Ο Βαν Γκογκ και τα κυπαρίσσια της παρηγοριάς

Ο Βαν Γκογκ και τα κυπαρίσσια της παρηγοριάς Facebook Twitter
Vincent van Gogh, Σταροχώραφο με κυπαρίσσια, (1889). Φωτ.: © The Metropolitan Museum of Art, New York.
0

Μάλλον δεν προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ, ο πιο διάσημος καταθλιπτικός στην ιστορία της τέχνης, υιοθέτησε το μεσογειακό κυπαρίσσι ως μοτίβο στα έργα του. Το ψηλό, κωνικό, κωνικό αειθαλές δένδρο μετέφερε πάντα συνειρμούς πένθους και θανάτου καθώς στέκεται φρουρός σε χριστιανικά, εβραϊκά και μουσουλμανικά νεκροταφεία σε όλη τη νότια Ευρώπη και την Εγγύς Ανατολή.

Ο ίδιος  ο Βαν Γκογκ όμως, αν κρίνουμε από τα γραπτά του, έβλεπε το δέντρο διαφορετικά. «Τα κυπαρίσσια εξακολουθούν να με απασχολούν», έγραφε τον Ιούνιο του 1889, σε μια επιστολή προς τον αφοσιωμένο αδελφό του, Τεό. «Θα ήθελα να κάνω κάτι με αυτά όπως με τα ηλιοτρόπια, επειδή με εκπλήσσει το γεγονός ότι κανείς δεν τα έχει απεικονίσει όπως τα βλέπω εγώ».

Το κυπαρίσσι υπήρξε σημαντική έμπνευση για τον μεγάλο ζωγράφο, όπως διαπιστώνει κανείς στην αποκαλυπτική έκθεση «Τα κυπαρίσσια του Βαν Γκογκ», που ξεκινά την επόμενη εβδομάδα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Η έκθεση μοιάζει ιδιαίτερα επίκαιρη σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή οδηγεί πολλούς σύγχρονους καλλιτέχνες να θέσουν τη φύση στο επίκεντρο της δουλειάς τους και να συλλογιστούν την «παρηγοριά» (μια αγαπημένη λέξη του Βαν Γκογκ) που προσφέρουν τα δέντρα.

Η έκθεση μοιάζει ιδιαίτερα επίκαιρη σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή οδηγεί πολλούς σύγχρονους καλλιτέχνες να θέσουν τη φύση στο επίκεντρο της δουλειάς τους και να συλλογιστούν την «παρηγοριά» (μια αγαπημένη λέξη του Βαν Γκογκ) που προσφέρουν τα δέντρα.

Η έκθεση συγκεντρώνει 24 πίνακες ζωγραφικής, μαζί με 15 σχέδια και τέσσερις εικονογραφημένες επιστολές όπου το κυπαρίσσι κάνει την εμφάνισή του - όχι πάντα ως κύριο θέμα. Στην έκθεση περιλαμβάνεται και η «Έναστρη Νύχτα» (δανεική από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης), στην οποία περιέχεται, εκτός από τους υπνωτικούς ρυθμούς του στροβιλιζόμενου ουρανού της, και ένα ζευγάρι κυπαρισσιών που για πολύ καιρό είχαν μείνει απαρατήρητα.

Ο Βαν Γκογκ και τα κυπαρίσσια της παρηγοριάς Facebook Twitter
Vincent van Gogh, Έναστρη Νύχτα, (1889). Φωτ.: © The Museum of Modern Art, New York, licensed by SCALA/Art Resource, New York.

Ο Βαν Γκογκ, ο οποίος αυτοκτόνησε σε ηλικία 37 ετών, άρχισε να ζωγραφίζει κυπαρίσσια προς το τέλος της ζωής του. Εκείνη την εποχή, ο γεννημένος στην Ολλανδία καλλιτέχνης ζούσε στη νότια Γαλλία δημιουργώντας μερικά από τα πιο δυνατά του έργα. Το καλοκαίρι του 1889 όμως, υπέστη ψυχική κατάρρευση και εισήλθε οικειοθελώς στο άσυλο του Σεν-Ρεμί-ντε-Προβάνς.

Περιορισμένος αρχικά στον χώρο του νοσοκομείου, ζωγράφιζε απόψεις των αγρών έξω από το σιδερόφρακτο παράθυρο του υπνοδωματίου του και μελετούσε τις γαλάζιες ίριδες στον κήπο. Μέσα σε λίγες εβδομάδες όμως, κρίθηκε ότι ήταν αρκετά καλά ώστε να μπορεί να βγαίνει έξω από τους τέσσερεις τοίχους του νοσοκομείου. Κουβαλώντας το φορητό καβαλέτο του και το κουτί με τις μπογιές του, περιπλανήθηκε στα κοντινά χωράφια και εντυπωσιάστηκε από τη θέα των μεμονωμένων κυπαρισσιών στην ύπαιθρο. Όπως θα έλεγε αργότερα, αναρωτιόταν  πώς θα μπορούσε ιδανικά να αποτυπώσει αυτό το «σκοτεινό σημείο μέσα σε ένα ηλιόλουστο τοπίο».

Ο Βαν Γκογκ και τα κυπαρίσσια της παρηγοριάς Facebook Twitter
Vincent van Gogh, Κυπαρίσσια, (1889). Φωτ.: © The Metropolitan Museum of Art, New York.

Η αφοσίωση του Βαν Γκογκ στη φύση και το φως της ημέρας είχε καταστεί αμφιλεγόμενη από τα τέλη της δεκαετίας του 1880, όταν οι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας απομακρύνονταν από τον ιμπρεσιονισμό προς τις πιο υποκειμενικές τεχνοτροπίες του συμβολισμού και του εξπρεσιονισμού. Μια ισχυρή πρόκληση ήρθε από τον Πολ Γκογκέν, άσπονδο φίλο του Βαν Γκογκ. Όταν ο Βαν Γκογκ, ένα μοναχικό πνεύμα που αποζητούσε συντροφιά, κάλεσε τον Γκογκέν να μείνει μαζί του στο Κίτρινο Σπίτι στην Αρλ, η επίσκεψη κατέληξε σε καταστροφή, οδηγώντας στο περιστατικό με το κόψιμο του αυτιού και στον εγκλεισμό του Βαν Γκογκ στο άσυλο.

Η τριβή μεταξύ των δύο ήταν εν μέρει φιλοσοφική. Η πυκνή και αποσπασματική πινελιά του Βαν Γκογκ ενοχλούσε τον Γκογκέν, ο οποίος προτιμούσε ένα πιο απαλό και διακοσμητικό ύφος. Ο Γκογκέν τον πίεζε συνεχώς να είναι πιο σύγχρονος - να αναπαριστά το περιεχόμενο της φαντασίας του αντί να καταγράφει τα χωράφια του σιταριού και άλλα οπτικά γεγονότα. Ο Βαν Γκογκ πίστευε ότι αυτό που βλέπει κανείς μπορεί να είναι πολύ πιο ευρηματική από αυτό που φαντάζεται, αλλά ο Γκογκέν δεν ήθελε να το ακούσει.

Ο Βαν Γκογκ και τα κυπαρίσσια της παρηγοριάς Facebook Twitter
Vincent van Gogh, Κυπαρίσσια, (1889). Φωτ.: © courtesy of the Brooklyn Museum, New York.

Ταυτόχρονα όμως, ο Βαν Γκογκ ήθελε να πειραματιστεί και με την προσέγγιση του Γκογκέν και να δοκιμάσει να εργαστεί σε εσωτερικούς χώρους συνθέτοντας παραστάσεις που δεν είχαν ακριβές αντίστοιχο στη φύση. Το πείραμα οδήγησε σε ένα κολοσσιαίο έργο, την «Έναστρη Νύχτα», σίγουρα την πιο διάσημη τοπιογραφία στην ιστορία της τέχνης.

Το πιο πιθανό είναι να μην θεωρείτε την «Έναστρη Νύχτα» ως πίνακα με κυπαρίσσια. Το έργο είναι παγκοσμίως διάσημο ως μια μαγική εικόνα ενός νυχτερινού ουρανού που λάμπει από αστέρια. Όμως οι κορυφές των δύο δέντρων στο προσκήνιο του πίνακα προσφέρουν ένα κύμα κατακόρυφης ενέργειας αλλά και τον τόσο σημαντικό συμβολικό σύνδεσμο μεταξύ εδάφους και ουρανού.

Mε στοιχεία από τους The New York Times

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπάμπης Ρετζεπόπουλος: Ένας ανένταχτος, εκλεκτικός και ασυμβίβαστος καλλιτέχνης

Εικαστικά / Η αθώα, ανόθευτη, παιδική ματιά στο έργο του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου

Η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων τιμά με μία αναδρομική έκθεση τον, γνωστό και ως Babis R., ζωγράφο και χαράκτη, έναν ανένταχτο καλλιτέχνη που, πέρα από το πολύτιμο εικαστικό του έργο, μάς άφησε παρακαταθήκη την ακεραιότητά του και την απροκατάληπτη στάση του απέναντι στην τέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H εκρηκτική συνάντηση του Francis Bacon με τον Peter Beard

Σαν σήμερα / Φράνσις Μπέικον: «Σιχαίνομαι εννιά στις δέκα ζωγραφιές που βλέπω, ανάμεσά τους και τις δικές μου»

Σαν σήμερα το 1992 πεθαίνει ο σπουδαίος αιρετικός Βρετανός ζωγράφος και ανατόμος της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας. Ο Βασίλης Κιμούλης είχε μεταφράσει αποκλειστικά για τη LIFO αποσπάσματα από τις εκρηκτικές συνομιλίες του Μπέικον με τον φωτογράφο Peter Beard.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΜΟΥΛΗΣ
Η Κιμώνα τα μεσάνυχτα γίνεται γάτα

Εικαστικά / Όταν η Κιμώνα ήταν μικρή έκλεβε τους μαγνήτες του παππού της, του γλύπτη Takis

Η τοσοδούλα γκαλερί Red Carpet, με το τέλειο γκράφιτι στον τοίχο, ξεχωρίζει από μακριά στην οδό Σολωμού. Κόρη της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη και εγγονή του γλύπτη Takis, η ιδιοκτήτριά της, η Κιμώνα, φιλοξενεί 7 καλλιτέχνες σε 15 τετραγωνικά. Όταν της μιλούν για τα Eξάρχεια τα μάτια της βγάζουν καρδούλες.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Άγγελος Μεργές: Οff season παραθεριστές με χρώματα που εκπέμπουν ηλεκτρισμένη ενέργεια

Εικαστικά / Παραθεριστές ή πρόσφυγες; Οι αινιγματικές φιγούρες του Άγγελου Μεργέ

Ο 36χρονος Έλληνας ζωγράφος, με έδρα τη Ζυρίχη, εκθέτει στην γκαλερί Καλφαγιάν έργα του με διφορούμενες –έντονα χρωματισμένες και ηλεκτρισμένες– ανθρώπινες φιγούρες σε off season παραλίες, που θυμίζουν ήρωες του Αντονιόνι.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Leigh Bowery: ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Nothing Days / Leigh Bowery: Ακόρεστη όρεξη για έρωτα και υψηλή τέχνη από την καλτ φιγούρα που σημάδεψε μια εποχή

Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης που ο Boy George είχε χαρακτηρίσει ως «μοντέρνα τέχνη με πόδια» έζησε μια περιπετειώδη ζωή με εκατοντάδες συνευρέσεις στις τουαλέτες του Λονδίνου, δημιουργώντας ταυτόχρονα τέχνη με τα μοναδικά καλτ κοστούμια του που σημάδεψαν μια γενιά σχεδιαστών και εξακολουθούν να εμπνέουν.
M. HULOT
Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Εικαστικά / Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι με πορτρέτα της κόρης του Ανρί Ματίς, Μαργκερίτ, προσφέρει μια νέα οπτική στο έργο του μεγάλου Γάλλου καλλιτέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Εικαστικά / Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Αφρικανική τέχνη, κριτική στην αποικιοκρατία, έργα για τα δικαιώματα των ζώων και εμπνευσμένα από διαστημικά ταξίδια, νέοι καλλιτέχνες και αναδρομικές εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί της Αθήνας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ