Η Διδότου είναι ένας δρόμος της Αθήνας που κρατάει κάτι από την παλιά αρχοντιά της πόλης, ένας δρόμος γεμάτος δέντρα στο όριο μεταξύ Εξαρχείων και Κολωνακίου. Σε αυτόν τον δρόμο ανθούσε για δεκαετίες η αγορά του βινυλίου ‒ το διάσημο Vinyl Microstore έφυγε το 2015 από το 34 της οδού Διδότου. Ο δρόμος, όπου πλέον έχουν μείνει δυο μαγαζιά με βινύλια, άλλαξε, χωρίς να χάσει τις ποιότητές του: άνοιξαν το βιβλιοπωλείο της Εστίας και ο εκδοτικός οίκος Loggia, στη θέση τους παραμένουν οι εκδόσεις Gutenberg, ενώ στο 34 θα ανοίξει ένα νέο γενικό βιβλιοπωλείο, το όνειρο δυο νέων γυναικών γύρω στα 30, που χάρη στα βιβλία έγιναν πριν από μερικά χρόνια φίλες και τώρα πήραν τη μεγάλη απόφαση.
Όταν φτάνω στο βιβλιοπωλείο που πρόκειται να ανοίξει σε λίγες ημέρες, είναι γεμάτο τεχνίτες που έχουν μπει στην τελική ευθεία των κατασκευών και φίλους των ιδιοκτητριών, οι οποίοι έχουν περάσει να πουν ένα «γεια» και να εμψυχώσουν την προσπάθεια.
Η Δήμητρα Τσιούρβα και η Βικτόρια Μποντουριάν δεν κρύβουν τη χαρά και την αγωνία τους, καθώς βλέπουν τον χρόνο να τρέχει. Με τον χρόνο φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη σχέση, και λόγω της επαφής τους με το Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, το επτάτομο μυθιστόρημα του Γάλλου συγγραφέα Μαρσέλ Προυστ, απ’ όπου και η έμπνευση για το όνομα του βιβλιοπωλείου.
«Έχουμε γνωρίσει όλη τη γειτονιά όσο κάνουμε εργασίες, είναι καταπληκτικό αυτό που συμβαίνει. Φαντάζομαι ξέρετε πού έχουν φτάσει τα ενοίκια. Ψάξαμε πολλούς χώρους, θέλαμε κάτι ευρύχωρο και ήταν λίγες οι επιλογές».
Και οι δυο ξεκίνησαν να το διαβάζουν πριν από έναν χρόνο· η Βικτόρια κατάφερε να το διαβάσει απνευστί μέσα σε πέντε μήνες, η Δήμητρα χρειάστηκε λίγο παραπάνω. Δεν μπορούσαν να σταματήσουν την ανάγνωση, ο κόσμος άνοιξε διάπλατα και ο χρόνος άρχισε να διαστέλλεται, το εντελώς «ανάποδο» από αυτό που συμβαίνει στην καθημερινή ζωή. Έμειναν για καιρό «αγκαλιά με το βιβλίο, που θέλει υπομονή και ανοιχτό μυαλό για να νιώσει κάποιος τον τρόπο με τον οποίο περιγράφει τον κόσμο και τις σχέσεις», μου λένε σχεδόν ταυτόχρονα.
Εκείνη την περίοδο έψαχναν να βρουν όνομα και για το βιβλιοπωλείο και ήθελαν να είναι κάτι σχετικό με το βιβλίο, έτσι κατέληξαν στο «Κομπραί». Το Κομπραί είναι το μέρος από το οποίο εκκινεί η αναζήτηση του χαμένου χρόνου, απ’ όπου προέρχονται οι παιδικές του αναμνήσεις του συγγραφέα, η βόρεια Γαλλία. Από εκεί ξεκινούν οι ήχοι, οι γεύσεις, οι μυρωδιές, η μνήμη, η ανάμνηση, ο τρόπος που πλάθει τη μνήμη του ως παιδί», λέει η Δήμητρα. Ως το όνομα του βιβλιοπωλείου τους συμβολίζει την αρχή μιας νέας ζωής και για εκείνες.
Η Δήμητρα σπούδασε στο Πάντειο Κοινωνική Πολιτική και έκανε το μεταπτυχιακό της στην Κοινωνιολογία και στην Πολιτική Θεωρία. Δούλευε από μικρή, πέρασε από πολλές δουλειές μέχρι που έφτασε στο βιβλιοπωλείο «Πολιτεία», στο τμήμα των δοκιμίων. Όταν έφυγε από εκεί θέλησε να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο: δούλεψε σε εταιρείες κινηματογραφικών παραγωγών, συγκεκριμένα σε πέντε ταινίες, αλλά τελικά την κέρδισε το βιβλίο. Η Βικτόρια σπούδασε Ψυχολογία στο ΕΚΠΑ, έκανε μεταπτυχιακό στην Κοινωνιολογία και τα τελευταία εννέα χρόνια δούλευε επίσης στην Πολιτεία, στο τμήμα της λογοτεχνίας. Εκεί γνωρίστηκαν, έγιναν κολλητές φίλες. Μάλιστα ομολογούν ότι η Πολιτεία ήταν ένα μεγάλο σχολείο για δυο κορίτσια που αγαπούσαν το διάβασμα, μια εμπειρία ανεκτίμητη και αλησμόνητη, μια δουλειά σε ωραίο περιβάλλον όπου συνεχίζεις να μαθαίνεις και να διαβάζεις. «Γνωρίζεις τους εκδότες οι οποίοι σε βοηθούν να διαβάζεις νέα βιβλία. Μόλις επιστρέφεις στο σπίτι θέλεις να ανοίξεις το καινούργιο βιβλίο, για να πεις στον πελάτη την επόμενη μέρα την εμπειρία σου», λέει η Βικτόρια.
Η ρομαντική σχέση με το βιβλίο έγινε εργασία, αλλά η απόφαση να ανοίξουν τον δικό τους χώρο μόνο εύκολη δεν ήταν. Η αφετηρία ήταν η ανάγκη να κάνουν αυτό που αγαπούν με τον δικό τους τρόπο. «Με τις νέες συνθήκες εργασίας θέλεις να δουλεύεις για σένα», λέει η Βικτόρια, «είπαμε να κάνουμε το μεγάλο βήμα. Όταν έχεις πολλή όρεξη και κέφι, γιατί όχι;», ενώ η Δήμητρα συμπληρώνει ότι το ωραίο με αυτή την απόφαση είναι ότι γνωρίζεις έναν χώρο καλά και έχεις επαφή με το βιβλίο από την αρχή της δημιουργίας του. Μένοντας η μία στα Εξάρχεια και η άλλη στην Κυψέλη, σε δυο γειτονιές που έχουν κρατήσει την παλιά τους ατμόσφαιρα, εκεί έψαχναν να ανοίξουν το δικό τους βιβλιοπωλείο· ήθελαν να πηγαίνουν στη δουλειά τους περπατώντας.
Η Κυψέλη αναπτύσσεται ραγδαία, έχει ήδη τρία βιβλιοπωλεία και δεν ήθελαν να τα ανταγωνιστούν, οπότε επικεντρώθηκαν στα Εξάρχεια. «Έχουμε γνωρίσει όλη τη γειτονιά όσο κάνουμε εργασίες, είναι καταπληκτικό αυτό που συμβαίνει. Φαντάζομαι ξέρετε πού έχουν φτάσει τα ενοίκια. Ψάξαμε πολλούς χώρους, θέλαμε κάτι ευρύχωρο και ήταν λίγες οι επιλογές». Έτσι, χάρηκαν όταν βρήκαν έναν χώρο που ήξεραν την ιστορία του και εκεί αποφάσισαν να ανοίξουν το μαγαζί τους.
Το Κομπραί στήνεται σε ένα ισόγειο 52 τετραγωνικών και στα τριάντα τετραγωνικά του κυκλικού ωραίου παταριού, με ψηλές βιβλιοθήκες και πτυσσόμενες σκάλες. Τα βασικά χρώματα θα είναι το μπλε ελεκτρίκ και το φούξια. Η διαμόρφωση του χώρου έχει γίνει από την αρχιτέκτονα Ηλιάδη Ιουλία από το γραφείο IN.CITU Architects, ενώ τις βιβλιοθήκες έφτιαξε η κολεκτίβα Ροκάνι. Μια φωτεινή σκάλα θα οδηγεί στο πατάρι, όπου θα υπάρχει το παιδικό τμήμα. «Στο ειδικό τμήμα για τα παιδιά θα υπάρχουν συρόμενες βιβλιοθήκες για να μπορούν να τις μετακινούν και να παίζουν. Έχουμε πολλές φίλες και φίλους που θα κάνουν εργαστήρια και σεμινάρια για παιδιά», λέει η Βικτόρια. Θα υπάρχουν επίσης πολυθρόνες και τραπεζάκια για να μπορεί, όποιος θέλει, να κάθεται και να διαβάζει εκεί.
Μπαίνοντας, στην αριστερή πλευρά του μαγαζιού θα υπάρχει ένα μικρό καφέ με πάγκους για όσους θέλουν να κάνουν ένα διάλειμμα και να ξεφυλλίσουν το βιβλίο τους. Η ιδέα είναι αυτό το μέρος να γίνει στέκι ‒ ακόμα και το παλιό ωραίο παγκάκι που υπήρχε πάντα έξω από το μαγαζί θα παραμείνει, για να μπορεί κάποιος να καθίσει, να μιλήσει, να κάνει μια μικρή στάση στη διαδρομή του.
«Το βιβλιοπωλείο είναι γενικό, θα έχουμε λογοτεχνία, δοκίμιο φιλοσοφία, θέατρο ποίηση, παιδικό τμήμα. Αποφασίσαμε να το κάνουμε γενικό, γιατί η Βικτόρια ξέρει τη λογοτεχνία καλά και εγώ έχω αγάπη και γνώση για το δοκίμιο. Άλλωστε έχουν ανοίξει βιβλιοπωλεία θεματικά που είναι ωραία κι εμείς θέλουμε να έχουμε βιβλία που να απευθύνονται σε ευρύτερο κοινό. Θα έχουμε γύρω στους 12.000-15.000 τίτλους», λέει η Δήμητρα.
Θέλουμε να δώσουμε βάση στη φεμινιστική και queer βιβλιογραφία, μια και τώρα ξεκινάει η ελληνική παραγωγή σε αυτούς τους τομείς, και να φέρουμε και ξενόγλωσση», λέει η Βικτόρια.
Αυτή την τολμηρή και ενδιαφέρουσα απόφαση τη μοιράστηκαν με την οικογένεια και τους φίλους τους. Βρήκαν θερμούς συμμάχους κυρίως στους φίλους τους, που είναι στον χώρο του βιβλίου και τις βοήθησαν πολύ από την αρχή, αλλά και στους μικρούς εκδοτικούς οίκους, που δεν ξέρουν πώς να τους ευχαριστήσουν για τη στήριξη. Όταν τις ρωτώ για τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους, μου λένε ότι οι όροι συνεργασίας είναι πιο δύσκολοι, αλλά είναι αισιόδοξες για το όλο εγχείρημα και ελπίζουν η κατάσταση να αλλάξει.
Στα άμεσα σχέδιά τους είναι ένα e-shop που θα μπορεί να εξυπηρετεί περισσότερους βιβλιόφιλους, ενώ αρχικά θα κινηθούν μέσω των social media που ούτως ή άλλως παρακολουθούν.
Στον φυσικό χώρο του βιβλιοπωλείου θα ξεκινήσουν κάνοντας παρουσιάσεις, προβολές –ήδη έχουν κρεμάσει τον προτζέκτορα‒, μικρά live, πράγματα «σπιτικά», αν μπορούμε να τα πούμε έτσι. Επίσης, θα οργανωθεί και μια ομάδα ανάγνωσης που θα ξεκινήσει από το Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, που πιστεύουν ότι αξίζει να διαβαστεί και να συζητηθεί συλλογικά.
Επιθυμούν ο χρόνος τους να γίνει ποιοτικός, «ακόμα και αν με το βιβλιοπωλείο δεν θα έχουμε καθόλου, κάτι που ενδόμυχα ευχόμαστε».
Τα βράδια η Δήμητρα, πριν κοιμηθεί, σκρολάρει για να δει τις ειδήσεις και να ενημερωθεί. «Είναι σημαντικό να είσαι ενημερωμένος και συνδεδεμένος με την κοινωνία», λέει η Βικτόρια που πιστεύει ότι, παρά τα όσα πιστεύουμε, οι νέοι άνθρωποι δεν είναι μόνο στα social αλλά ενδιαφέρονται, διαβάζουν, ψάχνουν, και στη λογοτεχνία και στο δοκίμιο, να βρουν κάτι που τους ενδιαφέρει.
Από την καραντίνα και έπειτα έχουν παρατηρήσει ότι ο κόσμος διαβάζει περισσότερο. Μάλιστα η Δήμητρα επιμένει σε αυτό, λέγοντάς μου ότι πολλά πράγματα είναι παρεξηγημένα, όπως το δοκίμιο, που δεν είναι υποχρεωτικά δύσκολο. Ελπίζουν, μέσα από τη σχέση τους με τον κόσμο που θα φτάσει στη Διδότου, να καταφέρουν να επισημάνουν σε αναγνώστες βιβλία σχετικά με ζητήματα γύρω από τα οποία υπάρχει διαρκής προβληματισμός, γραμμένα με οξυδέρκεια, απλότητα και μαεστρία από σπουδαίους διανοητές.
Η απορία μου είναι με ποιον τρόπο θα καταφέρουν να βοηθήσουν τον αναγνώστη να επιλέξει μέσα από χιλιάδες τίτλους. Όποιος τις γνωρίσει βλέπει δυο θερμά άτομα που πιστεύουν πολύ στην προσωπική επαφή και αυτή θέλουν να καλλιεργήσουν με όσους περάσουν την πόρτα τους, αναζητώντας το επόμενο ανάγνωσμα.
«Πιστεύουμε πολύ στη σχέση αυτή, στη δυνατότητα να ρωτάς τον άνθρωπο που είναι στο βιβλιοπωλείο και να σε καθοδηγεί, σε αυτού του είδους την οικειότητα. Εμείς θέλουμε να νιώθει άνετα ακόμα και κάποιος που δεν ξέρει τι ακριβώς ψάχνει, αλλά αγαπά το βιβλίο. Θέλουμε να είμαστε μαζί σε αυτή την περιπέτεια και να μοιραστούμε αυτό το ταξίδι».
Κομπραί, Διδότου 34
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
