Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Η ιδέα του Φεστιβάλ Αθηνών να τιμήσει το έργο και τη μνήμη της Λούλας Αναγνωστάκη στο πλαίσιο της φετινής διοργάνωσης αποδείχτηκε μία από τις πιο γόνιμες των τελευταίων ετών. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO
0

Η ιδέα του Φεστιβάλ Αθηνών να τιμήσει το έργο και τη μνήμη της Λούλας Αναγνωστάκη στο πλαίσιο της φετινής διοργάνωσης αποδείχτηκε μία από τις πιο γόνιμες των τελευταίων ετών.

Ακόμη κι αν υπήρχαν ελλείψεις ή αδυναμίες, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως «Το μήνυμα» (με ή χωρίς τον «Αντόνιο»)¹ ελήφθη.


Γέννημα συλλογικής προσπάθειας κι έρευνας, το αφιέρωμα στη σημαντικότατη Ελληνίδα συγγραφέα (1928-2017) πραγματώθηκε με διάφορους τρόπους.

Μια αναδρομική έκθεση και σκηνική εγκατάσταση («Δωμάτια Μνήμης: Περιπλάνηση στον κόσμο της Λούλας Αναγνωστάκη» ως τις 19 Ιουλίου), μια παράσταση, ένα συμπόσιο καθώς και δύο δραματοποιημένα αναλόγια με τη συμμετοχή γνωστών ηθοποιών, όλα αυτά συγκεντρωμένα στα κτίρια της οδού Πειραιώς 260.

Ξύπνησε αναμνήσεις στους μεγαλύτερους, γέννησε ερεθίσματα στους νεότερους, έστειλε σήματα συγκίνησης σε όλους. Έφερε κοντά ανθρώπους που τη γνώρισαν και την αγάπησαν με άλλους που τη συνάντησαν για πρώτη φορά. Δημιούργησε αφορμές διαλόγου, αναστοχασμού, επανεκτίμησης, εμβάθυνσης.

Ο σεισμός και η κουκουβάγια

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Στα χέρια του Γιάννη Μόσχου και της σκηνογράφου του Τίνας Τζόκα το μονόπρακτο έργο «Η πόλη» τοποθετήθηκε σε ένα σύγχρονο σκηνικό περιβάλλον, πολυεπίπεδο, σκοτεινό, με λιγοστά έπιπλα και πολλές γωνιώδεις επιφάνειες. Φωτο: Εύη Θεοφύλακτου

Στα χέρια του Γιάννη Μόσχου και της σκηνογράφου του Τίνας Τζόκα το μονόπρακτο έργο Η πόλη –μέρος της θρυλικής πλέον Τριλογίας της πόλης που είχε ανεβεί στο Θέατρο Τέχνης το 1965 και σήμανε την αρχή μιας λαμπρής συνεργασίας ανάμεσα στον Κουν και την Αναγνωστάκη– τοποθετήθηκε σε ένα σύγχρονο σκηνικό περιβάλλον, πολυεπίπεδο, σκοτεινό, με λιγοστά έπιπλα και πολλές γωνιώδεις επιφάνειες.

Μερικά συμβολικά αντικείμενα –ένα φωτιστικό-φεγγάρι, μια μυστηριώδης και φωνακλού κουκουβάγια-ρομπότ, ένας κήπος με τριαντάφυλλα σε διάφορα στάδια αποσύνθεσης– έρχονταν να συμπληρώσουν την αίσθηση του ανοίκειου. Λεπτομέρειες από τη δράση, από τα πρόσωπα και τα σώματα των ηθοποιών –μια νευρική χειρονομία, ένα στόμα ή ένα μάτι– προβάλλονταν σε μεγέθυνση σε μια οθόνη πίσω από τους ηθοποιούς.

Ένας χώρος κλειστός, ένα ανήλιαγο δωμάτιο, ένα μυαλό που δέχεται διαρκώς πιέσεις και εισβολές από τον εξωτερικό κόσμο: η σκηνοθεσία εστίασε στην ψυχολογική διάσταση, στη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας κλειστοφοβικής και απειλητικής –όπως εξάλλου προτάσσει και το κείμενο–, η οποία εντεινόταν από τα ανατριχιαστικά κρωξίματα της κουκουβάγιας αλλά και από τους «σεισμούς» που ταρακουνούσαν σε τακτικά διαστήματα ηθοποιούς και θεατές – ένα απροσδόκητα ρεαλιστικό εφέ.


Η Λουκία Μιχαλοπούλου ως Ελισάβετ, νευρική και ηλεκτρισμένη, αλλά ελαφρώς μονότονη στις επιλογές της, δεν βρήκε επαρκές αντίβαρο στην ισχνή, θολή παρουσία του Μιχάλη Συριόπουλου ως Κίμωνα. Ως εκ τούτου, η δυναμική του ζεύγους των εραστών-«κυνηγών» που επιδίδονται σε τελετουργική παγίδευση και ταπείνωση των θυμάτων τους έμεινε μετέωρη. Εξαιρετικός αποδείχτηκε ο Θέμης Πάνου στον ρόλο του μοναχικού φωτογράφου-θύματος των εραστών.


Οι άνισες ερμηνείες καθώς και η αδυναμία οργανικής ενσωμάτωσης των συμβολικών ευρημάτων δεν επέτρεψαν στην παράσταση να εκπληρώσει όλες τις υποσχέσεις της. Πότε ο σεισμός, πότε το «πουλί», πότε ο βομβαρδισμός του θεατή με τις φετιχιστικές εικόνες-προβολές, δημιουργούσαν πρόβλημα στον ρυθμό και στη ροή, αποσπώντας συχνά τη συγκέντρωσή μας.

Αυτή η ανώνυμη, αλλά δυσοίωνη «πόλη» που γεννά αρρωστημένες φαντασιώσεις και εξωθεί τους κατοίκους της σε παιχνίδια θανάτου και απόγνωσης παραδίδεται στις φλόγες, έχοντας προηγουμένως αναδυθεί μόνο μερικώς μπροστά μας.

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Η φωνή της Λούλας, στο φουαγέ, περιγράφει το αίσθημα αποτυχίας που κουβαλάει μέσα της και δεν ξέρει πώς να το εξηγήσει. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO

Ταξίδι στον χρόνο

Με αυτό το μετέωρο συναίσθημα βγήκα από τον Χώρο Β της οδού Πειραιώς, δρασκέλισα το κατώφλι του απέναντι κτιρίου και βρέθηκα στο πρώτο από τα δώδεκα «Δωμάτια Μνήμης», όπως τιτλοφορείται η έκθεση. Ο παλιός καναπές, τα αμπαζούρ με τα κρόσσια, ο φθαρμένος χλοοτάπητας, οι ασπρόμαυρες ιστορικές φωτογραφίες, περίμεναν σιωπηλά τον επισκέπτη.

Κάθισα αναπαυτικά και φόρεσα τα ακουστικά: οι φωνές της Ελένης Χατζηαργύρη, του Νίκου Κούρκουλου και του Λυκούργου Καλλέργη επαναλάμβαναν τα ίδια λόγια που είχα ακούσει πριν από λίγο στην παράσταση. Ήταν η Πόλη ηχογραφημένη το 1966 σε ραδιοσκηνοθεσία Μηνά Χρηστίδη.

Διαφορετικές τονικότητες, άλλο ύφος, φωνές από το μακρινό παρελθόν· ένα ταξίδι στον χρόνο που σπάνια επιτυγχάνεται τόσο αβίαστα όσο εκείνο το κυριακάτικο βράδυ, λίγο πριν από τα μεσάνυχτα.


Συνέχισα την «περιπλάνηση στον κόσμο της Λούλας Αναγνωστάκη». Κάθε δωμάτιο, ένα έργο. Δώδεκα δωμάτια, δώδεκα έργα. Η πορεία μιας γυναίκας από το 1965 ως σήμερα.

Σύμφωνα με τη Δήμητρα Κονδυλάκη, σύμβουλο για το σύγχρονο ελληνικό θέατρο στο Φεστιβάλ και επιμελήτρια της εν λόγω έκθεσης, στόχος των συντελεστών υπήρξε όχι η πιστή αναπαράσταση των χώρων που περιγράφει η συγγραφέας στις οδηγίες της αλλά μια ελεύθερη ερμηνεία τους, βασισμένη σε τρεις άξονες: στην προσωπική ιστορία της Αναγνωστάκη, στο ψυχολογικό υπόστρωμα του έργου καθώς και στην ιστορική συγκυρία της εποχής.

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Ο παλιός καναπές, τα αμπαζούρ με τα κρόσσια, ο φθαρμένος χλοοτάπητας, οι ασπρόμαυρες ιστορικές φωτογραφίες, περίμεναν σιωπηλά τον επισκέπτη. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO
Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Κάθε δωμάτιο, ένα έργο. Δώδεκα δωμάτια, δώδεκα έργα. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO


Στο δωμάτιο της Διανυκτέρευσης (1965), το καφενείο «Η Ωραία Σελήνη» που αναφέρει ο ήρωας του έργου, ο Μίμης, βρίσκει την αντιστοιχία του στο ομότιτλο ποίημα του αδελφού της Λούλας, Μανόλη Αναγνωστάκη, από τους σημαντικότερους Έλληνες μεταπολεμικούς ποιητές, που φυλακίστηκε το 1948 για την πολιτική δράση του στο φοιτητικό κίνημα και καταδικάστηκε σε θάνατο έναν χρόνο αργότερα (αφέθηκε ελεύθερος με τη γενική αμνηστία του 1951). Φωτογραφίες της νεαρής Λούλας και του Μανόλη με τη μητέρα τους βρίσκονται στα ράφια της βιβλιοθήκης.

Τα φαντάσματα του Εμφυλίου δίνουν διακριτικά το «παρών»: ένας καβαλάρης/αντάρτης, κολλημένος στον τοίχο, εποπτεύει βλοσυρά τις κινήσεις μας, ενώ απέναντί του ποζάρει τσαχπίνικα η αφίσα από τις Ερωτικές Ιστορίες, μια σπονδυλωτή ταινία του 1959 στην οποία συμμετείχε η Λούλα ως σεναριογράφος.

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης διανυκτερεύει φυλακισμένος μέσα στο δωμάτιο, ενώ ο Μανούσος Φάσσης (η «άλλη» σατιρική περσόνα του ποιητή που ξεγέλασε τους πάντες τη δεκαετία του '80) στέκεται απέξω και τραγουδάει.


Οι διάδρομοι που οδηγούν στα δωμάτια είναι γεμάτοι με άλλου είδους κειμήλια, χάρτινα: ανατυπωμένες κριτικές από τις εφημερίδες εκείνων των δεκαετιών, προγράμματα παραστάσεων, στιγμιότυπα από τα πρώτα ανεβάσματα ή από πρόβες. Όσο περνούν τα χρόνια, φτάνουμε και στα βίντεο (βλ. Ο ουρανός κατακόκκινος με τη Βέρα Ζαβιτσιάνου στο Εθνικό, Η Νίκη επίσης στο Εθνικό, Σ' εσάς που με ακούτε στο θέατρο του Λευτέρη Βογιατζή κ.ο.κ.).

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Στόχος των συντελεστών υπήρξε όχι η πιστή αναπαράσταση των χώρων που περιγράφει η συγγραφέας στις οδηγίες της αλλά μια ελεύθερη ερμηνεία τους, βασισμένη σε τρεις άξονες: στην προσωπική ιστορία της Αναγνωστάκη, στο ψυχολογικό υπόστρωμα του έργου καθώς και στην ιστορική συγκυρία της εποχής. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO

«Το ενιαίο ύφος του "εξωτερικού χώρου" μεταξύ των δωματίων με το ενοποιητικό μαύρο τονίζει την αντικειμενική πραγματικότητα των παραστάσεων, ενώ στο εσωτερικό των δωματίων τον λόγο έχει η υποκειμενικότητα, το φανταστικό, η εσωτερικότητα» σημειώνουν οι αρχιτέκτονες Λουκία Μάρθα και Αλέξανδρος Βαζάκας που υπογράφουν τη σκηνογραφική μελέτη και την εικαστική επιμέλεια της έκθεσης.

Την αρχειακή έρευνα και τη δραματουργική συνεργασία ανέλαβαν ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Μάνος Καρατζογιάννης και ο κριτικός θεάτρου και επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Γρηγόρης Ιωαννίδης.

Το δωμάτιο της Κασέτας (1982) είναι ίσως το πιο γοητευτικό, με το τεράστιο πορτρέτο του Γιώργου Χειμωνά, συζύγου της Αναγνωστάκη, να δεσπόζει στον έναν τοίχο και μια συστάδα χειρογράφων του να κρέμονται από το «ταβάνι».

Το λογότυπο του Αιγινήτειου Νοσοκομείου, στο οποίο ο γνωστός συγγραφέας εργάστηκε ως ψυχίατρος, είναι εμφανές στα περισσότερα από αυτά. Στην τηλεόραση-αντίκα παίζονται εμμονικά η απόπειρα δολοφονίας του Πάπα στην κατάμεστη πλατεία του Αγίου Πέτρου τον Μάιο του 1981 και πλάνα από τα αιματηρά επεισόδια της Θύρας 7 που συγκλόνισαν την Ελλάδα την ίδια χρονιά. Αυτά τα γεγονότα καθορίζουν τη δράση του έργου.

Η λαχτάρα για μια Μεγάλη Πράξη, ακόμα και δολοφονική, που θα διαλύσει την κενή καθημερινότητά του, κατατρώει τον Παύλο της Κασέτας: «Μπορεί ο ήρωάς μου αυτός να είναι ένας άνθρωπος αγράμματος, το γεγονός όμως ότι καταγράφει σε μια κασέτα την αγωνία του για μια αληθινή ζωή τού προσδίδει ένα μέγεθος που αποτελεί συστατικό στοιχείο τόσο του ίδιου του Χειμωνά όσο και των ηρώων του» είχε δηλώσει η συγγραφέας στα «Νέα» το 2014.

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Τα φαντάσματα του Εμφυλίου δίνουν διακριτικά το «παρών»: ένας καβαλάρης/αντάρτης, κολλημένος στον τοίχο, εποπτεύει βλοσυρά τις κινήσεις μας. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO

«Μόνον ο Γιώργος»

«Η νίκη και η ήττα είναι, νομίζω, τα δύο θεμελιώδη μοτίβα στη δραματική ποιητική της Αναγνωστάκη» παρατηρεί ο θεατρικός συγγραφέας Δημήτρης Δημητριάδης στο κείμενό του Μια νεωτερική ηθογραφία που περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα της έκθεσης.

«Η νίκη και η ήττα συναιρούνται σε μια παρεμφερή, αλλά όχι ταυτόσημη λέξη, τη λέξη αποτυχία: αποτυχία σε κάθε επίπεδο προσωπικής ζωής, αποτυχία τάξεως ιδιωτικής και συλλογικής, η οποία φέρει και το μεγαλύτερο βάρος του αιτήματος για υπέρβαση, για αποτίναξη μιας καταναγκαστικής μοίρας».


Η φωνή της Λούλας, στο φουαγέ, περιγράφει το αίσθημα αποτυχίας που κουβαλάει μέσα της και δεν ξέρει πώς να το εξηγήσει.


Η Λούλα παιδί, χωρίς τα γυαλιά ηλίου, που τα φόρεσε πρώτη φορά όταν πήγε να επισκεφτεί τον αδελφό της στη φυλακή. Ο Κάρολος, ο Μανόλης, ο Γιώργος, οι τρεις άνδρες που σημάδεψαν τη ζωή της. «Μόνον ο Γιώργος μ' ενδιαφέρει στη ζωή, τίποτε άλλο»² έλεγε το 2010, παρόλο που ο σύζυγός της είχε αποβιώσει πολλά χρόνια πριν.


Το παραβάν που είχε φιλοτεχνήσει ο εικαστικός Νίκος Αλεξίου το 1995 για το Ταξίδι μακριά σε σκηνοθεσία Μίμη Κουγιουμτζή το είχε αγαπήσει τόσο, ώστε το είχε πάρει σπίτι της. Τώρα, ύστερα από ευγενική παραχώρηση του γιου της Θανάση, βρίσκεται στο Δωμάτιο Χ.

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Οι διάδρομοι που οδηγούν στα δωμάτια είναι γεμάτοι με άλλου είδους κειμήλια, χάρτινα. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO


Ο καναπές της, εκείνος ο καναπές στον οποίο περνούσε ατέλειωτες ώρες, και που η φίλη της Ζυράννα Ζατέλη, βρίσκοντάς τον άδειο μια φορά που την επισκέφτηκε, ανησύχησε³.

«Όχι δεν μ' αρέσει να βγαίνω έξω, ίσως θα μου άρεσε καμιά φορά, ναι, μπορεί να μου άρεσε. Θα μου άρεσε να βγω, αλλά όχι πολύ νωρίς. Θα'θελα να περνούσε κάποιος να με πάρει μ' αυτοκίνητο. Δεν μ' αρέσει να ψάχνω για ταξί»2 έλεγε το 2010. Τώρα ο καναπές βρίσκεται στο Δωμάτιο Ι («Η πόλη»).

Η Ρένη Πιττακή, φωτογραφημένη ξανά και ξανά, σε διάφορες ηλικίες, σε διάφορες παραστάσεις, αλλά και μαγνητοσκοπημένη στον Ήχο του όπλου, στην τελευταία σκηνοθεσία του Κουν, το 1987, μαζί με τον Στράτο Τζώρτζογλου.

«Τηλεφωνούσα στη Λούλα και τη ρωτούσα ποια είναι αυτή η γυναίκα (η Έλσα από το Σ' εσάς που με ακούτε), τι κάνει, πώς έχει ζήσει» θυμάται η καταξιωμένη ηθοποιός στη μεγάλη συνέντευξη που περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα της έκθεσης: «... Αλλά από τη Λούλα, όπως ούτε από τον Κουν, δεν έπαιρνες ποτέ ανάλυση, δεν έπαιρνες ποτέ φράσεις που να συνιστούν "κλειδί". Ήσουν κάπως στον αέρα, με νύξεις...».


Τα «Δωμάτια Μνήμης» είναι μια έκθεση συμπαγής, με συνοχή, συνέπεια και καθαρό στίγμα: μια έκθεση που εξασφαλίζει ήχους, εικόνες και αισθήσεις στον επισκέπτη, βυθίζοντάς τον στο σύμπαν της σπουδαίας συγγραφέως και φέρνοντάς τον σ' επαφή με σημαντικές στιγμές της πρόσφατης ιστορίας του ελληνικού θεάτρου.

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Όσο περνούν τα χρόνια, φτάνουμε και στα βίντεο (βλ. «Ο ουρανός κατακόκκινος» με τη Βέρα Ζαβιτσιάνου στο Εθνικό, «Η Νίκη» επίσης στο Εθνικό, «Σ' εσάς που με ακούτε» στο θέατρο του Λευτέρη Βογιατζή κ.ο.κ.). Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO

Αν μου έλειψε κάτι, προσωπικά, ήταν μια εντονότερη σύνδεση με το παρόν και το μέλλον. Ο Αντι-Κήπος με τα χάρτινα φυτά, μια εικαστική παρέμβαση που φιλοξενείται στο δωμάτιο του «Αντόνιο ή Το μήνυμα», γνέφει διστακτικά προς αυτή την κατεύθυνση, όπως επίσης οι μακέτες και τα βίντεο που προέκυψαν από το εργαστήριο σκηνογραφίας που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.


Η γενικότερη αίσθηση που υπερισχύει, όμως, έλκει τη δύναμή της από το παρελθόν και ενσαρκώνεται μέσα από μια «βίντατζ» αισθητική, η οποία κυριαρχεί σε όλα σχεδόν τα δωμάτια.

Αναρωτιέται κανείς μήπως η μοίρα της συγγραφέως είναι συνυφασμένη με τις αντίκες, τα ξεφτισμένα υφάσματα και τις ξεθωριασμένες μνήμες. Το στοιχείο της έκπληξης καθώς και το στοιχείο του παραλόγου και του φανταστικού αποδεικνύονται μάλλον υποτονικά.

Η γάτα και ο Αντόνιο

Παράθυρα προς το μέλλον, αντιθέτως, άνοιξε η ομιλία του Δημήτρη Τσατσούλη, καθηγητή του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, που δόθηκε στο πλαίσιο του Συμποσίου για το θέατρο της Λούλας Αναγνωστάκη στις 11 Ιουνίου (4).

Αναλύοντας το έργο της Αντόνιο ή Το μήνυμα, ο Τσατσούλης συνέδεσε το κείμενο αυτό του 1972 με την κβαντική φυσική και τη Θεωρία των Πιθανών ή Παράλληλων Κόσμων. Η θεωρία μπορεί να είναι παλιά, η εφαρμογή της, όμως, ως ενός εργαλείου για την ερμηνεία του κειμένου ξεφεύγει από τις τυπικές αναγνώσεις του και εξάπτει ιδιαίτερα τη φαντασία.

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Αναλύοντας το έργο της «Αντόνιο ή Το μήνυμα», ο Τσατσούλης συνέδεσε το κείμενο αυτό του 1972 με την κβαντική φυσική και τη Θεωρία των Πιθανών ή Παράλληλων Κόσμων. Η θεωρία μπορεί να είναι παλιά, η εφαρμογή της, όμως, ως ενός εργαλείου για την ερμηνεία του κειμένου ξεφεύγει από τις τυπικές αναγνώσεις του και εξάπτει ιδιαίτερα τη φαντασία. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO


Δύο παράλληλα σύμπαντα, το ελεύθερο Λονδίνο, στο οποίο εκτυλίσσεται θεωρητικά η δράση, και η Αθήνα της δικτατορίας, από την οποία έχουν «δραπετεύσει» οι ήρωες, υπάρχουν το ένα μέσα στο άλλο.

Όπως υποστηρίζει ο μελετητής, «... για το πραγματικό Λονδίνο της συγκεκριμένης ιστορικής εποχής η πολιτικοκοινωνική κατάσταση που επικρατούσε στην Αθήνα τοποθετούσε την ελληνική πρωτεύουσα αυτόματα σε ένα παράλληλο και πλήρως ανοίκειο σύμπαν, όπου όλοι οι νόμοι της λογικής είχαν παραβιαστεί από το στρατιωτικό καθεστώς... Δύο κόσμοι εξίσου πειστικά πραγματικοί, ορατοί έξω από το ίδιο παράθυρο ταυτόχρονα, αλλά σε σύγκρουση μεταξύ τους... Ο δε διπλός "Αντόνιο" είναι σαν τη "γάτα του Σρέντινγκερ"5: στο ένα σύμπαν είναι αδρανής και στο άλλο μαχητής».

Μια θάλασσα από θραύσματα

Όσον αφορά το τελευταίο μέρος του αφιερώματος, αυτό πήρε τη μορφή δύο δραματοποιημένων αναλογίων υπό τον ευρύτερο τίτλο Εργοτάξιο Λούλα Αναγνωστάκη (17-19 Ιουνίου). Το event ήταν διπλής «όψης»: η Λευκή Παράσταση φιλοδοξούσε να παρουσιάσει το έργο της συγγραφέως ως πρότυπο ψυχαναλυτικής γραφής, ενώ η Κόκκινη Παράσταση ως πρότυπο πολιτικής γραφής.


Ιδέα ενδιαφέρουσα, που όμως ατύχησε στη σκηνική της υλοποίηση, ειδικότερα στη λευκή εκδοχή της. Περίπου δέκα ηθοποιοί σπαρμένοι στη σκηνή, άλλοι όρθιοι, άλλοι καθιστοί, άλλοι περιφερόμενοι, διάβαζαν αποσπάσματα των έργων, συνθέτοντας ένα ατελείωτο κολάζ από στιγμιότυπα, φράσεις, σκηνές, τις οποίες συνέλεξαν προκειμένου ν' αναδείξουν το ψυχολογικό βάθος της γραφής της Αναγνωστάκη.

Νομίζω, δυστυχώς, πως ακόμα κι ένας γνώστης του έργου της θα χανόταν –όχι με την καλή έννοια– μέσα σε αυτήν τη θάλασσα από θραύσματα. Όλοι αυτοί οι λίθοι, πλίνθοι και κέραμοι άφηναν στο τέλος –και κατά τη διάρκεια– ένα χαοτικό αποτύπωμα. Το μόνο που θα θυμόμαστε εν τέλει θετικά είναι η σπασμένη φωνή της Ρούλας Πατεράκη να διαβάζει τον μονόλογο Ουρανός Κατακόκκινος.

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Περίπου δέκα ηθοποιοί σπαρμένοι στη σκηνή, άλλοι όρθιοι, άλλοι καθιστοί, άλλοι περιφερόμενοι, διάβαζαν αποσπάσματα των έργων, συνθέτοντας ένα ατελείωτο κολάζ από στιγμιότυπα, φράσεις, σκηνές, τις οποίες συνέλεξαν προκειμένου ν' αναδείξουν το ψυχολογικό βάθος της γραφής της Αναγνωστάκη. Φωτο: Εύη Θεοφύλακτου


Η άλλη περφόρμανς, η «κόκκινη», ήταν πιο οργανωμένη, τουλάχιστον είχε θέσει έναν χρονολογικό άξονα πάνω στον οποίο πορευόμασταν. Μέσα από ηχητικά ντοκουμέντα, ομιλίες του Ανδρέα Παπανδρέου, τραγούδια της δεκαετίας του '80 και πληροφορίες γύρω από φλέγοντα ζητήματα της εποχής προσπάθησαν οι συμμετέχοντες να αναπλάσουν το κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο των κειμένων, τα οποία αποδίδονταν αποσπασματικά, όπως και στη λευκή εκδοχή.

Μετά τον αρχικό ενθουσιασμό, όμως, η ίδια νοητική κόπωση καιροφυλακτούσε και εδώ: το νήμα του ενδιαφέροντός μας κόπηκε μέσα στον λαβύρινθο των λέξεων. Ο παπανδρεϊκός καταιγισμός, οι νεαρές κοπέλες που χόρευαν ανέμελες σε κάθε ευκαιρία, ο μεγάλος αριθμός των ηρώων και των ιστοριών, τα λόγια των ηθοποιών που εκφέρονταν «επάνω» στους στίχους των τραγουδιών, στάθηκαν αρκετά για να μας αποξενώσουν.


Ας είναι. Όπως είπα και στην αρχή, σε γενικές γραμμές το πείραμα είχε ουσία. Ήταν η πρώτη προσπάθεια του Φεστιβάλ να παρουσιάσει στο κοινό μια ολοκληρωμένη ενότητα εκδηλώσεων, συγκροτημένων γύρω από ένα πρόσωπο πανελλήνιας ακτινοβολίας και αξίας. Εύχομαι η πρόταση να καθιερωθεί, κάθε φορά με νέο αντικείμενο. Κι έτσι, αν επιμείνουμε, ίσως μπορέσουμε ν' ανακαλύψουμε εκ νέου τους συγγραφείς και τους δημιουργούς που μας καθόρισαν.

Όλα για τη Λούλα Αναγνωστάκη Facebook Twitter
Ήταν η πρώτη προσπάθεια του Φεστιβάλ να παρουσιάσει στο κοινό μια ολοκληρωμένη ενότητα εκδηλώσεων, συγκροτημένων γύρω από ένα πρόσωπο πανελλήνιας ακτινοβολίας και αξίας. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO

Υποσημειώσεις:

1 «Αντόνιο ή Το μήνυμα», 1972

2 Συζήτηση με τον Γιώργο Ζεβελάκη, η απομαγνητοφώνηση της οποίας περιλαμβάνεται στο αφιέρωμα του περιοδικού «Εντευκτήριο», τεύχος Μαρτίου 2018.

3 Η Ζυράννα Ζατέλη γράφει για την Αναγνωστάκη, επίσης στο «Εντευκτήριο».

4 Τη βιντεοσκόπηση του Συμποσίου, που έγινε από το Ίδρυμα Μποδοσάκη, μπορείτε να παρακολουθήσετε στον εξής σύνδεσμο: https://bit.ly/2Il2tiz.

5 Το γνωστό παράδοξο της «Γάτας του Σρέντινγκερ» είναι ένα νοητικό πείραμα που «θέτει το ερώτημα αν μια γάτα μπορεί να είναι ταυτόχρονα ζωντανή και νεκρή, ενώ βρίσκεται κλεισμένη σ' ένα κουτί και τη σημαδεύει ένα όπλο με οπλισμένη τη σκανδάλη». Προτάθηκε από τον Αυστριακό φυσικό Έρβιν Σρέντινγκερ το 1935. 

Info

Δωμάτια μνήμης. Περιπλάνηση στον κόσμο της Λούλας Αναγνωστάκη

Αναδρομική έκθεση - Σκηνική εγκατάσταση

Επιμέλεια έκθεσης: Δήμητρα Κονδυλάκη

Πειραιώς 260 (Α)

Έως 19/7, 19:00

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, πτώση και η αποθέωση

Αρχαίο Δράμα Explained / «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, η πτώση και η αποθέωση

Τι μας μαθαίνει η ιστορία του Οιδίποδα, ενός ανθρώπου που έχει τα πάντα και τα χάνει εν ριπή οφθαλμού; Η κριτικός θεάτρου Λουίζα Αρκουμανέα επιχειρεί μια θεωρητική ανάλυση του έργου του Σοφοκλή.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Αλίκη Βουγιουκλάκη: Στη ζωή έσπαγε τα ταμπού, στο θέατρο τα ταμεία

Θέατρο / Αλίκη Βουγιουκλάκη: Πώς έσπαγε τα ταμεία στο θέατρο επί 35 χρόνια

Για δεκαετίες έχτισε, με το αλάνθαστο επιχειρηματικό της ένστικτο, μια σχέση με το θεατρικό κοινό που ακολουθούσε υπνωτισμένο τον μύθο της εθνικής σταρ. Η πορεία της ως θιασάρχισσας μέσα από παραστάσεις-σταθμούς και τις μαρτυρίες συνεργατών της.
THE LIFO TEAM
Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Θέατρο / Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Στον πολυαναμενόμενο «Οιδίποδα» του Γιάννη Χουβαρδά, ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει, 23 χρόνια μετά, στον ομώνυμο ρόλο, ακολουθώντας την ιστορία από το τέλος προς την αρχή και φωτίζοντας το ανθρώπινο βάθος μιας τραγωδίας πιο οικείας απ’ όσο νομίζουμε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα δώρο που άργησε να φτάσει

Θέατρο / «Κοιτάξτε πώς φέρονταν οι αρχαίοι στους ξένους! Έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς»

Ένα δώρο που έφτασε καθυστερημένα, μόλις είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το «ζ-η-θ, ο Ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε το φετινό καλοκαίρι

Θέατρο / Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε την «Ορέστεια»

Η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου συζητήθηκε όσο λίγες παραστάσεις: ενθουσίασε, προκάλεσε ποικίλα σχόλια και ανέδειξε ερμηνείες υψηλής έντασης και ακρίβειας. Ξεχώρισε εκείνη της Έβελυν Ασουάντ, η οποία, ως Κασσάνδρα, ερμήνευσε ένα αραβικό μοιρολόι που έκανε πολλούς να αναζητήσουν το όνομά της. Το φετινό καλοκαίρι, η παράσταση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στους Δελφούς και στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων.
M. HULOT
Η Λίνα Νικολακοπούλου υπογράφει και σκηνοθετεί τη μουσικοθεατρική παράσταση «Χορικά Ύδατα»

Θέατρο / «Χορικά Ύδατα»: Ο έμμετρος κόσμος της Λίνας Νικολακοπούλου επιστρέφει στη σκηνή

Τραγούδια που αποσπάστηκαν από το θεατρικό τους περιβάλλον επιστρέφουν στην πηγή τους, σε μια σκηνική τελετουργία γεμάτη εκπλήξεις που φωτίζει την τεράστια καλλιτεχνική παρακαταθήκη της στιχουργού.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ερωτευμένος με τον Κρέοντα

Θέατρο / Ο Rasche αγάπησε τον Κρέοντα περισσότερο από την Αντιγόνη

«Η εκφορά του λόγου παραδίδεται αμαχητί σε μια άκρατη δραματικότητα, σε ένα υπερπαίξιμο, σε μια βεβιασμένη εμφατικότητα, σε έναν στόμφο παλιακό που θα νόμιζε κανείς πως έχει εξαλειφθεί πλέον. Η σοβαροφάνεια σε όλο το (γοερό) μεγαλείο της». Έτσι ξεκίνησε φέτος η Επίδαυρος.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στο ζόφο του πολέμου

Θέατρο / Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στον ζόφο του πολέμου

Σε μια περίοδο που ο πόλεμος αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητάς μας, μια παράσταση εξετάζει όσα μεσολαβούν μεταξύ γεγονότος και πληροφορίας και πώς διαμορφώνουν την τελική καταγραφή και την ιστορική μνήμη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Θέατρο / Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Τα «Κακά σκηνικά» είναι «μια κωμική κόλαση» αφιερωμένη στη ζοφερή ελληνική πραγματικότητα, μια απόδραση από τα χάλια της χώρας, του θεάτρου, του παγκόσμιου γεωπολιτικού γίγνεσθαι, ένα ξόρκι στην κατάθλιψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ