Η ρομαντική ανατροπή του Μέλμοθ

Η ρομαντική ανατροπή του Μέλμοθ Facebook Twitter
0
Η ρομαντική ανατροπή του Μέλμοθ Facebook Twitter
Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ , «Οδοιπόρος επάνω από τη θάλασσα της ομίχλης» (1818)

Ο μοιραίος, αν και σατανικός, ήρωας που άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην ιστορία της σύγχρονης γραμματολογίας δεν ήταν χωρίς οπαδούς: πίσω από τη φιγούρα του Μέλμοθ κρύφτηκαν άπειροι ανεξάρτητοι στοχαστές και λογοτέχνες, στοχαστικοί φιλόσοφοι και καταραμένοι αγύρτες. Η φιγούρα του Μέλμοθ ξεπέρασε τα όρια του βιβλίου που συνέγραψε τον 19ο αιώνα ο Ουγενότος Ιρλανδός ιερωμένος Τσαρλς Ρόμπερτ Μάτσουριν και έγινε λογοτεχνική περσόνα και έμπνευση, ιδανικός ήρωας και παράδειγμα προς μίμηση (ή αποφυγή, για τους προβλέψιμους και οριοθετημένους χαρακτήρες). Εύλογα ο ανιψιός του Μάτσουριν, Όσκαρ Ουάιλντ, υιοθέτησε το όνομα του Μέλμοθ όταν έπρεπε να κρυφτεί πίσω από ένα ψευδώνυμο, ο Μπαλζάκ έσπευσε, μιμούμενος το παράδειγμά του, να γράψει τη δική του ερμηνεία και συνέχεια, ενώ ο Μποντλέρ παρέπεμψε σε εκείνον ως το ιδανικό alter ego του. Ο ευεπίφορος στη φαντασία και την υπερβολή ήρωας που συνδύασε αρμονικά τον μύθο του περιπλανώμενου Εβραίου με τον αδυσώπητο Φάουστ έγινε εξαρχής συνώνυμος με την επανάσταση και την ανατροπή. Ο Ναμπόκοφ ονόμασε «Μέλμοθ» στην ειρωνική Λολίτα το αυτοκίνητο του ήρωα και ο Πόε τον ανέφερε εμμονικά στα ατμοσφαιρικά κείμενά του. Ακολουθώντας το παράδειγμα του ανυπότακτου ήρωα του, ο Μάτσουριν –μια «μελμοθική» φιγούρα και ο ίδιος–, ένας ιερωμένος, γνωστός για την εκκεντρικότητα και τους «παράδοξους» τρόπους του, έφτιαξε έναν ήρωα που έμελλε να «θεοποιηθεί» από τους κολασμένους οπαδούς του, ενταγμένος σε έναν κόσμο που ισορροπεί ιδανικά μεταξύ του απόλυτου της γνώσης και της ευθραυστότητας της λέξης.

Ισως γι' αυτό και η ιστορία του Μέλμοθ του Περιπλανώμενου –που κυκλοφορεί σε πλήρη, επιμελημένη απόδοση από τη Χαρά Σύρου στη σειρά των κλασικών έργων Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg– πολύ γρήγορα ταυτίστηκε με την καθιέρωση της πολυεπίπεδης αφήγησης στην ιστορία της λογοτεχνίας, αποτελώντας κατά κάποιον τρόπο ένα «μεταμοντέρνο» μυθιστόρημα, προτού καν το μοντέρνο ανιχνεύσει τα όριά του. Οι ρομαντικοί, όπως ο Μπάιρον, ο οποίος λάτρεψε τον Μάτσουριν και τον βοήθησε να ανεβάσει το θεατρικό του έργο Bertram στο Ντρούρι Λέιν του Λονδίνου, βρήκαν στο πρόσωπο του Ιρλανδού τον ιδανικό εκφραστή της πιο ριζοσπαστικής πλευράς του ρομαντισμού. Άλλοι, πάλι, ανίχνευσαν στις σελίδες του τις αρετές της «γοτθικής» φαντασίας – αν και οι εσωτερικές του ενατενίσεις ξεπερνούν τα δεδομένα των τρομακτικών υπερβολών. Σίγουρα, πάντως, στην παράφορη ιστορία του Μέλμοθ μπορεί κανείς να βρει διαφορετικές επαναστατικές μετατοπίσεις –από τον τρόπο που επαναπροσδιορίζεται το πρόσωπο σε σχέση με το παντοκρατορικό έως τότε λογοτεχνικά σύμπαν, τις ετερόκλητες φωνές που εισβάλλουν στην αφήγηση, τον τρόπο που συνδέεται η ζωντάνια του προφορικού λόγου με τις χαραγμένες αλήθειες των χειρογράφων, τους ξένους μύθους– από τους μακρινούς Ινδιάνους έως τους Κέλτες μυστικιστές, την κριτική στην κοινωνία και στη θρησκεία, τη σύνδεση της βουλιμίας για γνώση με τις κανιβαλιστικές τελετές, σχεδόν τα πάντα. Όλα, πάντως, ξεκινούν όταν ο Τζον Μέλμοθ –απόγονος του Ιρλανδού Φάουστ–, προσπαθώντας να ανιχνεύσει το μυστήριο του προγόνου του έρχεται αντιμέτωπος με μια σειρά από εγκιβωτισμένες αφηγήσεις των προσώπων που παίζουν ρόλο στο συναρπαστικό ταξίδι του. Στην προσπάθειά του να «κλείσει» τη συμφωνία με τον διάβολο προκειμένου να εξασφαλίσει 150 χρόνια ζωής και γνώσης, ο πρόγονος Μέλμοθ προσεγγίζει διαφορετικούς χαρακτήρες ως υποψήφια θύματά του, ως την «ιδανική» εκείνη ψυχή που θα τον αντικαταστήσει στην κόλαση. Μέσα από τις παράλληλες ιστορίες ο αναγνώστης περιδινείται σε συναρπαστικούς κόσμους και συναντά ανθρώπους απρόβλεπτους – από την Ινδιάνα Ιμαλή που μετεμψυχώνεται στην όμορφη Ισιντόρα, τις οποίες ο Μέλμοθ προσπαθεί αμφότερες να αποπλανήσει, έως τον πάμπλουτο έμπορο Γκούσμαν και την αδελφή του Ινές, από την οποία μαθαίνουμε τα όσα ανήκουστα συμβαίνουν στους κόλπους της καθολικής Ισπανίας αλλά και της Ιεράς Εξέτασης. Τίποτα δεν μένει όρθιο από την καταιγιστική και ισοπεδωτική κριτική του Μάτσουριν, ο οποίος εισβάλλει στα εσωτερικά της Εκκλησίας ουσιαστικά για να φτάσει στην καρδιά του αιώνα που τον έθρεψε και στις σκοτεινές απαρχές της Βιομηχανικής Επανάστασης. Κι αυτή είναι μία ακόμη πρωτοτυπία του έργου του Μάτσουριν: το ατέρμονο παιχνίδι συγχρονικότητας και διαχρονικότητας που αποδομεί τα στεγανά του λογοτεχνικού χρόνου και μας εισάγει σε έναν ανελέητα γοητευτικό κόσμο χωρίς όρια και στεγανά, χωρίς έλεος και προκαταλήψεις, τον οποίο εμπνεύστηκε ο συγγραφέας του μέσα σε ένα ανίκητο κρεσέντο δημιουργικότητας και όπου θα κατοικούμε μέσα του για πάντα.

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ