Πλούσιοι και φτωχοί, στο κορυφαίο μυθιστόρημα του Τζιοβάνι Βέργκα

Πλούσιοι και φτωχοί, στο κορυφαίο μυθιστόρημα του Τζιοβάνι Βέργκα Facebook Twitter
0
Πλούσιοι και φτωχοί, στο κορυφαίο μυθιστόρημα του Τζιοβάνι Βέργκα Facebook Twitter
Portrait of three boys with bare torsos, Taormina, Sicily, Italy, Wilhelm Humboldt, 1900

Ήρθε ο καιρός να ακουστεί σαν μοιρολόι το τρυφερό τραγούδι που κάνουν οι παλμοί της καρδιάς» διακηρύσσει η πρώτη φράση της επιβλητικής όπερας Καβαλερία Ρουστικάνα του Μασκάνι μια εποχή που επέτρεπε για πρώτη φορά να ακούγεται τόσο δυνατά, μέσα από την τέχνη, ο πόνος του καθημερινού ανθρώπου. Οι καρδιές πονούσαν, αλλά μπορούσαν πλέον να βρουν τον τρόπο για να μετατρέψουν τον ανθρώπινο πόνο σε λεκτική παρηγοριά. Λίγο μετά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, οπότε ο κόσμος είχε αρχίσει να εκφράζεται μέσα από την αυτοδιάθεση σε ένα δημοκρατικό πλέον σύμπαν, κορυφαίοι Ευρωπαίοι συγγραφείς, όπως ο Τζιοβάνι Βέργκα, έγιναν οι κατεξοχήν εκπρόσωποι της νέας λογοτεχνικής τάξης. Εξέφραζαν τις φωνές των φτωχών και των αδυνάτων αλλά και αναπαριστούσαν με τον πλέον ανάγλυφο τρόπο όλες τις ταξικές συγκρούσεις που έφερναν στο φως οι εποχές των μεγάλων επαναστάσεων. Λίγο μετά το τέλος των κινημάτων του 1848, ο κόσμος ήξερε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να ανεχτεί στωικά τη μοίρα του, αν και πλέον είχε το πλεονέκτημα να μπορεί να την εκφράζει ελεύθερα, πριν ακόμη ενσκήψει η λαίλαπα του Μουσολίνι. Το ιταλικό κίνημα του βερισμού το οποίο εξέφρασε ο Βέργκα πιο δυνατά από οποιονδήποτε, εμπνέοντας με το ομώνυμο έργο του και τη σπουδαία όπερα του Μασκάνι, ήταν αυτό που άνοιξε τον δρόμο στην ελεύθερη, παραστατική έκφραση της ταλανισμένης βούλησης. Αντίστοιχα, πάλι, ο Βέργκα, με τον μνημειώδη Μαστρο-Ντον Τζεζουάλντο που κυκλοφορεί σε υποδειγματική μετάφραση από την Έφη Καλλιφατίδη και τη σειρά Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg, ήταν ο πρώτος που έδωσε με την πένα του δύναμη στην ψυχή του ανήμπορου και του φτωχού, αναπαριστώντας με τα πιο όμορφα χρώματα τα πολύχρωμα τοπία του ιταλικού Νότου. Οι απέλπιδες φωνές του τραγικού του ήρωα, Τζεζουάλντο, αυτού του περήφανου ανδρός που γεννήθηκε φτωχός, έγινε πλούσιος και δεν κατέληξε ποτέ ευτυχισμένος, αντήχησαν δυνατά στους αιώνες που ακολούθησαν, φτάνοντας μέχρι τα αυτιά δημιουργών όπως ο Βισκόντι. Από τις γοητευτικές ιαχές που αφήνουν οι πονεμένοι ήρωες στα βιβλία του Βέργκα εμπνέεται τελικά ο κορυφαίος σκηνοθέτης του ιταλικού νεορεαλισμού, μεταπλάθοντας στις ταινίες του τον γοητευτικά σκληρό κόσμο του Βέργκα.


Και κάπως έτσι εξηγείται ο κορυφαίος αντίκτυπος που έχουν μεγαλειώδη έργα όπως ο Μαστρο-Ντον Τζεζουάλντο, το ιταλικό ίσως αντίστοιχο της Μαντάμ Μποβαρί, στους συγγραφείς των επόμενων αιώνων. Όντας η αρσενική εκδοχή της Έμμα Μποβαρί, βασανίζεται εξίσου στην πορεία προς την ανθρώπινη υπέρβαση και, εν τέλει, υποτάσσεται στην ίδια του τη μοίρα, καθώς δεν κατάφερε να ξεπεράσει τον σκόπελο των κοινωνικών συγκρούσεων και των ταξικών διαφορών. Στο μυθιστόρημα που φέρει περήφανα το όνομα του τραγικού του ήρωα, Τζεζουάλντο, ο Βέργκα μιλάει για έναν άνθρωπο ο οποίος, μολονότι προερχόταν από ταπεινή οικογένεια, κατάφερε να εισέλθει στους κόλπους των ευγενών Τράο, αλλά, ουσιαστικά, χωρίς να ενσωματωθεί ποτέ στον άγνωστο κόσμο τους. Βγάζοντας από τη δύσκολη θέση την ευγενούς καταγωγής, πλην όμως φτωχή Μπιάνκα Τράο, ύστερα από την αποκάλυψη της παράνομης σεξουαλικής συνεύρεσης με κάποιον άνδρα της τάξης της, ο Τζεζουάλντο δημιουργεί μαζί της μια νέα οικογένεια. Φαινομενικά είναι πλέον κι αυτός ένας Ντον –ένας Τράο–, αλλά στην ουσία τίποτε δεν επιβεβαιώνει ότι έχει ξεφύγει από την καταραμένη μοίρα των φτωχών. Τα υψηλά σαλόνια δεν αποδέχονται τον ταπεινό χαρακτήρα του, ούτε και το περήφανο σθένος του, που δεν συνάδει με τον έμφυτο σνομπισμό των ευγενών. Η τραγικότητα του Τζεζουάλντο θα διαφανεί απόλυτα στο τέλος του έργου, όταν ο ίδιος, έχοντας επίγνωση της επερχόμενης κατάληξης, θα ακολουθήσει, σαν τραγικός ήρωας, τον απονενοημένο δρόμο της αυτοκαταστροφής. Για πρώτη φορά, ίσως, ο Βέργκα απελευθερώνει, αν και με τρόπο τραγικό, το θυμικό των λαϊκών ανθρώπων, συνενώνοντάς το με έναν σκληρό, πλην γοητευτικά λυρικό γλωσσικό περίγυρο σε ένα έργο που θα γράψει ιστορία στην πορεία της σύγχρονης γραμματολογίας. Οι εμπνευσμένες από τις εναλλαγές της φύσης διακυμάνσεις της ψυχής, όπως περιγράφονται στον Ντον Τζεζουάλντο, είναι που διαπότισαν το ερωτικό σύμπαν του D.H. Lawrence, ο οποίος ανέλαβε να τον μεταφράσει σε υποδειγματικά αγγλικά και να ξεδιπλώσει τις ξεχωριστές λογοτεχνικές του χάρες. Κανείς, άλλωστε, δεν ξεπέρασε αυτόν το συναρπαστικό ήρωα και γνήσιο εκπρόσωπο του ευρωπαϊκού νατουραλισμού, σημείο αναφοράς για κάθε εκφραστική αναζήτηση στις γραμμές της ανθρώπινης μοίρας.

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός» ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Νίκος Μπακουνάκης / Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός»

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, στην πρώτη του συνέντευξη, μιλά στη LIFO για τους στόχους και τις δράσεις του ιδρύματος και για το προσωπικό του όραμα για το βιβλίο. Ποιος ο ρόλος των μεταφράσεων στην πολιτιστική διπλωματία και πώς θα αυξηθεί η φιλαναγνωσία; 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζόναθαν Κόου

I was there / Τζόναθαν Κόου: «Το να είσαι κυνικός δείχνει τεμπελιά στη σκέψη»

Ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε για τη συγγραφή ως «πολυτέλεια για λίγους», την εκλογή Τραμπ ως «έκφραση απόγνωσης» και τη «woke» κουλτούρα ως πράξη ενσυναίσθησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πολ Όστερ (1947-2024): Ο Mr. Vertigo των ονειρικών μας κόσμων

Σαν σήμερα  / Πολ Όστερ: «Οι χαμένες ευκαιρίες αποτελούν μέρος της ζωής στον ίδιο βαθμό με τις κερδισμένες»

Σαν σήμερα 30 Απριλίου, το 2024 πεθαίνει ο σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας και μετρ της σύμπτωσης, που κατάφερε να συνδυάσει την προοπτική των άπειρων φανταστικών κόσμων με το ατελείωτο κυνήγι των ευκαιριών και τη νουάρ ατμόσφαιρα με τα πιο ανήκουστα αυτοβιογραφικά περιστατικά.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ