Σόνια Μπόις: Η μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με τον Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε της Βενετίας

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Η βράβευση της Σόνια Μπόις είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη μαύρη γυναίκα καλλιτέχνιδα που εκπροσωπεί το Ηνωμένο Βασίλειο στο Εθνικό Περίπτερο, για το οποίο απέσπασε το βραβείο, αλλά γιατί η συζήτηση γύρω από τα ζητήματα της φυλής και του φύλου απασχολούν όσο ποτέ πριν τη χώρα στην οποία ζει και εργάζεται. Φωτ.: EPA
0

Ο τελευταίος Βρετανός νικητής του Χρυσού Λέοντα στην Μπιενάλε της Βενετίας ήταν ο Ρίτσαρντ Χάμιλτον το 1993. Το 2022, με την 59η Μπιενάλε να είναι αφιερωμένη κυρίως στο έργο των γυναικών εικαστικών και την κεντρική έκθεση σε επιμέλεια της Σεσίλια Αλεμάνι «Το γάλα των ονείρων» να αναδεικνύει το έργο υποτιμημένων και συχνά αγνοημένων γυναικών στην ιστορία της τέχνης, με τα βραβεία για το επίτευγμα ζωής της διοργάνωσης να απονέμονται στην Καταρίνα Φριτς και τη Σεσίλια Βικούνια, η βράβευση της Σόνια Μπόις είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη μαύρη γυναίκα καλλιτέχνιδα που εκπροσωπεί το Ηνωμένο Βασίλειο στο Εθνικό Περίπτερο, για το οποίο απέσπασε το βραβείο, αλλά γιατί η συζήτηση γύρω από τα ζητήματα της φυλής και του φύλου απασχολούν όσο ποτέ πριν τη χώρα στην οποία ζει και εργάζεται.

Η Σόνια Μπόις συμμετείχε για πρώτη φορά στην Μπιενάλε το 2015, στην έκθεση «All the World's Features» του επιμελητή Okwui Enwezor. Ο αείμνηστος επιμελητής οργάνωσε μια υποδειγματική τότε Μπιενάλε με τη συμμετοχή πολλών μαύρων καλλιτεχνών, αναδεικνύοντας τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν σήμερα έντονα την εποχή μας, τη μαύρη κουλτούρα, την αποικιοκρατία, και ήταν αυτός χάρη στον οποίο πολλοί μαύροι καλλιτέχνες γνώρισαν ενθάρρυνση και τοποθετήθηκαν στο σύγχρονο τοπίο της τέχνης.

Η ερώτηση που έθεσε η Μπόις στις περφόρμερ με τις οποίες συνεργάστηκε ήταν απλή: «Ως γυναίκα, ως μαύρο άτομο, πώς αισθάνεσαι την ελευθερία; Πώς μπορείς να φανταστείς την ελευθερία;».

Το έργο της Μπόις στο Βρετανικό Περίπτερο, με τίτλο «Feeling Her Way», συνδυάζει βίντεο, κολάζ, μουσική και γλυπτική. Στο βίντεο πέντε μαύρες μουσικοί αυτοσχεδιάζουν και παίζουν με τις φωνές τους. Τα δωμάτια του περιπτέρου είναι γεμάτα με ήχους –άλλοτε αρμονικούς, άλλοτε συγκρουόμενους– που ενσαρκώνουν συναισθήματα ελευθερίας, δύναμης και ευαλωτότητας.

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Μέσα στο περίπτερο εξελίσσεται ένα soundtrack, καθώς το κοινό περνά μέσα από αυτό, και δίνεται μια αφορμή για εξερεύνηση της δυνατότητας ενός συλλογικού παιχνιδιού ως οδού προς την καινοτομία. Φωτ.: EPA

Η ερώτηση που έθεσε η Μπόις στις περφόρμερ με τις οποίες συνεργάστηκε ήταν απλή: «Ως γυναίκα, ως μαύρο άτομο, πώς αισθάνεσαι την ελευθερία; Πώς μπορείς να φανταστείς την ελευθερία;». Μέσα στο περίπτερο εξελίσσεται ένα soundtrack, καθώς το κοινό περνά μέσα από αυτό, και δίνεται μια αφορμή για εξερεύνηση της δυνατότητας ενός συλλογικού παιχνιδιού ως οδού προς την καινοτομία.

Μάλιστα μια από τις περφόρμερς που επέλεξε η Μπόις είναι η Τανίτα Τικάραμ που έκανε ποπ καριέρα με παγκόσμια επιτυχία στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και επιτυχίες όπως τα σινγκλ «Twist in My Sobriety» και «Good Tradition». Είναι μια από τι γυναίκες που κλήθηκαν να αυτοσχεδιάσουν, να αλληλεπιδράσουν και να παίξουν με τις φωνές τους, και τα βιντεό τους προβάλλονται ανάμεσα στις χαρακτηριστικές ταπετσαρίες και τις χρυσές γεωμετρικές δομές με την υπογραφή της Μπόις.

Καθηγήτρια Μαύρης Τέχνης και Σχεδιασμού στο University of the Arts του Λονδίνου, η Σόνια Μπόις, γεννημένη το 1962, με καταγωγή από την Καραϊβική, ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Η τέχνη της εξερευνά τη σχέση μεταξύ ήχου και μνήμης, τη δυναμική του χώρου και την ενσωμάτωση του θεατή. Συνεργάζεται στενά με άλλους καλλιτέχνες από το 1990, συχνά με αυτοσχεδιασμό και αυθόρμητες περφόρμανς από την πλευρά των συνεργατών της.

Μετά τις σπουδές τέχνης που έκανε, στα πρώτα καλλιτεχνικά της χρόνια χρησιμοποιούσε κιμωλία και παστέλ για να κάνει σχέδια των φίλων της, της οικογένειάς της και του εαυτού της, πριν αρχίσει να εργάζεται με διάφορα μέσα, όπως φωτογραφία, εγκατάσταση και κείμενο.

Έγινε γνωστή ως εξέχουσα φιγούρα της πολιτιστικής αναγέννησης των μαύρων Βρετανών τη δεκαετία του 1980, μέσα στο κίνημα που προέκυψε από την αντίθεση στον συντηρητισμό της Θάτσερ και τις πολιτικές του υπουργικού της συμβουλίου.

Χρησιμοποιώντας αυτό το κοινωνικό σκηνικό, η Μπόις παίρνει τις συμβατικές αφηγήσεις γύρω από το μαύρο σώμα και τις ανατρέπει, όπως και τις εθνογραφικές αντιλήψεις για τη φυλή που κυριαρχούσαν καθ' όλη τη διάρκεια της δουλείας και μετά τη χειραφέτηση των σκλάβων. Το έργο της αναφέρεται επίσης στον φεμινισμό όσο και στην επαναδιαπραγμάτευση της θέσης της μαύρης τέχνης μέσα στο πολιτιστικό ρεύμα της εποχής μας.

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Το έργο της Μπόις στο Βρετανικό Περίπτερο, με τίτλο «Feeling Her Way», συνδυάζει βίντεο, κολάζ, μουσική και γλυπτική. Στο βίντεο πέντε μαύρες μουσικοί αυτοσχεδιάζουν και παίζουν με τις φωνές τους. Φωτ.: EPA

Άρχισε να ενσωματώνει κολάζ, που της επέτρεψε να έχει μεγάλη ελευθερία, αλλά και τη χρήση της γελοιογραφίας, με τις καρικατούρες της να αναδεικνύουν χαρακτηριστικά προσώπων και κοινωνιών που έμεναν στο σκοτάδι.

Το έργο της έχει και πολιτικό χαρακτήρα αφού μεταφέρει μηνύματα που περιστρέφονται γύρω από την αναπαράσταση των μαύρων, τις αντιλήψεις για το μαύρο σώμα και τις διάχυτες αντιλήψεις που προέκυψαν από τον επιστημονικό ρατσισμό.

Μέσα στα έργα της, η Μπόις εργάζεται για να μεταφέρει την προσωπική απομόνωση που προκύπτει από το να είσαι μαύρος σε μια λευκή κοινωνία. Στο έργο της διερευνά τις έννοιες του μαύρου σώματος ως «άλλου», δημιουργώντας πολύπλοκες ιστορίες.

Το 1989, ήταν μέλος μιας ομάδας τεσσάρων γυναικών καλλιτεχνών που δημιούργησαν μια έκθεση με τίτλο «The Other Story», η οποία ήταν η πρώτη έκθεση του βρετανικού μοντερνισμού που αναφέρεται στην αφρικανική, ασιατική και την προερχομένη από την Καραϊβική κουλτούρα.

Τα θέματά της ακόμα και σήμερα συνεχίζουν να είναι οι εμπειρίες μιας μαύρης γυναίκας που ζει σε μια λευκή κοινωνία και εξετάζει πώς η θρησκεία, η πολιτική και η σεξουαλική ταυτότητα συνθέτουν αυτή την εμπειρία.

Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Hylas and the Nymphs (1896) by JW Waterhouse.
Σόνια Μπόις: Η δυναμική μαύρη εικαστικός που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στη Μπιενάλε της Βενετίας Facebook Twitter
Manchester Art Gallery, 2018: Στη θέση του πίνακα του Waterhouse, οι επισκέπτες κλήθηκαν να δημοσιεύσουν σχόλια σχετικά με την απεικόνιση των γυναικών στην γκαλερί.

Όταν το 2018, η Μπόις, στο πλαίσιο μιας αναδρομικής έκθεσης στην Manchester Art Gallery, προσκλήθηκε από τους επιμελητές της γκαλερί να δημιουργήσει νέα έργα σε διάλογο με τις συλλογές του 18ου και 19ου αιώνα, εκείνη προσκάλεσε καλλιτέχνες της περφόρμανς και ζήτησε να εμπλακούν με τα έργα που υπήρχαν στις αίθουσες. Επικεντρώθηκε σε καλλιτέχνες αφρικανικής και ασιατικής καταγωγής που έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση της ιστορίας της βρετανικής τέχνης.

Στο πλαίσιο μιας από αυτές τις εκδηλώσεις οι καλλιτέχνες αποφάσισαν να αφαιρέσουν προσωρινά τον πίνακα του προραφαηλίτη ζωγράφου J. W. Waterhouse «Ο Ύλας και οι Νύμφες» από τον τοίχο της γκαλερί, λόγω των παραδοσιακών και φαλλοκρατικών συμβολισμών του πίνακα στην πρόσληψη της γυναικείας υπόστασης, κάτι που προκάλεσε μια μεγάλη συζήτηση για την πολιτική ορθότητα, για θέματα λογοκρισίας, για την ελευθερία των επιμελητών τόσο από το κοινό της γκαλερί όσο και από τα μέσα ενημέρωσης.

Τα έργα της Μπόις βρίσκονται στις συλλογές της Tate Modern, του Victoria & Albert Museum, της Government Art Collection, του British Council και της Arts Council Collection στο Southbank Centre.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«ΤΕΧΝΗ – ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ»: Η διαρκής συμβολή των δύο ομάδων στην ανεπανάληπτη πολιτισμική κίνηση της Θεσσαλονίκης

Εικαστικά / «Διαγώνιος» και «Τέχνη»: Πρόσφεραν παιδεία στη Θεσσαλονίκη. Τώρα συναντιούνται ξανά σε μια έκθεση

Η «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου και η Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» επιστρέφουν στο προσκήνιο μέσα από ένα αφιέρωμα στο Τελλόγλειο Ίδρυμα, που αναδεικνύει δύο ιστορικές ομάδες της πνευματικής ζωής της Θεσσαλονίκης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η «λίστα Τραμπ» και τα «απαράδεκτα έργα τέχνης» οδηγούν σε μια άλλη Αμερική

Εικαστικά / Tο μένος του Τραμπ για το Smithsonian: Λογοκρισία, ρατσισμός, λίστες με «απαράδεκτα» έργα

Με στόχο το μεγαλύτερο συγκρότημα μουσείων και ερευνητικών κέντρων στον κόσμο, ο Τραμπ επιχειρεί να ασκήσει έλεγχο και λογοκρισία σε έργα τέχνης και στο περιεχόμενο εκθέσεων, κατηγορώντας το Smithsonian ως «woke» και απειλώντας με περικοπές της χρηματοδότησής του.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το σπίτι-μουσείο της Πολίν Καρπίδα βγάζει τους θησαυρούς του στο σφυρί (μέχρι κεραίας)

Εικαστικά / Το σπίτι-μουσείο της Πολίν Καρπίδα βγάζει τους θησαυρούς του στο σφυρί (μέχρι κεραίας)

Μια από τις πιο εξέχουσες συλλέκτριες στην Ευρώπη, η οποία έχει αφήσει το αποτύπωμά της και στην Ύδρα, αποφάσισε να πουλήσει τη συλλογή σουρεαλιστικής και μεταπολεμικής τέχνης που στεγάζει στο σπίτι της στο Λονδίνο -τη μεγαλύτερη αυτού του είδους- σε μια δημοπρασία-ορόσημο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χάρις Επαμεινώνδα: Η γλώσσα μου δεν είναι οι λέξεις

Εικαστικά / Χάρις Επαμεινώνδα: «Η γλώσσα μου δεν είναι οι λέξεις»

Η βραβευμένη με Αργυρό Λέοντα Κύπρια εικαστικός συνθέτει έναν κόσμο θραυσμάτων, αποκομμάτων της εσωτερικότητας, με ελλειπτικές εικόνες, τον οποίο μας προκαλεί να ανακατασκευάσουμε μέσα από τη σταδιακή του αποκάλυψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
 Μαρία Λοϊζίδου και Πέτρος Μώρης στη 13η Μπιενάλε του Λίβερπουλ

Εικαστικά / Μαρία Λοϊζίδου και Πέτρος Μώρης στη 13η Μπιενάλε του Λίβερπουλ

Οι δύο καλλιτέχνες με καταγωγή από Κύπρο και Ελλάδα αντίστοιχα, παρουσιάζουν νέα έργα τους σε μια από τις σημαντικότερες εικαστικές διοργανώσεις της Βρετανίας που φιλοξενεί 30 καλλιτέχνες και συλλογικότητες, με αναθέσεις και θεματικές που έχουν να κάνουν με τη γεωγραφία και τις αξίες που διαπερνούν την πόλη αυτή: καταγωγή και μνήμη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μια έκθεση για την πολύχρωμη, πολύπλοκη Αθήνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Εικαστικά / Μια έκθεση για την πολύχρωμη και πολύπλοκη Αθήνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο Τόνι Μιλάκης καταγράφει μια πόλη που η πραγματικότητα προσφέρει τις καλύτερες ζωγραφικές λύσεις, που ακόμη και το πιο ευφάνταστο μυαλό ενός καλλιτέχνη δεν μπορεί να τις επινοήσει.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
CHECK Ο Ζαν Φρανσουά Μιλέ και η ατέρμονη γοητεία της φύσης και των εργατών της γης

Εικαστικά / Ζαν Φρανσουά Μιλέ: ο ζωγράφος που ο Βαν Γκογκ αποκαλούσε «πρωτοπόρο»

«Όσο το σκέφτομαι, τόσο περισσότερο νομίζω ότι ο Μιλέ πίστευε σε κάτι ανώτερο» έγραφε ο Βαν Γκογκ για τον «ζωγράφο των χωρικών» αλλά και έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του γαλλικού ρεαλισμού. Η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου τον τιμά με μια μεγάλη έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το Μοναστήρι του Καρόλου: Το μουσείο του «κομμωτή των σταρ»

Εικαστικά / Κάρολος: O «κομμωτής των σταρ» έχει πλέον δικό του μουσείο στα Χανιά

Το «Μοναστήρι του Καρόλου», ένα ενετικό κτίσμα του 1583 και κατοικία του αυτοδίδακτου δημιουργού από το 1991, έχει μετατραπεί σε ένα μοναδικό καταφύγιο όπου συνυπάρχουν η ιστορία της κομμωτικής, έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών μαζί με μνήμες της Μαρίας Κάλλας, της Μπριζίτ Μπαρντό αλλά και της Μαντάμ Ορτάνς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα

Εικαστικά / Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα

«Τα έργα του αποθεώνουν την ικανότητα του έρωτα να μας αποσπά από την ιδέα του θανάτου». Και έχουμε την ευκαιρία να τα δούμε στην αναδρομική έκθεση του Ιδρύματος Γουλανδρή στην Άνδρο, και στην Αθήνα. Όλα σχεδόν, εκτός από το πιο γνωστό του, το οποίο οι επιμελητές απέρριψαν ως «κραυγαλέο»...
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το Fondation Louis Vuitton υποδέχεται 270 έργα του Gerhard Richter σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση

Εικαστικά / Gerhard Richter: «Τώρα που δεν απέμειναν ιερείς ή φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες είναι οι σημαντικότεροι άνθρωποι στον κόσμο»

270 έργα ενός από τους σημαντικότερους εν ζωή ζωγράφους θα εκτεθούν το φθινόπωρο στο Fondation Louis Vuitton σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Εικαστικά / Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Μια διεθνής έκθεση με 241 φωτογραφίες, που μέχρι πρόσφατα δεν είχαν δει το φως δημοσιότητας και αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ζωής της πιο διάσημης ζωγράφου του 20ού αιώνα, κάνει στάση το φθινόπωρο στη συμπρωτεύουσα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Έκθεση αφισών στην Ύδρα μιας Ελλάδας ανόθευτης και ταπεινής

Εικαστικά / Πώς διαφήμιζε η Ελλάδα τον εαυτό της στο εξωτερικό από το ’30 έως το ’60;

Μια σειρά αφισών του ΕΟΤ, σε μια έκθεση που φιλοξενείται στην οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, αποκαλύπτει τις πρώτες απόπειρες και τα αρχικά βήματα του ελληνικού τουρισμού, με την υπογραφή σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Εικαστικά / Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Έχει βοσκήσει πρόβατα, έχει πουλήσει κουλούρια και έχει δουλέψει στην οικοδομή, μέχρι που αποφάσισε ότι το μόνο που ήθελε να γίνει είναι καλλιτέχνης. Τελικά, εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες δημιουργούς. Ο πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ είναι άνθρωπος από σπάνια πάστα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Εικαστικά / «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Μια μεγάλη έκθεση στο Σικάγο εξετάζει την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από 300 έργα που δημιουργήθηκαν κυρίως στην περίοδο μεταξύ του 1869, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος», και του 1939
THE LIFO TEAM
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ