Η «Πετρούπολη» του ρωσικού ιδεαλισμού και της μεθυστικής ποιητικότητας

Η «Πετρούπολη» του ρωσικού ιδεαλισμού και της μεθυστικής ποιητικότητας Facebook Twitter
0

Πρωταγωνιστεί η πόλη. Περιπλανιέσαι σαν flâneur στις σελίδες, χώνεσαι σε σοκάκια, χάνεσαι σε λεωφόρους, χύνεσαι στο πλήθος, με μάτια ορθάνοιχτα διασχίζεις τα κανάλια, φτάνεις στην αποβάθρα Γκαγκάριν, βλέπεις τον ποταμό Νέβα, εκεί όπου απλώνεται ανάμεσα στην πλατεία Αλεξαντρόφσκαγια και τη Μιλιόναγια, ενώ στην όχθη μια σειρά φανάρια ρίχνουν πύρινα δάκρυα στα νερά του που κυματίζουν αθόρυβα και φεγγίζουν, δίνοντας στην καταχνιά μια ωχρή λάμψη. Πιο ψηλά, κάποια θολά περιγράμματα απλώνουν πένθιμα στον ουρανό κουρελιασμένα χέρια. Είσαι στην Πετρούπολη. Και η Πετρούπολη, ω αναγνώστη, είναι ο πρωταγωνιστής ενός από τα τέσσερα κορυφαία πεζογραφικά έργα του 20ού αιώνα, σύμφωνα με τον μάγο των λέξεων, τον Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, του μυθιστορήματος ακριβώς με τον τίτλο Πετρούπολη του Αντρέι Μπέλυ (1880-1934). Με θαυμαστή ποιητικότητα περιγράφει ο Μπέλυ την πόλη, με λεπτομέρειες όπου ανταλλάσσουν θερμές χειραψίες μια μεθυστική ποιητικότητα και μια μαθηματική/αρχιτεκτονική ακρίβεια. Διόλου τυχαίο ότι ο Ναμπόκοφ, στην περίφημη τετράδα, περιλαμβάνει και τον Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόις, όπου επίσης πρωταγωνιστεί μια πόλη, το Δουβλίνο, καθώς και το πρώτο μισό του παραμυθένιου Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προυστ, όπου δεσπόζει το Παρίσι. Στην Πετρούπολη, όπως σε κάθε σημαντικό έργο σχεδόν του μοντερνισμού, η πλοκή είναι στοιχειώδης (το σχέδιο δολοφονίας με βόμβα ενός ανώτατου κρατικού λειτουργού) και η γραφή είναι μεγαλειώδης (πολυφωνικός ιστός, σύστημα λογοτεχνικών αναφορών, χρήση της συναισθησίας, παρελκυστικά τεχνάσματα, ιδιάζουσα μουσική οργάνωση του κειμένου).

Το έτος 1905. Ο Αντρέι Μπέλυ αποτίνει αλλεπάλληλους φόρους τιμής, πότε κρυφούς και πότε κατάφωρους, στους λατρεμένους Γκόγκολ και Πούσκιν, υπερβαίνοντάς τους, ανοίγοντας δρόμους, παλεύοντας τελεσφόρα να πει το ανείπωτο και να εκφράσει το ανέκφραστο, όπως όλοι οι ρηξικέλευθοι μοντερνιστές. Διαβάζεις την Πετρούπολη και διαρκώς ακούς τη μουσική των λέξεων, βλέπεις εικόνες δρόμων, κτισμάτων, χώρων, ενδυμάτων, ενώ παράλληλα εμπλέκεσαι σε πολιτικές ίντριγκες, συμμετέχεις σχεδόν σαν αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυρας σε κοσμοϊστορικά γεγονότα. Βρισκόμαστε στο έτος 1905 και στην Πετρούπολη επικρατεί αναβρασμός. Το όραμα της επανάστασης δεν αχνοφαίνεται μόνο, είναι χειροπιαστό, λάμπει, συναρπάζει ψυχές, κινητοποιεί σώματα. Επίκεινται ανατροπές, something is in the air. Σκοτεινοί συνωμότες, άδολοι ιδεαλιστές, πράκτορες της διαβόητης Οχράνα, αξιωματούχοι του κράτους, μοιραίες γυναίκες κι ένας γιος που τείνει να γίνει πατροκτόνος κατακλύζουν τις εφτακόσιες και βάλε σελίδες της Πετρούπολης. «Μην άκουσες κι εσύ τούτο το τραγούδι του Οκτωβρίου του 1905; Τέτοιο τραγούδι δεν υπήρχε παλιότερα· τέτοιο τραγούδι δεν θα υπάρξει ποτέ πια» γράφει ο Μπέλυ. Όλα παίζονται σε τέτοιες μεταιχμιακές εποχές. Στην άλλη έκδοση και μετάφραση, γιατί έχουμε δύο ταυτοχρόνως, διαβάζουμε την πολύσημη αυτή φράση έτσι: «Έχεις ακούσει μήπως κι εσύ αυτό το οκτωβριανό τραγούδι του χίλια εννιακόσια πέντε; Το τραγούδι αυτό δεν είχε ποτέ ξανακουστεί· αυτό το τραγούδι δεν θα ξανακουστεί: ποτέ».

Δύο εκδοχές. Ναι, λοιπόν, δύο Πετρουπόλεις, από δύο νεαρούς δυναμικούς εκδοτικούς οίκους, από δύο λαμπρές μεταφράστριες. Η πολυτονική έκδοση της Κίχλης, με μετάφραση της έμπειρης Σταυρούλας Αργυροπούλου (μας έχει προσφέρει στα ελληνικά έργα του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόι, του Αντρέγιεφ και του Τσέχοφ, του Κουτσί και του Ώστερ), με περιεκτικότατο επίμετρο της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου, με αξιέπαινες διορθώσεις αρχικά της αείμνηστης Άννας Περιστέρη και, εν συνεχεία, του Νίκου Αναστασόπουλου και της Χριστίνας Τούτουνα, μια ανεπίληπτη έκδοση που επιμελήθηκε η Γιώτα Κριτσέλη. Και η μονοτονική έκδοση του οίκου Αντίποδες, με μετάφραση της έμπειρης Ελένης Μπακοπούλου (μας έχει προσφέρει στα ελληνικά έργα του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόι, του Σαλάμοφ και του Τουργκένιεφ, του Μπουλγκάκοφ και του Μπογκντάνοφ), με περιεκτικότατο επίμετρο του Τζ. Ντ. Έλσγουορθ, με αξιέπαινες διορθώσεις του Στρατή Μπουρνάζου, μια έκδοση που επιμελήθηκαν ο Κωστής Σπαθαράκης, η Στέλλα Ζουμπουλάκη και ο Παναγιώτης Γαβριήλογλου. Τυχερός ο Έλληνας αναγνώστης! Η Πετρούπολη είναι κλασικό λογοτεχνικό επίτευγμα και οι δυνατές δόσεις χιούμορ καθιστούν την ανάγνωση απολαυστική περιπέτεια. Η διπλή παρουσία ενός τέτοιου έργου πλουτίζει το ελληνικό βιβλιοφιλικό σύμπαν και ήδη στα social media συζητείται ευρέως και με πάθος. Δεν τίθεται ζήτημα διλήμματος σχετικά με το ποια εκδοχή να προτιμήσουμε. Και τη μία και την άλλη συστήνω ενθέρμως. Έτσι ώστε η απόλαυση να είναι διπλή, και το παιχνίδι των αντιπαραβολών να είναι συναρπαστικό.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ