Η ποίηση ως δώρο και έμπνευση για αποφθέγματα έρωτα και ζωής

Η ποίηση ως δώρο και έμπνευση για αποφθέγματα έρωτα και ζωής Facebook Twitter
Ο Dàvila, ένας εξόριστος κι αυτός, όπως ο Σαρτρ και ο Nαμπόκοφ, από την παιδική ηλικία και τους ανέμελους λειμώνες της ασκεί ισχυρή, θυμωμένη και σοφή κριτική στην ισοπέδωση των συναισθημάτων και των συγκινήσεων που επιφέρει η λεγόμενη «πρόοδος»
0

Δώρο. Η ποίηση ήταν ανέκαθεν ένα δώρο, ένα πότλατς (potlatch). Δώρο άδολο, αλλά όχι άδωρο, ένα δώρο που προκαλεί τον αποδέκτη του να υψωθεί σε άλλα επίπεδα από εκείνα στα οποία βρισκόταν, ή λίμναζε, και να δραστηριοποιηθεί, να προβεί κι αυτός σε δωρεές, να προχωρήσει σε πράξεις. Το πότλατς ήταν μια απολύτως αντιεμπορευματική πρακτική, είχε να κάνει με το γόητρο μάλλον παρά με μια ανταλλαγή προϊόντων, εμφορούμενη από το οικονομικό κέρδος. Διόλου τυχαίο ότι ο Guy Debord ονόμασε Potlatch το έντυπο που εξέδιδε επί τρία χρόνια ως όργανο της Λετριστικής Διεθνούς (Internationale Lettriste), το οποίο έστελνε δωρεάν σε γνωστούς και επιλεγμένους αναγνώστες αλλά και, για λόγους χιούμορ και πρόκλησης, σε ανθρώπους που απλώς έβρισκε τυχαία τα ονόματα και τις διευθύνσεις τους στον τηλεφωνικό κατάλογο. Με παρόμοιο τρόπο, έξι δεκαετίες μετά, ο νεαρός ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής Στέφανος Σκιαλίβας τυπώνει και δωρίζει το λίαν κομψό βιβλίο (με τη φροντίδα των κλασικών εκδόσεων Ίκαρος, άλλωστε) Γυναίκα ζωγραφισμένη με χείλη. Ο ίδιος σημειώνει: «Πρόκειται για έκδοση εκτός εμπορίου, σε 140 αριθμημένα αντίτυπα. Μπορεί ωστόσο κανείς να βρει μερικά απ' αυτά στο βιβλιοπωλείο Τέλειος Κύκλος, στην οδό Ανδρ. Μεταξά 12, στα Εξάρχεια, έναντι μηδενικού αντιτίμου, πέραν φυσικά του ότι θα πρέπει να διανύσει την απαιτούμενη απόσταση και να το ζητήσει». Η Γυναίκα είναι μια ευφυής ποιητική σύνθεση όπου ένας αναποδογυρισμένος λυρισμός ανταλλάσσει χειραψίες με την έννοια του αρχείου και την τέχνη του μοντάζ, όπως τις συναντάμε τόσο στον Νίκο-Γαβριήλ Πεντζίκη όσο και στον Βάλτερ Μπένγιαμιν. Επίσης, συναντάμε θραύσματα ερωτικού λόγου που θα γοήτευαν τον Ρολάν Μπαρτ και έναν αποφθεγματικό τρόπο σαν αυτό που επεξεργάστηκε ο εξόχως καλλιεργημένος Κολομβιανός μετρ του είδους, ο Nicolàs Gόmez Dàvila (1913-1994).

2.

Ψαλίδια. Ο εν λόγω Κολομβιανός παίκτης/ρέκτης παρέμενε άγνωστος στην Ελλάδα, αλλά τώρα διαθέτουμε έναν ωραίο τόμο με επιλογές από το έργο του. Πρόκειται για τα Αποφθέγματα (εισαγωγή-μετάφραση: Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, εκδόσεις Περισπωμένη), όπου ο αναγνώστης σφυροκοπείται από τον σοφό λόγο του αποφθεγματοποιού, οι βεβαιότητές του κλονίζονται από την αιχμηρή και πυκνή σκέψη του και ο νους του ωθείται να επανεξετάσει πρόσωπα και πράγματα της Ιστορίας. Ο Dàvila, ένας εξόριστος κι αυτός, όπως ο Σαρτρ και ο Nαμπόκοφ, από την παιδική ηλικία και τους ανέμελους λειμώνες της ασκεί ισχυρή, θυμωμένη και σοφή κριτική στην ισοπέδωση των συναισθημάτων και των συγκινήσεων που επιφέρει η λεγόμενη «πρόοδος». Έζησε ανάμεσα στους τριάντα χιλιάδες (30.000!) τόμους της βιβλιοθήκης του, περιφρονώντας θέσεις και αξιώματα, δωρίζοντας ως πότλατς τις ρήσεις του. «Ο συνομιλητής του μοναχικού είναι όλο το παρελθόν», αποφαίνεται. Και λίγο μετά, στο απόφθεγμα 68, τυχαία αλλά τόσο σημαδιακά για όσους ξέρουν τι παγκόσμιο γλέντι, τι γιορτή της ποίησης και των αισθήσεων ήταν το '68, διατείνεται ορθά: «Όλα στην Ιστορία αρχίζουν πριν από το χρονικό σημείο στο οποίο πιστεύουμε πως άρχισαν και τελειώνουν αργότερα απ' ό,τι πιστεύουμε πως έχουν αρχίσει». Ο Dàvila θα εκθειάσει τα χειροποίητα αντικείμενα («Μόνο ένα αντικείμενο φτιαγμένο με το χέρι αποκτά ψυχή») και σαν απόηχος ο Σκιαλίβας επιμένει: «Ένα ψαλίδι, το αρχαιότερο απ' τα αντικείμενα του μέλλοντος».

3.

Ιστορίες. Ξέρουμε ότι ο άλλος επικριτής του παρόντος και οραματιστής του μέλλοντος, ο Γουίλιαμ Σ. Μπάροουζ, θεωρούσε το ψαλίδι, αυτό το τρομερό αντικείμενο που θα ανήκει πάντα στο μέλλον και συνάμα στην αρχαιολογία της γνώσης, σημαντικό εργαλείο σύνθεσης των κειμένων του, μαζί με τη γραφομηχανή και το μαγνητόφωνο. Με ψαλίδι κομμάτιαζε σελίδες, τις έριχνε στο καπέλο και έφτιαχνε καινούργια ποιήματα τυχαιότητας ο ιδρυτής του κινήματος Dada, ο Tristan Tzara. Με το ψαλίδι εργαζόταν και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, με το ψαλίδι εργάζονται ακόμη όλοι οι συγγραφείς που επιμένουν στην αρχειοθέτηση, στην ταξινόμηση, στην ανακατασκευή του παρελθόντος, στη μεθοδική διαίσθηση για το μέλλον. Καίτοι εντοπίζουμε ψαλίδια στην αρχαία Αίγυπτο, ήδη από το 1500 π.Χ., το ψαλίδι, όπως το ξέρουμε σήμερα, επινοήθηκε από τον Εγγλέζο βιοτέχνη Robert Hinchliffe το 1761. «Το ψαλίδι αρχίζει να ανοιγοκλείνει. Το δύο γίνεται 2. Ο "άλλος" γίνεται άλλος», γράφει ο Σκιαλίβας. «Οι τρεις εχθροί του ανθρώπου: ο διάβολος, το κράτος και η τεχνολογία» γράφει αφοριστικά ο Dàvila. «Διαιρέσεις που κυβερνούν τους ποιητές, τους ανθρώπους της εξουσίας και τους τυχοδιώκτες, όλους όσοι χαρακτηρίζονται απ' την παροιμιώδη εμμονή στα τέσσερα σημεία του ορίζοντας, μήτρα κάθε επικείμενου διαχωρισμού», θα μας πει ο Σκιαλίβας.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT