι ένα fast food της τέχνης. Ενίοτε,όμως, επηρεάζει την τέχνη, δίνει ερεθίσματα.

• Στο σπίτι μου δεν βρήκα βιβλία. Θυμάμαι μόνο κάποια λεξικά και την Εγκυκλοπαίδεια του Ηλίου. Δεν υπήρχε επίσης γραμμόφωνο ή πικάπ. Ξεκίνησα μόνος μου. Κάποιος φίλος της οικογένειας μου χάρισε -δεν θυμάμαι γιατί;- την Τρίτομη Ποιητική Ανθολογία του Μιχάλη Περάνθη. Άρχισα να γράφω στα 12. Το 1961, δεκαπενταετής, εξέδωσα ένα ποιητικό πρωτόλειο με την ενθάρρυνση του Γιάννη Ρίτσου (πολύ αργότερα έμαθα ότι ο γενναιόδωρος Ρίτσος δεν είχε κακό λόγο για κανέναν).

Το όνειρο της εφηβείας μου ήταν να γίνω δημοσιογράφος. Δεν μπόρεσα να το πραγματοποιήσω παρά μόνο μερικώς, καθώς τα τελευταία χρόνια αρθρογράφησα συστηματικά στον Τύπο. Αλλά, ξέρεις, οι αρθρογράφοι θεωρούνται «άκαπνοι» δημοσιογράφοι.

• Σπούδασα νομικά (την αγαπημένη σχολή εκείνων που δεν ξέρουν τι να κάνουν) και είκοσι χρόνων άφραγκος φοιτητής πήγα για χαρτζιλίκι σε διαφημιστική εταιρεία για ένα καλοκαίρι κι έμεινα στη διαφήμιση ισοβίως (δεν υπονοώ ποινή). Έγραφα κείμενα. Η διαφήμιση ήταν πάντα καταφύγιο πολλών συγγραφέων και ένας απ' αυτούς, ο Νίκος Πολίτης -εξαιρετικός, αλλά σήμερα λησμονημένος- με κάλεσε το 1968 για μια συνέντευξη για πρόσληψη σε άλλη εταιρεία. Ευφυέστατος, χαριτωμένος, αλλά είρων και ενίοτε σκληρός, με το που κάθισα μ' έπιασε απ' τα μούτρα: «Α, εσείς οι νέοι όλο φωνάζετε και διαμαρτύρεστε. Τι έχετε ζήσει για να διαμαρτύρεστε; Εμείς ζήσαμε τη δικτατορία του Μεταξά, τον πόλεμο, την Κατοχή, τον Εμφύλιο και τη Χούντα των Συνταγματαρχών. Εσείς τι έχετε ζήσει;».

Ήμουν τρακαρισμένος, αλλά είχα και το θράσος των 22 χρόνων. «Κάτι χειρότερο», του απάντησα. «Τη Χούντα των Συνταγματαρχών, χωρίς να έχουμε γνωρίσει τίποτε άλλο». Δεν έκανε καμία άλλη ερώτηση. Με προσέλαβε. Κι εμένα μου αρέσει η ευφυής αυθάδεια στους νέους. Την εκτιμώ και την επιβραβεύω, όπου μπορώ.

• Η διαφήμιση, αν ξέρεις να τη διαχειριστείς σωστά, βοηθά τον συγγραφέα. Χιλιάδες κείμενα, τριβή με τις λέξεις, σφιχτοί ρυθμοί, λακωνικότητα, γράψε-σβήσε, σαν την ορθοφωνία των ηθοποιών ή το ζέσταμα των αθλητών. Παραπλάνηση; Ασφαλώς εμφανίζεται, ειδικά σε κακές διαφημίσεις (στις πολιτικές, σχεδόν πάντα). Αλλά, μήπως δεν υπάρχει και στη λογοτεχνία, στην τέχνη; Η διαφήμιση, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι τέχνη, όσο κι αν θέλουν να την ονομάζουν κάποιοι έτσι. Στην καλύτερη περίπτωση δημιουργεί ιδιοκατασκευάσματα καλλιτεχνημάτων, είναι ένα fast food της τέχνης.

Ενίοτε,όμως, επηρεάζει την τέχνη, δίνει ερεθίσματα. Μολονότι πάντα προσπαθούσα να διαχωρίζω τις ιδιότητες, υπάρχει μια περίπτωση που χρησιμοποίησα τη λογοτεχνία ως πηγή έμπνευσης για τη διαφήμιση. Έκανα κάποτε μια καρτουνίστικη ταινία για μωροπάνα. Είχε τη λέξη «ΜΩΡΟ» σε όλη την οθόνη και κάτω από το ωμέγα έμπαινε μια πάνα και το κάλυπτε, σαν να ήταν ο ποπός ενός μωρού. Ομολογώ ότι το σκέφτηκα με αφορμή τους στίχους του αγαπημένου μου Ντίνου Χριστιανόπουλου: «Μην καταργείτε την υπογεγραμμένη / ιδίως κάτω από το ωμέγα / είναι κρίμα να εκλείψει / η πιο μικρή ασέλγεια / του αλφαβήτου μας».

• Στη μουσική με μύησε ο παιδικός μου φίλος και διάσημος σήμερα συνθέτης, Γιώργος Απέργης. Είχε ο ίδιος μεγάλη δισκοθήκη, έπαιζε, βεβαίως, πιάνο και θυμάμαι ώρες επί ωρών ακροάσεις και συζητήσεις στο σπίτι του. Σ' αυτόν οφείλω το βάπτισμα του πυρός. Ο πρώτος δίσκος που αγόρασα ήταν οι «Πέντε ουγγρικοί χοροί» του Μπραμς, με την Ορχήστρα της Φιλαδέλφειας και τον Ευγένιο Όρμαντι. Έγραψα συστηματικά για τη μουσική, χωρίς να ξέρω ούτε μία νότα, κι έγραψα συστηματικά για τη γαστρονομία, χωρίς να ξέρω να μαγειρεύω!

Και στις δυο περιπτώσεις η ενασχόλησή μου ήταν προσχηματική. Θέλησα να μιλήσω για πράγματα που είναι πίσω από το αντικείμενο. Τις συγκινήσεις και τις μνήμες του ακροατή, την πνευματικότητα και την κοινωνικότητα της γεύσης. Βλέπεις, για ν' απαντήσω στο ερώτημά σου, είμαι περισσότερο βουλιμικός της γραφής και όχι της τροφής.

• Είμαι παραγωγός στο Τρίτο Πρόγραμμα εδώ και δέκα περίπου χρόνια. Το οφείλω στον Δημήτρη Παπαδημητρίου. Αγαπώ το ραδιόφωνο. Ξέρω καλά την τεχνική και τα τερτίπια του γιατί ευτύχησα να μαθητεύσω στον σκηνοθέτη Γιώργο Θεοδοσιάδη. Στο ραδιόφωνο με γοητεύει το μη προσωπικό, αλλά όχι απρόσωπο, της φωνής. Με γοητεύει η διαδικασία στην οποία το ελλείπον στοιχείο το αναπληρώνει η προσθετική φαντασία του ακροατή. Μιλάς σε εκατομμύρια, αλλά απευθύνεσαι σε έναν.

• Με ρωτάς για την πολιτική κατάσταση. Τελώ -όπως οι περισσότεροι Έλληνες- εν συγχύσει. Όχι, όμως, αθώος (κανείς δεν είναι αθώος), αλλά ένοχος (στον βαθμό που μου αναλογεί). Ξαναθυμάμαι μια φράση παλιά του Ιγνάτιου Σιλόνε (ο συγγραφέας της Σχολής των Δικτατόρων) που παραμένει ανατριχιαστικά επίκαιρη εις τα καθ' ημάς: «Η παρακμή χτυπάει το ίδιο, τόσο την κυρίαρχη τάξη όσο και τις αντίθετες προς αυτήν δυνάμεις».

• Γράφω πάντα βράδυ, με την παρηγορητική καθοδήγηση μιας λάμπας - ίσως γιατί είναι το φως που μου ρίχνει ο ψυχαναλυτής εαυτός μου. Τις «λατρευτικές μου ανάγκες» τις καλύπτει ο Παναθηναϊκός (τι Αθηναίος θα ήμουν;). Κλέβω την έκφραση από τον αιώνιο αντίπαλό μου αλλά και αιώνιο φίλο μου, Αχιλλέα Κυριακίδη.

Είμαι Παναθηναϊκός από τα δέκα μου χρόνια. Πριν, πιτσιρίκος, ήμουν Απόλλων Αθηνών. Λέγαμε τότε πως, για ν' αλλάξεις ομάδα, έπρεπε να πλύνεις τα χέρια σου με λάδι. Το έκανα και άλλαξα ομάδα. Αναρωτιέμαι σήμερα με πόσο λάδι πρέπει να πλύνουμε τα χέρια μας για ν' αλλάξουμε Ελλάδα... Η αγάπη μου για την Ελλάδα είναι πρωτίστως η αγάπη μου για την ελληνική γλώσσα - ειδικά όταν δεν την μιλούν ορισμένοι Έλληνες. 

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κεχαγιάς

Βιβλίο / «Το να εκδίδεις βιβλία στην Ελλάδα είναι σαν να παίζεις στο καζίνο»

Η Γεννήτρια είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο εκδότης της, συγγραφέας και μεταφραστής, Παναγιώτης Κεχαγιάς, μιλά για τις δυσκολίες και τις χαρές του εγχειρήματος, για το πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς και για τους πρώτους τίτλους που ετοιμάζεται να εκδώσει.
M. HULOT
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Οι Αθηναίοι / Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη τον έκανε αριστερό. Η αυτοκτονία του Νίκου Πουλαντζά, μπροστά στα μάτια του, τον καθόρισε. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αφηγείται το προσωπικό του ταξίδι και την πνευματική περιπέτεια μιας ολόκληρης εποχής, από τη διανόηση του Παρισιού μέχρι τους δρόμους της πολιτικής και τις αίθουσες των πανεπιστημίων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός» ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Νίκος Μπακουνάκης / Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός»

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, στην πρώτη του συνέντευξη, μιλά στη LIFO για τους στόχους και τις δράσεις του ιδρύματος και για το προσωπικό του όραμα για το βιβλίο. Ποιος ο ρόλος των μεταφράσεων στην πολιτιστική διπλωματία και πώς θα αυξηθεί η φιλαναγνωσία; 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζόναθαν Κόου

I was there / Τζόναθαν Κόου: «Το να είσαι κυνικός δείχνει τεμπελιά στη σκέψη»

Ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε για τη συγγραφή ως «πολυτέλεια για λίγους», την εκλογή Τραμπ ως «έκφραση απόγνωσης» και τη «woke» κουλτούρα ως πράξη ενσυναίσθησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πολ Όστερ (1947-2024): Ο Mr. Vertigo των ονειρικών μας κόσμων

Σαν σήμερα  / Πολ Όστερ: «Οι χαμένες ευκαιρίες αποτελούν μέρος της ζωής στον ίδιο βαθμό με τις κερδισμένες»

Σαν σήμερα 30 Απριλίου, το 2024 πεθαίνει ο σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας και μετρ της σύμπτωσης, που κατάφερε να συνδυάσει την προοπτική των άπειρων φανταστικών κόσμων με το ατελείωτο κυνήγι των ευκαιριών και τη νουάρ ατμόσφαιρα με τα πιο ανήκουστα αυτοβιογραφικά περιστατικά.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ