Του Κουτρούλη ο γάμος

Του Κουτρούλη ο γάμος Facebook Twitter
0

ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΙΝΕΙ ο Βασίλης Παπαβασιλείου, σκηνοθετώντας «Του Κουτρούλη τον γάμο» του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή, μόνο εύκολο δεν είναι: παίρνει ένα παλιό  σατιρικό έργο, του 1845, γραμμένο από έναν Φαναριώτη που διέπρεψε σε διάφορες υψηλές θέσεις της κρατικής διοίκησης και στη συνέχεια ως διπλωμάτης, συγγραφέα αμέτρητων κειμένων (τα Άπαντά του φτάνουν τους 20 τόμους) και αρχαιολάτρη, και στήνει μια παράσταση στην οποία το πολιτικό και κοινωνικό σχόλιο του πρωτοτύπου (η αθλιότητα, και η εκ τούτης, γελοιότητα της νεότερης πολιτικής συνθήκης στην Ελλάδα) δεν αναπαράγεται ένεκεν της ‘διαχρονικότητάς’ του, αλλά επανέρχεται, οξύτατο και διασκεδαστικότατο, μέσα από την ένταξή του στην περιπέτεια των μορφών. Η προσέγγισή του αφήνει στην άκρη την ιστορική διάσταση του έργου και την αναμφισβήτητη, σταθερή ισχύ της σάτιρας του στην ροή της ελληνική κοινωνικοπολιτικής Ιστορίας – στρέφεται σ’ αυτό με όρους αισθητικούς και χάρη σ’ αυτούς η κοινοτοπία «τίποτε δεν αλλάζει στην Ελλάδα εδώ και 200 χρόνια» φωτίζεται αλλιώς και επιτρέπει, αντί να παγώσουμε, άφωνοι και άπραγοι,   να αναμετρηθούμε εκ νέου μαζί της.

Απελευθερωμένος από το προφανές της ηθογραφίας, προχώρησε σ’ έναν τολμηρό, επικίνδυνο αλλά εξαιρετικά δημιουργικό συσχετισμό: με δεδομένο ότι το 1845 η έννοια του ‘μοντέρνου’, του νεωτερικού, ήταν ακόμη υπό επεξεργασία στην πολιτισμένη Ευρώπη, και ο Ρίζος-Ραγκαβής συμμετείχε με τον τρόπο του στη διαμόρφωση του μοντέρνου (σύγχρονου) ελληνικού κράτους, το έργο του μπορεί να προσεγγιστεί με όρους μοντέρνου για την εποχή του – και μετα-μοντέρνου για τη δική μας.

Ο Βασίλης Παπαβασιλείου είδε στο παλαιό έργο μία υβριδική μορφή, που προσπαθεί να συνταιριάσσει την αρχαία, την καθαρεύουσα και την ομιλούμενη γλώσσα (σαφώς κλίνοντας προς την ‘ανωτερότητα’ της αρχαίας, άρα και της καθαρεύουσας) και την αρχαία μετρική με τη σύγχρονή του (να συγχρονίσει, δηλαδή, την ελεύθερη αναπνοή των ενδόξων προγόνων με την ασθματική των ταπεινωμένων Ελλήνων της εποχής του). Η εν λόγω ‘υβριδικότητα’ αφορά εξίσου στο ότι ο Ρίζος Ραγκαβής έγραψε ένα θεατρικό έργο που προοριζόταν όχι για τη σκηνή αλλά για ανάγνωση (ελλείψει θεατρικής υποδομής και επαγγελματιών του θεάτρου), έχοντας δύο βασικές επιρροές: από την μία την αριστοφανική κωμωδία κι από την άλλη την νεοκλασικιστική παράδοση του μολιερικού θεάτρου.

Μόνο το πνεύμα της γραφής είναι ‘παλιομοδίτικο’: ο Ρίζος-Ραγκαβής ενδιαφέρεται για τα ηθικοδιδακτικά μηνύματα που μεταφέρει το έργο του, με τον ίδιο τρόπο που θεωρεί επιβεβλημένη την επαναφορά της αρχαίας γλώσσας (έστω της καθαρεύουσας)  προκειμένου να αποκατασταθεί η ταυτότητα του ελληνικού έθνους. Η σάτιρα και η ειρωνεία του δεν αφορά τα ίδια τα υλικά του, ούτε την πίστη του στη δύναμη της τέχνης του λόγου. Το παλαιό φωτίζει το νέο, δεν το ισοπεδώνει με το μέγεθος και την κλασική του αξία. Το θέατρο, ακόμη και ως ανάγνωσμα, μπορεί να συνετίσει και βελτιώσει ήθη και ηθική.

Αυτό, ωστόσο, δεν αλλάζει το γεγονός ότι ο συγγραφέας, δοκιμάζοντας και δοκιμαζόμενος σε διαφορετικά πλαίσια και δεδομένα (και σε μια εποχή που τόσο σε επίπεδο πολιτικής, όσο και αισθητικής/καλλιτεχνικής θεωρίας και πρακτικής, όλα ήταν ακόμη ανοιχτά), κινούνταν με όρους που σήμερα θα χαρακτηρίζαμε «|μεταμοντερνιστικής” ελευθερίας.

 Μήπως, σκέφτομαι, μια ερμηνεία σ’ αυτήν την κατεύθυνση, ένα παιχνίδι ιδεών και μορφών, διόλου δεν αφορά το συγγραφέα και το έργο του, όσο κι αν διεγείρει εμάς με το άνοιγμα που απαιτεί και επιδιώκει; Πολύ πιθανό. Αλλά όταν ο Ρίζος-Ραγκαβής μέσω του Κουτρούλη δηλώνει «Διά το έθνος είναι οι διοικηταί/όχι το έθνος διά τους διοικητάς», πόσο απέχει από την κατακλείδα της ιντερνετικής διακήρυξης των Αnonymous: «Οι λαοί δεν πρέπει να φοβούνται τις κυβερνήσεις, οι κυβερνήσεις πρέπει να φοβούνται τους λαούς»;

Mη φανταστείτε, ωστόσο, μια εύκολη σκηνική μετα-ανάγνωση, στην οποία κυριαρχεί η μεταμοντερνιστική παρώδηση και η φουστανέλα ως έθνικ, αλά Gaultier, μεταμοντερνιστικό τρεντ και αιώνιο σύμβολο της βιασθείσας εθνικής μας αθωότητας.  Ο κίνδυνος απετράπη με λίγη βοήθεια από την σκέψη του Μπαχτίν για το καρναβάλι και την έκ-κεντρη φύση αυτής της λαϊκής γιορτής - κατά τη διάρκεια της οποίας η καθεστηκυία τάξη προσωρινώς καταργείται και συμβαίνει η «αναστολή της ιεραρχικής δομής και των μορφών φόβου, σεβασμού και εθιμοτυπίας που σχετίζονται μ’ αυτήν». Όπως σημειώνει ο Μπαχτίν το καρναβαλικό πλήθος που βρίσκεται στην αγορά ή στους δρόμους «[…] είναι ο λαός ως όλον, οργανωμένος κατά τον δικό του τρόπο, τον τρόπο του λαού. Είναι πέρα από, και σε αντίθεση προς, όλες τις υπάρχουσες μορφές αναγκαστικής κοινωνικοοικονομικής και πολιτικής οργάνωσης, η οποία αναστέλλεται για το εορταστικό χρονικό».

Ο συσχετισμός  του παραστατικού γεγονότος με την καρναβαλική συνθήκη είναι, μέσω της ελευθερίας του παιχνιδιού και της μεταμφίεσης, δεδομένος και (δυνάμει) ανατρεπτικός -τουλάχιστον ως προς τις συμβατικές προσδοκίες του κοινού. Η Μαρί-Νοέλ Σεμέ που υπογράφει τα πιο εμπνευσμένα κοστούμια της χρονιάς, αντιμετώπισε τη άδεια σκηνή σαν λευκό καμβά –εδώ ο ιστορικός χρόνος μηδενίζεται και η αναπαράσταση διεκδικεί την δική της, αυτόνομη ζωή. Πράγματι, τα κοστούμια του θιάσου με τα έντονα χρώματα και τις πλαστικές φόρμες τους (τα ρηξικέλευθα θεατρικά κοστούμια των ζωγράφων της Ρωσικής Πρωτοπορίας και των avant-guarde κινημάτων των πρώτων δεκαετιών του 20ού αι. αποτέλεσαν πεδίο αναφοράς της) δίνουν φως και ζωή στη μαύρη, τεράστια σκηνή. Σπείρες, γεωμετρικά σχήματα, ασυνήθιστοι χρωματικοί συνδυασμοί, καθώς και οι προβολές (με στοιχεία για το έργο και την παράσταση, αλλά και μεταφράσεις των χορικών που ο Ραγκαβής έγραψε αρχαιότροπα) στο χώρο των υπερτίτλων, απομακρύνουν τη σκηνική όψη από κάθε αίτημα ρεαλιστικής πιστότητας και τονίζουν την καρναβαλική διάσταση που μπορεί να ανατρέψει εξίσου τον κανονιστικό -κοινωνικοπολιτικό ή θεατρικό- κώδικα και να φωτίσει την αναρχική ουτοπία.

Η μουσική του Δημήτρη Καμαρωτού υποδειγματική τόσο για τη θεατρικότητά της όσο και για τον τρόπο που παρακολουθεί τον λόγο –και τον ρυθμό- του πρωτοτύπου.

Η διαθεσιμότητα και οι ικανότητες του συνόλου των ηθοποιών (ξεχωρίζουν, και λόγω ρόλου, η Γαλήνη Χατζηπασχάλη, ο Νίκος Καραθάνος, ο Μανώλης Μαυροματάκης, ο Νίκος Χατζόπουλος, ο Θανάσης Δήμου),  προφανώς βοηθούμενων από τη στιβαρή σκηνοθετική καθοδήγηση του Βασίλη Παπαβασιλείου, ολοκληρώνουν την απόλαυση.

Κάπως έτσι το 1845 συναντά το 2012 και το Εθνικό Θέατρο μετράει μία σημαντική από κάθε άποψη επιτυχία. Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει.

Θέατρο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Θέατρο / Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός προσπαθεί να παραμείνει συγκεντρωμένη μέχρι την κάθοδό της στο αργολικό θέατρο. Παρ’ όλα αυτά, βρήκε τον χρόνο να μας μιλήσει για τους γυναικείους ρόλους που τη συνδέουν με την Ελλάδα και για τη σημασία της σιωπής.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν: από το «La Distance» του Ροντρίγκες έως τη μεγάλη επιτυχία του Μπανούσι

Θέατρο / Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν

Οι θερμές κριτικές της «Liberation» και της «Le Monde» για το «ΜΑΜΙ» του Μπανούσι σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση είναι απλώς μια λεπτομέρεια μέσα στις απανωτές εκπλήξεις που έκρυβε το πιο γνωστό θεατρικό φεστιβάλ στον κόσμο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Κωνσταντίνος Ζωγράφος: Ο «Ορέστης» του Τερζόπουλου

Θέατρο / Κωνσταντίνος Ζωγράφος: «Ο Τερζόπουλος σου βγάζει τον καλύτερό σου εαυτό»

Ο νεαρός ηθοποιός που πέρυσι ενσάρκωσε τον Πυλάδη επιστρέφει φέτος ως Ορέστης. Με μια ήδη πλούσια διαδρομή στο θέατρο δίπλα σε σημαντικούς δημιουργούς, ετοιμάζει ένα νέο έργο εμπνευσμένο από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

The Review / «Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

Με αφορμή την παράσταση γι’ αυτόν τον αυθεντικό δημιουργό που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μεσουρανούσε, ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου σχολιάζουν τον αντίκτυπό του στο κοινό σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, πτώση και η αποθέωση

Αρχαίο Δράμα Explained / «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, η πτώση και η αποθέωση

Τι μας μαθαίνει η ιστορία του Οιδίποδα, ενός ανθρώπου που έχει τα πάντα και τα χάνει εν ριπή οφθαλμού; Η κριτικός θεάτρου Λουίζα Αρκουμανέα επιχειρεί μια θεωρητική ανάλυση του έργου του Σοφοκλή.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Αλίκη Βουγιουκλάκη: Στη ζωή έσπαγε τα ταμπού, στο θέατρο τα ταμεία

Θέατρο / Αλίκη Βουγιουκλάκη: Πώς έσπαγε τα ταμεία στο θέατρο επί 35 χρόνια

Για δεκαετίες έχτισε, με το αλάνθαστο επιχειρηματικό της ένστικτο, μια σχέση με το θεατρικό κοινό που ακολουθούσε υπνωτισμένο τον μύθο της εθνικής σταρ. Η πορεία της ως θιασάρχισσας μέσα από παραστάσεις-σταθμούς και τις μαρτυρίες συνεργατών της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Θέατρο / Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Στον πολυαναμενόμενο «Οιδίποδα» του Γιάννη Χουβαρδά, ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει, 23 χρόνια μετά, στον ομώνυμο ρόλο, ακολουθώντας την ιστορία από το τέλος προς την αρχή και φωτίζοντας το ανθρώπινο βάθος μιας τραγωδίας πιο οικείας απ’ όσο νομίζουμε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα δώρο που άργησε να φτάσει

Θέατρο / «Κοιτάξτε πώς φέρονταν οι αρχαίοι στους ξένους! Έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς»

Ένα δώρο που έφτασε καθυστερημένα, μόλις είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το «ζ-η-θ, ο Ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε το φετινό καλοκαίρι

Θέατρο / Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε την «Ορέστεια»

Η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου συζητήθηκε όσο λίγες παραστάσεις: ενθουσίασε, προκάλεσε ποικίλα σχόλια και ανέδειξε ερμηνείες υψηλής έντασης και ακρίβειας. Ξεχώρισε εκείνη της Έβελυν Ασουάντ, η οποία, ως Κασσάνδρα, ερμήνευσε ένα αραβικό μοιρολόι που έκανε πολλούς να αναζητήσουν το όνομά της. Το φετινό καλοκαίρι, η παράσταση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στους Δελφούς και στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων.
M. HULOT
Η Λίνα Νικολακοπούλου υπογράφει και σκηνοθετεί τη μουσικοθεατρική παράσταση «Χορικά Ύδατα»

Θέατρο / «Χορικά Ύδατα»: Ο έμμετρος κόσμος της Λίνας Νικολακοπούλου επιστρέφει στη σκηνή

Τραγούδια που αποσπάστηκαν από το θεατρικό τους περιβάλλον επιστρέφουν στην πηγή τους, σε μια σκηνική τελετουργία γεμάτη εκπλήξεις που φωτίζει την τεράστια καλλιτεχνική παρακαταθήκη της στιχουργού.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ