Διαβάζει ποίηση η επισφάλεια; Του Νάσου Ηλιόπουλου

εργάτες Facebook Twitter
Στις σελίδες της συλλογής του Δημήτρη Γκιούλου κάνουν την εμφάνισή τους γνώριμες εργατικές φιγούρες.
0

nasos-iliopoulosΑN EΠΡΕΠΕ ΝΑ ΔΙΑΛΕΞΩ μια φράση που σημάδεψε τη δεκαετία που αφήσαμε πίσω μας, αυτή θα ήταν: η ελληνική κοινωνία «ζούσε πάνω από τις δυνατότητές της». Σε αυτήν τη σύντομη διατύπωση, με κρυστάλλινη καθαρότητα, περιγράφεται τόσο η κυρίαρχη ερμηνεία ενός προβλήματος όσο και η λύση. Γιατί όταν ζεις πάνω από τις δυνατότητές σου το επόμενο βήμα είναι να μάθεις να ζεις με λιγότερα. Η επικράτεια όμως αυτού του «λιγότερα» ποτέ δεν περιορίστηκε στην οικονομική σφαίρα. Δεν αφορά δηλαδή μόνο μισθούς και οικονομικά μεγέθη. 

Η μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας έπρεπε να μάθει λοιπόν να ζει με λιγότερα. Με λιγότερα όνειρα, λιγότερη αλληλεγγύη, λιγότερη αξιοπρέπεια. Υπάρχει όμως και μια γενιά που αυτό το «λιγότερα» το είχε ήδη κάνει πρόβα πριν έρθει η χρεοκοπία του 2010. Μία γενιά για την οποία η εξαίρεση της χρεοκοπίας ήταν ήδη ο κανόνας της καθημερινότητάς της.

Αυτή η γενιά έφτιαξε και φτιάχνει καθημερινά τη μουσική της, τη λογοτεχνία της, την ποίηση της. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Ο Δημήτρης Γκιούλος (γεννήθηκε το 1984) ανήκει σε αυτή τη γενιά. Η ποιητική του συλλογή «Αστικά Δύστυχα» (εκδόσεις «θίνες») προσφέρει μια καταφατική απάντηση στο ερώτημα αν διαβάζει ποίηση η επισφάλεια.  

Στις σελίδες της συλλογής του Δημήτρη Γκιούλου κάνουν την εμφάνισή τους γνώριμες εργατικές φιγούρες. Μέσα από αυτές ακούγεται ξανά μια μεριά της ιστορίας που φαίνεται να είναι ξεχασμένη: 

«Η αγία γκαρσόνα» της οποίας περιγράφεται: 

το φλερτ με την ανεργία
και τους απλήρωτους λογαριασμούς
αγία εσύ
φυλάς το ακονισμένο μαχαίρι σου 
χαρίζοντας στους αφεντάδες ακόμα 
μια μέρα ζωή

Ως πότε όμως

Στίχοι που μιλάνε για μια γενιά που έχει μάθει να ζει με λιγότερα και να αντιμετωπίζει τη φράση «εσωτερική υποτίμηση» όχι ως οικονομική πολιτική αλλά ως καθημερινό βίωμα:

Αν οι ζωές μας φτηνύνουν λιγάκι ακόμα 
να χωράμε δυο άτομα σε μια ζωή·

Μια γενιά που γνωρίζει πολύ καλά τι σημαίνει αυταρχισμός μέσα στους χώρους δουλειάς αλλά και τον θυμό που αυτός γεννά:

Κάνω / ασκήσεις / ηρεμίας 
Ξέρω / ακριβώς / πόσα 
δευτερόλεπτα / χρειάζονται / για 
να / σπάσω / το / κεφάλι
του / εργοδότη / μου 
αφού / πρώτα / μετρήσω
ως το δέκα 
από μέσα μου

Μπορεί μια ποιητική συλλογή να συμβάλει στον αγώνα για το 8ωρο και ενάντια στην απλήρωτη δουλειά; 

Δεν θα μπορούσε ποτέ κανένας να κατηγορήσει τους ποιητές για έναν αγώνα που χάθηκε. Ας σκεφτούμε όμως λίγο ανάποδα. Γίνεται να παλεύεις για μια καλύτερη ζωή χωρίς στίχους και μουσικές; Γίνεται να δώσεις τη μάχη, αν πρώτα δεν σπάσεις τη σιωπή;

Τα «Αστικά Δύστυχα» βοηθάνε λοιπόν να σπάει αυτή η σιωπή. Μιλάνε για όσα δεν βρίσκουν τον δρόμο τους στην επιφάνεια του δημόσιου λόγου ή μένουν απλά στο περιθώριο:

Κανείς δεν χάρισε δυο λέξεις 
σε κείνους τους έρωτες
που σκοτώθηκαν στις υπερωρίες

Ίσως ένα σημαντικό στοιχείο της μάχης για το μέλλον να παραμένει ακόμα η μάχη για το παρελθόν: 

Σήμερα ή σαν σήμερα
πήρα στα χέρια μου το απολυτήριο 
Γυμνασίου της μάνας μου
Εξατάξιο τότε το γυμνάσιο
“Πατρός εργάτου”
έγραφε

Σήμερα ή σαν σήμερα
πήρα στα χέρια μου το απολυτήριο 
Γυμνασίου της μάνας μου
και τίποτα περισσότερο δεν μ’ έμαθε 
το σχολείο

Ένα παρελθόν, όχι τόσο μακρινό, που η ταξική υποκειμενικότητα δεν οριζόταν μονοσήμαντα από το παρών της εκμετάλλευσης αλλά συντίθετο και από την περηφάνια  της παραγωγής και την προοπτική μιας κοινωνίας όπου ο πλούτος θα άνηκε στους παραγωγούς του. 

Μια μάχη όμως που έχει μέλημα για το παρελθόν, την ίδια στιγμή που γνωρίζει ότι δεν μπορεί να υπάρξει κάποια μαγική επιστροφή σε αυτό:

Στα κάγκελα της Πατραϊκής 
βρίσκεται παγιδευμένο
όσο απέμεινε 
σώμα
τάξης 
εργατικής

Οι εικόνες και οι αφηγήσεις που προσφέρουν τα «Αστικά Δύστυχα» δεν περιορίζονται σε ένα πεδίο που, έμμεσα ή άμεσα, ορίζει η σύγχρονη εργασιακή επισφάλεια. Η τελευταία όμως αποτελεί μια μεταβλητή που κάνει την εμφάνιση της στις σελίδες του Γκιούλου, ακριβώς όπως την κάνει για μια ολόκληρη γενιά. Μια γενιά που δεν έχει ζήσει ούτε 8ωρο ούτε συλλογικές συμβάσεις. Μια γενιά για την οποία οι απλήρωτες υπερωρίες δεν αποτελούσαν την εξαίρεση αλλά τον κανόνα. Ακόμα όμως και χωρίς να έχει ζήσει ένα ρυθμισμένο εργασιακό τοπίο, κατανοεί ότι η συγκεκριμένη μάχη την αφορά. 

Αστικά Δύστυχα
Δημήτρης Γκιούλος, Αστικά Δύστυχα, εκδόσεις θίνες

Η νομιμοποίηση της απλήρωτης εργασίας, η νομιμοποίηση δηλαδή αυτού που μέχρι χθες ήταν παράνομο, απλά θα διευρύνει ακόμα περισσότερο τα όρια της εργοδοτικής ανομίας.

Το ζητούμενο, άρα, είναι ο τρόπος που θα δοθεί αυτή η μάχη, αν δηλαδή με όρους συμπεριληπτικούς θα δοθεί χώρος στις εμπειρίες, στη φωνή και στις ανάγκες αυτής της γενιάς ή θα εγκλωβιστεί σε μια παραδοσιακή και ξεπερασμένη ιεροτελεστία. Η πρόσφατη εμπειρία από τις κινητοποιήσεις των εργαζόμενων του πολιτισμού αποδεικνύει ότι μπορεί να δημιουργηθεί σήμερα ο τόπος που θα συναντηθούν παραδοσιακές οργανωτικές μορφές, όπως τα σωματεία, με την φαντασία των νέων κινημάτων. Μια συνάντηση που μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να φέρει. 

Το κείμενο όμως αυτό, ακόμα και αν δεν τα κατάφερε τόσο καλά, ήθελε να μιλήσει για ποίηση. Ας δώσουμε λοιπόν τον λόγο πάλι στον Δημήτρη Γκιούλο:

Να με καίω· 
να με γεννάω
ξανά και ξανά 
μέχρι να
σου κάνω
κόσμε
Να σε καίω· 
να σε γεννάω
ξανά και ξανά 
μέχρι να
μου κάνεις 
κόσμε
Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT