Η «Πετρούπολη» του ρωσικού ιδεαλισμού και της μεθυστικής ποιητικότητας

Η «Πετρούπολη» του ρωσικού ιδεαλισμού και της μεθυστικής ποιητικότητας Facebook Twitter
0

Πρωταγωνιστεί η πόλη. Περιπλανιέσαι σαν flâneur στις σελίδες, χώνεσαι σε σοκάκια, χάνεσαι σε λεωφόρους, χύνεσαι στο πλήθος, με μάτια ορθάνοιχτα διασχίζεις τα κανάλια, φτάνεις στην αποβάθρα Γκαγκάριν, βλέπεις τον ποταμό Νέβα, εκεί όπου απλώνεται ανάμεσα στην πλατεία Αλεξαντρόφσκαγια και τη Μιλιόναγια, ενώ στην όχθη μια σειρά φανάρια ρίχνουν πύρινα δάκρυα στα νερά του που κυματίζουν αθόρυβα και φεγγίζουν, δίνοντας στην καταχνιά μια ωχρή λάμψη. Πιο ψηλά, κάποια θολά περιγράμματα απλώνουν πένθιμα στον ουρανό κουρελιασμένα χέρια. Είσαι στην Πετρούπολη. Και η Πετρούπολη, ω αναγνώστη, είναι ο πρωταγωνιστής ενός από τα τέσσερα κορυφαία πεζογραφικά έργα του 20ού αιώνα, σύμφωνα με τον μάγο των λέξεων, τον Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, του μυθιστορήματος ακριβώς με τον τίτλο Πετρούπολη του Αντρέι Μπέλυ (1880-1934). Με θαυμαστή ποιητικότητα περιγράφει ο Μπέλυ την πόλη, με λεπτομέρειες όπου ανταλλάσσουν θερμές χειραψίες μια μεθυστική ποιητικότητα και μια μαθηματική/αρχιτεκτονική ακρίβεια. Διόλου τυχαίο ότι ο Ναμπόκοφ, στην περίφημη τετράδα, περιλαμβάνει και τον Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόις, όπου επίσης πρωταγωνιστεί μια πόλη, το Δουβλίνο, καθώς και το πρώτο μισό του παραμυθένιου Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προυστ, όπου δεσπόζει το Παρίσι. Στην Πετρούπολη, όπως σε κάθε σημαντικό έργο σχεδόν του μοντερνισμού, η πλοκή είναι στοιχειώδης (το σχέδιο δολοφονίας με βόμβα ενός ανώτατου κρατικού λειτουργού) και η γραφή είναι μεγαλειώδης (πολυφωνικός ιστός, σύστημα λογοτεχνικών αναφορών, χρήση της συναισθησίας, παρελκυστικά τεχνάσματα, ιδιάζουσα μουσική οργάνωση του κειμένου).

Το έτος 1905. Ο Αντρέι Μπέλυ αποτίνει αλλεπάλληλους φόρους τιμής, πότε κρυφούς και πότε κατάφωρους, στους λατρεμένους Γκόγκολ και Πούσκιν, υπερβαίνοντάς τους, ανοίγοντας δρόμους, παλεύοντας τελεσφόρα να πει το ανείπωτο και να εκφράσει το ανέκφραστο, όπως όλοι οι ρηξικέλευθοι μοντερνιστές. Διαβάζεις την Πετρούπολη και διαρκώς ακούς τη μουσική των λέξεων, βλέπεις εικόνες δρόμων, κτισμάτων, χώρων, ενδυμάτων, ενώ παράλληλα εμπλέκεσαι σε πολιτικές ίντριγκες, συμμετέχεις σχεδόν σαν αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυρας σε κοσμοϊστορικά γεγονότα. Βρισκόμαστε στο έτος 1905 και στην Πετρούπολη επικρατεί αναβρασμός. Το όραμα της επανάστασης δεν αχνοφαίνεται μόνο, είναι χειροπιαστό, λάμπει, συναρπάζει ψυχές, κινητοποιεί σώματα. Επίκεινται ανατροπές, something is in the air. Σκοτεινοί συνωμότες, άδολοι ιδεαλιστές, πράκτορες της διαβόητης Οχράνα, αξιωματούχοι του κράτους, μοιραίες γυναίκες κι ένας γιος που τείνει να γίνει πατροκτόνος κατακλύζουν τις εφτακόσιες και βάλε σελίδες της Πετρούπολης. «Μην άκουσες κι εσύ τούτο το τραγούδι του Οκτωβρίου του 1905; Τέτοιο τραγούδι δεν υπήρχε παλιότερα· τέτοιο τραγούδι δεν θα υπάρξει ποτέ πια» γράφει ο Μπέλυ. Όλα παίζονται σε τέτοιες μεταιχμιακές εποχές. Στην άλλη έκδοση και μετάφραση, γιατί έχουμε δύο ταυτοχρόνως, διαβάζουμε την πολύσημη αυτή φράση έτσι: «Έχεις ακούσει μήπως κι εσύ αυτό το οκτωβριανό τραγούδι του χίλια εννιακόσια πέντε; Το τραγούδι αυτό δεν είχε ποτέ ξανακουστεί· αυτό το τραγούδι δεν θα ξανακουστεί: ποτέ».

Δύο εκδοχές. Ναι, λοιπόν, δύο Πετρουπόλεις, από δύο νεαρούς δυναμικούς εκδοτικούς οίκους, από δύο λαμπρές μεταφράστριες. Η πολυτονική έκδοση της Κίχλης, με μετάφραση της έμπειρης Σταυρούλας Αργυροπούλου (μας έχει προσφέρει στα ελληνικά έργα του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόι, του Αντρέγιεφ και του Τσέχοφ, του Κουτσί και του Ώστερ), με περιεκτικότατο επίμετρο της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου, με αξιέπαινες διορθώσεις αρχικά της αείμνηστης Άννας Περιστέρη και, εν συνεχεία, του Νίκου Αναστασόπουλου και της Χριστίνας Τούτουνα, μια ανεπίληπτη έκδοση που επιμελήθηκε η Γιώτα Κριτσέλη. Και η μονοτονική έκδοση του οίκου Αντίποδες, με μετάφραση της έμπειρης Ελένης Μπακοπούλου (μας έχει προσφέρει στα ελληνικά έργα του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόι, του Σαλάμοφ και του Τουργκένιεφ, του Μπουλγκάκοφ και του Μπογκντάνοφ), με περιεκτικότατο επίμετρο του Τζ. Ντ. Έλσγουορθ, με αξιέπαινες διορθώσεις του Στρατή Μπουρνάζου, μια έκδοση που επιμελήθηκαν ο Κωστής Σπαθαράκης, η Στέλλα Ζουμπουλάκη και ο Παναγιώτης Γαβριήλογλου. Τυχερός ο Έλληνας αναγνώστης! Η Πετρούπολη είναι κλασικό λογοτεχνικό επίτευγμα και οι δυνατές δόσεις χιούμορ καθιστούν την ανάγνωση απολαυστική περιπέτεια. Η διπλή παρουσία ενός τέτοιου έργου πλουτίζει το ελληνικό βιβλιοφιλικό σύμπαν και ήδη στα social media συζητείται ευρέως και με πάθος. Δεν τίθεται ζήτημα διλήμματος σχετικά με το ποια εκδοχή να προτιμήσουμε. Και τη μία και την άλλη συστήνω ενθέρμως. Έτσι ώστε η απόλαυση να είναι διπλή, και το παιχνίδι των αντιπαραβολών να είναι συναρπαστικό.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LIFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο γυναίκες συγγραφείς αποκαλύπτουν τα κρυφά μυστικά της γραφής

Βιβλίο / Όλες οι γυναίκες του κόσμου στο νέο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Στο «Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη», η μητρότητα γίνεται ο συνδετικός κρίκος που ενώνει όλες τις μητέρες και όλες τις κόρες με τις γυναίκες της Ιστορίας που θαυμάσαμε, αλλά και τις ανώνυμες «Παναγίες» που κράτησαν στους ώμους τους τα βάρη της ανθρωπότητας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Βιβλίο / «Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Στο νέο του βιβλίο, «Lost Things Found», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Hyper Hypo, ο εικαστικός φωτογράφος Αντώνης Θεοδωρίδης εξερευνά τον μαγικό κόσμο της υπαίθριας αγοράς του Ελαιώνα.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κεχαγιάς

Βιβλίο / «Το να εκδίδεις βιβλία στην Ελλάδα είναι σαν να παίζεις στο καζίνο»

Η Γεννήτρια είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο εκδότης της, συγγραφέας και μεταφραστής, Παναγιώτης Κεχαγιάς, μιλά για τις δυσκολίες και τις χαρές του εγχειρήματος, για το πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς και για τους πρώτους τίτλους που ετοιμάζεται να εκδώσει.
M. HULOT
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Οι Αθηναίοι / Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη τον έκανε αριστερό. Η αυτοκτονία του Νίκου Πουλαντζά, μπροστά στα μάτια του, τον καθόρισε. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αφηγείται το προσωπικό του ταξίδι και την πνευματική περιπέτεια μιας ολόκληρης εποχής, από τη διανόηση του Παρισιού μέχρι τους δρόμους της πολιτικής και τις αίθουσες των πανεπιστημίων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός» ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Νίκος Μπακουνάκης / Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός»

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, στην πρώτη του συνέντευξη, μιλά στη LIFO για τους στόχους και τις δράσεις του ιδρύματος και για το προσωπικό του όραμα για το βιβλίο. Ποιος ο ρόλος των μεταφράσεων στην πολιτιστική διπλωματία και πώς θα αυξηθεί η φιλαναγνωσία; 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζόναθαν Κόου

I was there / Τζόναθαν Κόου: «Το να είσαι κυνικός δείχνει τεμπελιά στη σκέψη»

Ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε για τη συγγραφή ως «πολυτέλεια για λίγους», την εκλογή Τραμπ ως «έκφραση απόγνωσης» και τη «woke» κουλτούρα ως πράξη ενσυναίσθησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ