Πικάσο: Ένας περιθωριακός στο Παρίσι

Πικάσο: Ένας περιθωριακός στο Παρίσι Facebook Twitter
Πάμπλο Πικάσο, 'Οικογένεια Σαλτιμπάγκων' (1905)
0

Στο νέο βιβλίο της που έχει τίτλο «Πικάσο ο ξένος: Ένας καλλιτέχνης στη Γαλλία, 1900-1973» (Picasso the Foreigner: An Artist in France, 1900-1973), η συγγραφέας Ανί Κοέν-Σολάλ αφηγείται χρονολογικά τη βιογραφία του καλλιτέχνη, βάζοντας την δική σφραγίδα της σε μια εξαντλητικά βιογραφημένη ζωή, σαρώνοντας αρχεία και φακέλους της γαλλικής κυβέρνησης για τον Πικάσο, και υποστηρίζοντας ότι η ιδιότητά του ως παρείσακτου στη Γαλλία είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του έργου του. Ο Πικάσο πάλευε με την ταυτότητα του ξένου καθ' όλη τη διάρκεια των επτά δεκαετιών που πέρασε στη θετή του πατρίδα. Στον απόηχο της υπόθεσης Ντρέιφους, η οποία είχε αποκαλύψει τα βαθιά άγχη της γαλλικής κοινωνίας σχετικά με το ποιος ήταν αυθεντικά Γάλλος, η γαλλική κυβέρνηση είχε αποφασίσει να πατάξει τους μετανάστες, τους αναρχικούς και τον υπόκοσμο της Μονμάρτης –  τους ανθρώπους του Πικάσο, δηλαδή.

Όταν έφτασε από τη Βαρκελώνη το 1900, ως θρασύς, φιλόδοξος 19χρονος, οι αρχές ανέθεσαν σε ένα κουαρτέτο «πληροφοριοδοτών» να παρακολουθεί τις κινήσεις του και να καταγράφει τις σχέσεις του. Ο Πικάσο φρόντιζε να μην τραβά πολύ την προσοχή ενώ, όπως παρατηρεί η συγγραφέας, «είχε ήδη ανακαλύψει τον καλύτερο τρόπο για να προστατεύσει τον εαυτό του: τη δουλειά».

Η παραγωγή του ήταν τεράστια και η ιδιοφυία του αναγνωρίστηκε άμεσα από πρόσωπα όπως ο Γερμανός έμπορος τέχνης Ντάνιελ-Χένρι Κανβάιλερ, ο Λέο και η Γερτρούδη Στάιν και ο ποιητής Γκιγιόμ Απολινέρ, ο οποίος είχε δηλώσει τότε ότι «περισσότερο από όλους τους ποιητές ... αυτός ο Ισπανός μας μελανιάζει σαν ξαφνικός παγετός. Οι στοχασμοί του γδύνονται μέσα στη σιωπή».

Κρίσιμη στην ιστορία του Πικάσο είναι η φορτισμένη συνύπαρξή του με τον Ζορζ Μπρακ, τον οποίο οι Γάλλοι θεωρούν ως τον καταλύτη του κυβισμού, τον ήλιο στο φεγγάρι του Πικάσο. Υπάρχουν επίσης κουτσομπολιά, για οικονομικά προβλήματα, άσχημους έρωτες και καλλιτεχνικές έριδες. Έλεγε ο Μπρακ για την Γερτρούδη Στάιν: «Η δεσποινίς Στάιν δεν καταλάβαινε τίποτα από όσα συνέβαιναν γύρω της... Για κάποια που θεωρεί τον εαυτό της αυθεντία της εποχής της, θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν ξεπέρασε ποτέ την ιδιότητα της τουρίστριας».

Όπως σημειώνεται στο βιβλίο, οι πρώιμοι καμβάδες του Πικάσο ανέδειξαν τους περιθωριοποιημένους: τις πόρνες, τους μέθυσους και τους απόκληρους, μαζί με «εκείνους τους νομαδικούς καλλιτέχνες ... τους κλόουν, τους καρνάβαλους, τους αρλεκίνους, τους σαλτιμπάγκους, το παιδί που ισορροπεί επισφαλώς πάνω σε μια μπάλα, την εκπαιδευμένη μαϊμού, το εξημερωμένο κοράκι».

Ακόμη όμως και αφού είχε κατακτήσει την κορυφή της εικαστικής δεξιοτεχνίας, το γαλλικό κατεστημένο δεν σταμάτησε να τον σνομπάρει. Το 1929 το Μουσείο του Λούβρου απέρριψε ένα από τα πιο διάσημα σήμερα έργα του, τις «Δεσποινίδες της Αβινιόν». Μια δεκαετία αργότερα, μόνο δύο μουσεία σε ολόκληρη τη Γαλλία είχαν αποκτήσει πίνακές του. Ο καλλιτέχνης ήταν υποχρεωμένος να κυκλοφορεί με μια ειδική ταυτότητα, καθώς οι αρχές του Παρισιού είχαν δημιουργήσει μια νέα αστυνομική υπηρεσία για την παρακολούθηση των αλλοδαπών. Η Γαλλία μεταξύ των πολέμων ήταν μια «νικήτρια αλλά πληγωμένη χώρα ... που σαρώθηκε από ένα κύμα ξενοφοβίας», παρατηρεί η Κοέν-Σολάλ. «Στο περιθώριο της γαλλικής κοινωνίας, ο Πικάσο έγινε η αρχετυπική απειλή επειδή αντιπροσώπευε όλο και περισσότερο όλα όσα μισούσαν οι πατριώτες: ήταν πλούσιος, διάσημος, ανεξιχνίαστος, ανεξέλεγκτος, κοσμοπολίτης».

Τότε συνέβη ο γερμανο-ιταλικός βομβαρδισμός ενός βασκικού χωριού το 1937, κατόπιν εντολής του Φράνκο. Η ονειρική απάντηση του Πικάσο με την «Γκουέρνικα» ανέβασε κατακόρυφα το προφίλ του παγκοσμίως, προκαλώντας όμως στον ίδιον νέα προβλήματα. «Με τη φήμη που είχε αποκτήσει μέσω της Γκουέρνικα, ο Πικάσο είχε γίνει ένα σημείο αναφοράς, μια ηθική πυξίδα, και σ' αυτόν στρεφόταν ο κόσμος όταν ήθελε να αποκρυπτογραφήσει το μέλλον", γράφει η Κοέν-Σολάλ. Παραμένοντας ύποπτος, ο Πικάσο βρισκόταν υπό διαρκή παρακολούθηση από τις γαλλικές αρχές. Το έργο που του χάρισε διεθνή φήμη και έγινε «πρότυπο αντίστασης σε όλες τις μορφές φασισμού» τον σημάδευε ακόμα πιο έντονα ως ταραξία στα μάτια των γαλλικών αρχών.

Η μοναδική του αίτηση για πολιτογράφηση, η οποία υποβλήθηκε λίγο πριν από την επέλαση των Γερμανών στο Παρίσι το 1940, απέτυχε. Μετά τον πόλεμο, η επιρροή του εκτοξεύτηκε, ο ίδιος όμως φρόντιζε να κινείται προσεκτικά, αποφεύγοντας την προσοχή του Τζ. Έντγκαρ Χούβερ ενώ παράλληλα δεν δίσταζε να επιδείξει τα κομμουνιστικά του διαπιστευτήρια. (Η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η ιδεολογία του Πικάσο ήταν περισσότερο αντιφασιστική παρά κομμουνιστική). Στην δεκαετία του ’60 το έργο του θα μετατοπιζόταν στο πιο «διακοσμητικό», πάντα με την υποτακτική αφοσίωση της δεύτερης συζύγου του, Ζακλίν Ροκ, μια περίοδος που αργότερα θα ονομαζόταν από τον Τζον Ρίτσαρντσον στην ογκώδη (και ημιτελή) βιογραφία που έγραψε για τον Πικάσο, «η εποχή της Ζακλίν» (L’Époque Jacqueline).

Στοιχεία από The Wall Street Journal

Εικαστικά
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μόλις τελείωσε το αριστούργημά του, ο Γκογκέν επιχείρησε να αυτοκτονήσει

Εικαστικά / Μόλις τελείωσε το αριστούργημά του, ο Γκογκέν επιχείρησε να αυτοκτονήσει

Ο πίνακας με τίτλο «Από πού ερχόμαστε; Τι είμαστε; Πού πάμε;» θα ήταν η τελευταία του διαθήκη, ένα έργο που θα έλυνε επιτέλους, όπως ο ίδιος έλεγε, το «παράδοξο μεταξύ του κόσμου των συναισθημάτων και του κόσμου του μυαλού».
THE LIFO TEAM
Ο ευά παπαδάκης φέρνει την ποίηση στα Ζαγοροχώρια

Εικαστικά / Ο ευά παπαδάκης φέρνει την ποίηση στα Ζαγοροχώρια

Το πρώτο διεθνές πολυθεματικό φεστιβάλ ποίησης «Σολοικισμός», έρχεται το Σάββατο 25 και την Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2025 στον Ελαφότοπο, στα Ζαγοροχώρια. Ο εμπνευστής και καλλιτεχνικός διευθυντής του μίλησε στη LifO.
M. HULOT
Δυο νέες εκθέσεις στο φθινοπωρινό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ

Εικαστικά / Δυο νέες εκθέσεις στο φθινοπωρινό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ

Η καλλιτεχνική πρωτοπορία εκτός συνόρων και έργα που ενσωματώνουν και συνάμα απεικονίζουν φυσικά τοπία και τις απροσδιόριστες ανθρώπινες παρεμβάσεις που αυτά προδίδουν, στο νέο πρόγραμμα του μουσείου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε – ενεργεί, αντιδρά και μεταβάλλεται συνεχώς»

Εικαστικά / Μαρίνα Ξενοφώντος: «Η μνήμη δεν είναι κάτι που απλώς κουβαλάμε»

Η εικαστικός μιλάει για την εγκατάσταση με την οποία θα εκπροσωπήσει στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2026 την Κύπρο, για την επιρροή της χώρας στο έργο της και για τη θέση του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το μαγευτικό, υπερβατικό σύμπαν της Yayoi Kusama προσγειώνεται στην Ευρώπη

Εικαστικά / Tα πλοκάμια και οι κολοκύθες της Yayoi Kusama προσγειώνονται στην Ευρώπη

Από τη Βασιλεία ξεκίνησε η ευρωπαϊκή περιοδεία της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης της πιο διάσημης και πιο επιτυχημένης εν ζωή εικαστικού στον κόσμο, με περισσότερα από 300 έργα που καλύπτουν επτά δεκαετίες.
THE LIFO TEAM
Τι μυστήριο κρύβει η ιστορία της αυτοπροσωπογραφίας του Κουρμπέ;

Εικαστικά / «Ο απελπισμένος»: Ο περίφημος πίνακας του Κουρμπέ εκτίθεται ξανά μετά από 20 χρόνια

Ίσως το πιο γνωστό έργο του μεγάλου Γάλλου ζωγράφου, «Ο απελπισμένος» θα εκτεθεί στο Μουσείο Ορσέ αρχικά και έπειτα στο Μουσείο Art Mill στη Ντόχα. Ποια είναι η ιστορία του; Σε ποιον ανήκει τώρα ο πίνακας;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα έκθεση αναδεικνύει τη συμβολή των γυναικών στην τέχνη της γεωμετρικής αφαίρεσης

Εικαστικά / Έξι γυναίκες. Έξι πρωτοποριακές καλλιτέχνιδες της γεωμετρικής αφαίρεσης

Έργα των Όπυ Ζούνη, Etel Adnan, Samia Halaby, Saloua Raouda Choucair, Ebtisam Abdulaziz και Lubna Chowdhary, αποτελούν το υλικό της έκθεσης του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη που ξεκίνησε μόλις.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Εικαστικά / Όταν ο Αντώνης Μπενάκης απέδειξε ότι οι Ελληνικές ενδυμασίες είναι Υψηλή Ραπτική

Αμέτρητες είναι οι ιστορίες που κρύβονται πίσω από την έκδοση «Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι», φέρνοντας στο φως την επίδραση που άσκησε η ενδυμασία στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και στην κυρίαρχη μόδα του Μεσοπολέμου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Και λοιπόν τι;»: Μία έκθεση στον Ταύρο «φωτίζει» το θρυλικό άλμπουμ των Εν Πλω

Εικαστικά / «Οι Εν πλω άφησαν πίσω τραγούδια που συνδέουν όσους ονειρεύονται με παρόμοιο τρόπο»

Έγιναν θρύλοι της εγχώριας μουσικής σκηνής με την κυκλοφορία ενός μόνο άλμπουμ. Μετά, εξαφανίστηκαν. Ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, ο Απόστολος Βασιλόπουλος και η Μαρία-Θάλεια Καρρά επιμελήθηκαν, μετά από δεκαετή έρευνα, μια έκθεση για ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ελληνικής δισκογραφίας. Mίλησαν στη LifO.
M. HULOT
Με Chryssa και Iannis Xenakis η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Εικαστικά / Με Chryssa και Ιάννη Ξενάκη η μεγάλη έκθεση για τον μινιμαλισμό στο Παρίσι

Μέσα από 100 έργα και 40 καλλιτέχνες επιχειρείται η διερεύνηση της διεθνούς εξέλιξης του κινήματος το οποίο από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 επαναπροσδιόρισε ριζικά την έννοια του καλλιτεχνικού έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Εικαστικά / Πολλές, πάρα πολλές εκθέσεις τον Οκτώβριο στην Αθήνα. Και καλές μάλιστα

Από την έκθεση του Juergen Teller στο ολοκαίνουργιο Onassis Ready, στην ποιητική αρχιτεκτονική του Πικιώνη και στις έξι πρωτοποριακές γυναικείες φωνές της γεωμετρικής αφαίρεσης. Αυτόν τον μήνα οι λέξεις «μουσείο» και «γκαλερί» θα ακούγονται πολύ συχνά.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ