«Έσχατες μέρες»: Ένα νουάρ που δεν έχει όμοιό του

«Έσχατες μέρες»: Ένα νουάρ που δεν έχει όμοιό του Facebook Twitter
Ο Έβενσον παρά ταύτα το κάνει, πρωτοτυπεί θριαμβευτικά, κι όσο και να σπάω το κεφάλι μου δεν μπορώ να θυμηθώ τίποτε αντίστοιχο με αυτό το βιβλίο...
0

Πριονίζοντας τη γραφή

Έχοντας μάλλον καλή εποπτεία του χώρου, αυτό που κυρίως ξέρω μετά από τόσα χρόνια και τόσα genre βιβλία μισοτσαλακωμένα στο κομοδίνο μου είναι πως πολύ-πολύ δύσκολα μπορεί κάποιος να πρωτοτυπήσει, είτε θεματικά είτε από άποψη φόρμας και ύφους. Το παιχνίδι παίζεται αλλού, κυρίως στην αφήγηση, στην ωραία μίμηση, στην έξυπνη πλοκή. Ο Έβενσον παρά ταύτα το κάνει, πρωτοτυπεί θριαμβευτικά, κι όσο και να σπάω το κεφάλι μου δεν μπορώ να θυμηθώ τίποτε αντίστοιχο με αυτό το βιβλίο, τουλάχιστον στα χωράφια τής mainstream Λογοτεχνίας Τρόμου, ή του Αστυνομικού Μυθιστορήματος — του «χώρου», που λέγαμε, ή του ενός και του άλλου genre. Γιατί ο Έβενσον το κάνει και αυτό: γράφει μεν ένα καθαρόαιμο νουάρ, ένα σύγχρονο αστυνομικό, που όμως βραβεύτηκε (από την Ένωση Αμερικανικών Βιβλιοθηκών) σαν το Καλύτερο Μυθιστόρημα Τρόμου τη χρονιά που εκδόθηκε, το 2009. Και, υποθέτω, δικαίως τιμήθηκε μ' αυτό το μεγάλο βραβείο. Ακόμη κι αν εκείνη τη χρονιά κυκλοφόρησαν «καλύτερα» βιβλία στο είδος, αμφιβάλλω αν κάποιο από όλα αυτά θα φόβιζε τους αναγνώστες περισσότερο.

Γιατί οι «Έσχατες ημέρες» είναι ένα πραγματικά τρομακτικό βιβλίο. Εμένα με τρόμαξε. Και δεν τρομάζω καθόλου εύκολα. Με τρόμαξε όσο και το εξίσου νοσηρό «Hostel», ας πούμε —το οποίο παρεμπιπτόντως θεωρώ σημαντικό φιλμ—, και σχεδόν για τους ίδιους λόγους. Έχουμε και εδώ να κάνουμε με μία αδελφότητα, κλειστή και μυστική, που εγκαταβιώνει ή παρεπιδημεί σε συγκεκριμένα περίκλειστα μέρη και διέπεται από κανόνες ιεράς και αυστηρότατης σιωπής. Έχουμε να κάνουμε με τον βασανισμό της σάρκας, με την αποκοπή μελών, με την τελετουργική παραχάραξη των ορίων που θέτει η ίδια η φύση διά του δέρματος (του μεγαλύτερου ανθρώπινου οργάνου). Και έχουμε επίσης να κάνουμε, στο τέλος, με απόδραση, καταδίωξη και εκδίκηση. Υπάρχει βέβαια μία θεμελιώδης διαφορά: στην ταινία το θύμα ήταν πάντα ο άλλος. Εδώ, στις «Έσχατες μέρες», το πρώτο θύμα είναι ο εαυτός. Αλλά ακολουθούν και όλοι οι υπόλοιποι.

Το βιβλίο είναι γραμμένο σε τρίτο πρόσωπο. Κι όμως: όταν το τελειώνεις, είσαι σίγουρος πως η αφήγηση ήταν πρωτοπρόσωπη. Αυτή η ταύτιση αφηγητή και ήρωα δεν είναι εύκολη υπόθεση, απαιτεί πολλή πείρα και μεγάλη μαστοριά και οξυδέρκεια από τον συγγραφέα. Και ακριβώς εξαιτίας της είναι που νιώσαμε να έχουμε εμπλακεί προσωπικά σ' αυτή την τρελή περιπέτεια των αποκομμένων μελών, σ' αυτό τον εφιάλτη χωρίς τέλος.

Στην αρχή αποτελούσε ένα είδος νωθρής αναζήτησης, ένα ενδιαφέρον για ορισμένες πρωτοχριστιανικές ομάδες γνωστικών, σε συνδυασμό με την αγάπη για κάποια αποσπάσματα των Γραφών, μαζί με την ιδέα ότι η χειρ μας όντως μάς σκανδάλιζε, και γι' αυτό θα έπρεπε να αποκοπεί. Ωστόσο, το άλμα από αυτό το συμπέρασμα μέχρι τη φυσική αποκοπή ενός άκρου είναι ίσως δυσκολότερο να εξηγηθεί. Ήταν συναρπαστικοί καιροί, φίλε Κλάιν.

Η θρησκευτικού τύπου σέκτα των αυτοακρωτηριασμένων είναι ισχυρή, θανάσιμη, παγερή και μυστηριακή. Κυρίως: είναι τρομώδης. Διέπεται από ισχυρούς νόμους και απόλυτη ιεραρχία —στην οποία ανέρχεσαι δι' αποκοπής μελών, βέβαια, πώς αλλιώς;— που δεν μπορεί να παραβιαστεί. Οπότε, όταν ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο Κλάιν, ένας πρώην αστυνομικός ντετέκτιβ που τυχαίνει επίσης να έχει αυτοακρωτηριαστεί στο παρελθόν, αν και για άλλους λόγους, κληθεί να διαλευκάνει τη δολοφονία του αρχηγού της, είναι περισσότερο από προφανές ότι θα παγιδευτεί από την πρώτη κιόλας στιγμή σε ένα λαβύρινθο αγνού, απόλυτου τρόμου: το τέλεια φρουρούμενο κοινόβιο των φανατικών είναι μια αρχετυπική παγίδα θανάτου, και, άπαξ και επιλεγείς να μπεις εκεί, άπαξ και συρθείς εκεί μέσα, είναι περισσότερο από βέβαιο ότι, αν μη τι άλλο, δεν θα βγεις ολόκληρος.

Ό,τι έγινε, έγινε

Ωστόσο, τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο άσχημα και πιο επικίνδυνα —και πιο κλειστοφοβικά— από όσο μπορούμε να φανταστούμε ξεκινώντας την ανάγνωση και φτάνοντας σιγά-σιγά, μαζί με τον Κλάιν, στο κέντρο του λαβυρίνθου. Πιο άσχημα, πιο επικίνδυνα, πιο βρόμικα και πιο —αν είναι δυνατόν— ρεαλιστικά. Και οι γκροτέσκες φιγούρες που περιβάλλουν τον ήρωα, σχεδόν μπεκετικές ή, αν θέλετε, βγαλμένες από έναν μοντέρνο «Υμπύ Βασιλιά», δεν κατορθώνουν, παρά το κωμικό στοιχείο που αναμφίβολα προσδίδουν στο μυθιστόρημα, να απαλύνουν αυτό το κλίμα τρόμου που σου βαραίνει σαν πέτρα την καρδιά:

Ο υπάλληλος τους κοίταξε καλά-καλά και πήρε τα χρήματα. Δεν μπόρεσε να συγκρατηθεί και, πριν βγουν καν απ' το δωμάτιο, άπλωσε το χέρι προς το τηλέφωνο.
«Γαμώτο», είπε ο Γκους ανασηκώνοντας το βλέμμα του και στρέφοντας τόσο, ώστε να τον πυροβολήσει. «Ας είχε τουλάχιστον τρόπους», είπε καθώς επέστρεφαν. «Θα μπορούσε να περιμένει να μπούμε στο αμάξι».
«Τον σκότωσες;» ρώτησε ο Κλάιν.
«Μάλλον», είπε ο Γκους.
«Κι αν έπαιρνε την κοπέλα του;» ρώτησε ο Κλάιν, καθώς έμπαιναν μέσα για ν' αρχίσουν πάλι το ταξίδι.
Ο Γκους τού έριξε ένα βλέμμα όλο αηδία. «Γιατί μου το 'πες αυτό τώρα; Για να με κάνεις να νιώσω άσχημα;»
«Συγγνώμη», είπε ο Κλάιν.
«Ό,τι έγινε, έγινε», είπε ο Γκους.

Ο Έβενσον γράφει ύπουλα· παραπλανητικά· νωχελικά: τόσο στο πρώτο μέρος του βιβλίου, το κατεξοχήν ανατριχιαστικό, όπου γνωρίζουμε την αποτρόπαια σέκτα των τρελών, όσο και στο δεύτερο, όπου γινόμαστε μάρτυρες ενός πραγματικού λουτρού αίματος (θα καταλάβετε τι εννοώ), γραμμένου, επαναλαμβάνω, σχεδόν «δημοσιογραφικά», αποστασιοποιημένα, λες και διαβάζουμε την περιγραφή ενός αγώνα από κάποιον ουδέτερο παρατηρητή. Μέγα επίτευγμα αυτό, γιατί έτσι πέφτουμε πολύ πιο εύκολα στην παγίδα (στις πολλαπλές παγίδες) που μας στήνει. Τα πάντα μάς φαίνονται πειστικά, λες και μια τέτοιου ή παρεμφερούς είδους αδελφότητα —λατρείας των αποκομμένων μελών, της παραμόρφωσης του σώματος...— να μπορούσε όντως να υπάρξει, ή έστω να υπήρξε κάποτε, σε κάποιο σκοτεινό παρελθόν, ίσως κατά τον Μεσαίωνα, πριν συντριβεί. Σχεδόν θέλεις να γκουγκλάρεις, καθώς σε σπρώχνει ο ποεδικός Δαίμων της Διαστροφής, για να δεις τι αποκρουστικοί σύνδεσμοι θα σου αποκαλυφθούν, ελπίζοντας φυσικά πως δεν θα βρεις τίποτα. Το έκανα για να βρω φωτογραφίες γι' αυτό το κομμάτι, αλλά βγήκα οφλάιν αμέσως μόλις φάνηκε η πρώτη σελίδα με τα σχετικά αποτελέσματα.

Nota bene

Το βιβλίο είναι γραμμένο σε τρίτο πρόσωπο. Κι όμως: όταν το τελειώνεις, είσαι σίγουρος πως η αφήγηση ήταν πρωτοπρόσωπη. Αυτή η ταύτιση αφηγητή και ήρωα δεν είναι εύκολη υπόθεση, απαιτεί πολλή πείρα και μεγάλη μαστοριά και οξυδέρκεια από τον συγγραφέα, και δύσκολα διδάσκεται στις οικείες σχολές. Και ακριβώς εξαιτίας της είναι που νιώσαμε να έχουμε εμπλακεί προσωπικά σ' αυτή την τρελή περιπέτεια των αποκομμένων μελών, σ' αυτό τον εφιάλτη χωρίς τέλος.

Ευχές

Καλή Χρονιά.

0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ
«Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

Βιβλίο / «Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

«Κάποιες το λάτρεψαν, άλλες το σιχάθηκαν»: Το βιβλίο της Miranda July για την ερωτική περιπλάνηση μιας γυναίκας στη μέση ηλικία που χαρακτηρίστηκε ως «το πρώτο μεγάλο μυθιστόρημα για την περιεμμηνόπαυση», είναι η λογοτεχνική επιτυχία της χρονιάς.
THE LIFO TEAM
Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Βιβλίο / Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Τα πολυσυζητημένα ημερολόγια της Χάισμιθ αποκαλύπτουν κρυφές σκέψεις της συγγραφέως του «Ταλαντούχου κύριου Ρίπλεϊ», τους άγνωστους έρωτες και την εξάρτησή της από τη γραφή και το αλκοόλ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ