Πλούσιοι και φτωχοί, στο κορυφαίο μυθιστόρημα του Τζιοβάνι Βέργκα

Πλούσιοι και φτωχοί, στο κορυφαίο μυθιστόρημα του Τζιοβάνι Βέργκα Facebook Twitter
0
Πλούσιοι και φτωχοί, στο κορυφαίο μυθιστόρημα του Τζιοβάνι Βέργκα Facebook Twitter
Portrait of three boys with bare torsos, Taormina, Sicily, Italy, Wilhelm Humboldt, 1900

Ήρθε ο καιρός να ακουστεί σαν μοιρολόι το τρυφερό τραγούδι που κάνουν οι παλμοί της καρδιάς» διακηρύσσει η πρώτη φράση της επιβλητικής όπερας Καβαλερία Ρουστικάνα του Μασκάνι μια εποχή που επέτρεπε για πρώτη φορά να ακούγεται τόσο δυνατά, μέσα από την τέχνη, ο πόνος του καθημερινού ανθρώπου. Οι καρδιές πονούσαν, αλλά μπορούσαν πλέον να βρουν τον τρόπο για να μετατρέψουν τον ανθρώπινο πόνο σε λεκτική παρηγοριά. Λίγο μετά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, οπότε ο κόσμος είχε αρχίσει να εκφράζεται μέσα από την αυτοδιάθεση σε ένα δημοκρατικό πλέον σύμπαν, κορυφαίοι Ευρωπαίοι συγγραφείς, όπως ο Τζιοβάνι Βέργκα, έγιναν οι κατεξοχήν εκπρόσωποι της νέας λογοτεχνικής τάξης. Εξέφραζαν τις φωνές των φτωχών και των αδυνάτων αλλά και αναπαριστούσαν με τον πλέον ανάγλυφο τρόπο όλες τις ταξικές συγκρούσεις που έφερναν στο φως οι εποχές των μεγάλων επαναστάσεων. Λίγο μετά το τέλος των κινημάτων του 1848, ο κόσμος ήξερε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να ανεχτεί στωικά τη μοίρα του, αν και πλέον είχε το πλεονέκτημα να μπορεί να την εκφράζει ελεύθερα, πριν ακόμη ενσκήψει η λαίλαπα του Μουσολίνι. Το ιταλικό κίνημα του βερισμού το οποίο εξέφρασε ο Βέργκα πιο δυνατά από οποιονδήποτε, εμπνέοντας με το ομώνυμο έργο του και τη σπουδαία όπερα του Μασκάνι, ήταν αυτό που άνοιξε τον δρόμο στην ελεύθερη, παραστατική έκφραση της ταλανισμένης βούλησης. Αντίστοιχα, πάλι, ο Βέργκα, με τον μνημειώδη Μαστρο-Ντον Τζεζουάλντο που κυκλοφορεί σε υποδειγματική μετάφραση από την Έφη Καλλιφατίδη και τη σειρά Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg, ήταν ο πρώτος που έδωσε με την πένα του δύναμη στην ψυχή του ανήμπορου και του φτωχού, αναπαριστώντας με τα πιο όμορφα χρώματα τα πολύχρωμα τοπία του ιταλικού Νότου. Οι απέλπιδες φωνές του τραγικού του ήρωα, Τζεζουάλντο, αυτού του περήφανου ανδρός που γεννήθηκε φτωχός, έγινε πλούσιος και δεν κατέληξε ποτέ ευτυχισμένος, αντήχησαν δυνατά στους αιώνες που ακολούθησαν, φτάνοντας μέχρι τα αυτιά δημιουργών όπως ο Βισκόντι. Από τις γοητευτικές ιαχές που αφήνουν οι πονεμένοι ήρωες στα βιβλία του Βέργκα εμπνέεται τελικά ο κορυφαίος σκηνοθέτης του ιταλικού νεορεαλισμού, μεταπλάθοντας στις ταινίες του τον γοητευτικά σκληρό κόσμο του Βέργκα.


Και κάπως έτσι εξηγείται ο κορυφαίος αντίκτυπος που έχουν μεγαλειώδη έργα όπως ο Μαστρο-Ντον Τζεζουάλντο, το ιταλικό ίσως αντίστοιχο της Μαντάμ Μποβαρί, στους συγγραφείς των επόμενων αιώνων. Όντας η αρσενική εκδοχή της Έμμα Μποβαρί, βασανίζεται εξίσου στην πορεία προς την ανθρώπινη υπέρβαση και, εν τέλει, υποτάσσεται στην ίδια του τη μοίρα, καθώς δεν κατάφερε να ξεπεράσει τον σκόπελο των κοινωνικών συγκρούσεων και των ταξικών διαφορών. Στο μυθιστόρημα που φέρει περήφανα το όνομα του τραγικού του ήρωα, Τζεζουάλντο, ο Βέργκα μιλάει για έναν άνθρωπο ο οποίος, μολονότι προερχόταν από ταπεινή οικογένεια, κατάφερε να εισέλθει στους κόλπους των ευγενών Τράο, αλλά, ουσιαστικά, χωρίς να ενσωματωθεί ποτέ στον άγνωστο κόσμο τους. Βγάζοντας από τη δύσκολη θέση την ευγενούς καταγωγής, πλην όμως φτωχή Μπιάνκα Τράο, ύστερα από την αποκάλυψη της παράνομης σεξουαλικής συνεύρεσης με κάποιον άνδρα της τάξης της, ο Τζεζουάλντο δημιουργεί μαζί της μια νέα οικογένεια. Φαινομενικά είναι πλέον κι αυτός ένας Ντον –ένας Τράο–, αλλά στην ουσία τίποτε δεν επιβεβαιώνει ότι έχει ξεφύγει από την καταραμένη μοίρα των φτωχών. Τα υψηλά σαλόνια δεν αποδέχονται τον ταπεινό χαρακτήρα του, ούτε και το περήφανο σθένος του, που δεν συνάδει με τον έμφυτο σνομπισμό των ευγενών. Η τραγικότητα του Τζεζουάλντο θα διαφανεί απόλυτα στο τέλος του έργου, όταν ο ίδιος, έχοντας επίγνωση της επερχόμενης κατάληξης, θα ακολουθήσει, σαν τραγικός ήρωας, τον απονενοημένο δρόμο της αυτοκαταστροφής. Για πρώτη φορά, ίσως, ο Βέργκα απελευθερώνει, αν και με τρόπο τραγικό, το θυμικό των λαϊκών ανθρώπων, συνενώνοντάς το με έναν σκληρό, πλην γοητευτικά λυρικό γλωσσικό περίγυρο σε ένα έργο που θα γράψει ιστορία στην πορεία της σύγχρονης γραμματολογίας. Οι εμπνευσμένες από τις εναλλαγές της φύσης διακυμάνσεις της ψυχής, όπως περιγράφονται στον Ντον Τζεζουάλντο, είναι που διαπότισαν το ερωτικό σύμπαν του D.H. Lawrence, ο οποίος ανέλαβε να τον μεταφράσει σε υποδειγματικά αγγλικά και να ξεδιπλώσει τις ξεχωριστές λογοτεχνικές του χάρες. Κανείς, άλλωστε, δεν ξεπέρασε αυτόν το συναρπαστικό ήρωα και γνήσιο εκπρόσωπο του ευρωπαϊκού νατουραλισμού, σημείο αναφοράς για κάθε εκφραστική αναζήτηση στις γραμμές της ανθρώπινης μοίρας.

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ