Ο Βαν Γκογκ και τα κυπαρίσσια της παρηγοριάς

Ο Βαν Γκογκ και τα κυπαρίσσια της παρηγοριάς Facebook Twitter
Vincent van Gogh, Σταροχώραφο με κυπαρίσσια, (1889). Φωτ.: © The Metropolitan Museum of Art, New York.
0

Μάλλον δεν προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ, ο πιο διάσημος καταθλιπτικός στην ιστορία της τέχνης, υιοθέτησε το μεσογειακό κυπαρίσσι ως μοτίβο στα έργα του. Το ψηλό, κωνικό, κωνικό αειθαλές δένδρο μετέφερε πάντα συνειρμούς πένθους και θανάτου καθώς στέκεται φρουρός σε χριστιανικά, εβραϊκά και μουσουλμανικά νεκροταφεία σε όλη τη νότια Ευρώπη και την Εγγύς Ανατολή.

Ο ίδιος  ο Βαν Γκογκ όμως, αν κρίνουμε από τα γραπτά του, έβλεπε το δέντρο διαφορετικά. «Τα κυπαρίσσια εξακολουθούν να με απασχολούν», έγραφε τον Ιούνιο του 1889, σε μια επιστολή προς τον αφοσιωμένο αδελφό του, Τεό. «Θα ήθελα να κάνω κάτι με αυτά όπως με τα ηλιοτρόπια, επειδή με εκπλήσσει το γεγονός ότι κανείς δεν τα έχει απεικονίσει όπως τα βλέπω εγώ».

Το κυπαρίσσι υπήρξε σημαντική έμπνευση για τον μεγάλο ζωγράφο, όπως διαπιστώνει κανείς στην αποκαλυπτική έκθεση «Τα κυπαρίσσια του Βαν Γκογκ», που ξεκινά την επόμενη εβδομάδα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Η έκθεση μοιάζει ιδιαίτερα επίκαιρη σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή οδηγεί πολλούς σύγχρονους καλλιτέχνες να θέσουν τη φύση στο επίκεντρο της δουλειάς τους και να συλλογιστούν την «παρηγοριά» (μια αγαπημένη λέξη του Βαν Γκογκ) που προσφέρουν τα δέντρα.

Η έκθεση μοιάζει ιδιαίτερα επίκαιρη σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή οδηγεί πολλούς σύγχρονους καλλιτέχνες να θέσουν τη φύση στο επίκεντρο της δουλειάς τους και να συλλογιστούν την «παρηγοριά» (μια αγαπημένη λέξη του Βαν Γκογκ) που προσφέρουν τα δέντρα.

Η έκθεση συγκεντρώνει 24 πίνακες ζωγραφικής, μαζί με 15 σχέδια και τέσσερις εικονογραφημένες επιστολές όπου το κυπαρίσσι κάνει την εμφάνισή του - όχι πάντα ως κύριο θέμα. Στην έκθεση περιλαμβάνεται και η «Έναστρη Νύχτα» (δανεική από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης), στην οποία περιέχεται, εκτός από τους υπνωτικούς ρυθμούς του στροβιλιζόμενου ουρανού της, και ένα ζευγάρι κυπαρισσιών που για πολύ καιρό είχαν μείνει απαρατήρητα.

Ο Βαν Γκογκ και τα κυπαρίσσια της παρηγοριάς Facebook Twitter
Vincent van Gogh, Έναστρη Νύχτα, (1889). Φωτ.: © The Museum of Modern Art, New York, licensed by SCALA/Art Resource, New York.

Ο Βαν Γκογκ, ο οποίος αυτοκτόνησε σε ηλικία 37 ετών, άρχισε να ζωγραφίζει κυπαρίσσια προς το τέλος της ζωής του. Εκείνη την εποχή, ο γεννημένος στην Ολλανδία καλλιτέχνης ζούσε στη νότια Γαλλία δημιουργώντας μερικά από τα πιο δυνατά του έργα. Το καλοκαίρι του 1889 όμως, υπέστη ψυχική κατάρρευση και εισήλθε οικειοθελώς στο άσυλο του Σεν-Ρεμί-ντε-Προβάνς.

Περιορισμένος αρχικά στον χώρο του νοσοκομείου, ζωγράφιζε απόψεις των αγρών έξω από το σιδερόφρακτο παράθυρο του υπνοδωματίου του και μελετούσε τις γαλάζιες ίριδες στον κήπο. Μέσα σε λίγες εβδομάδες όμως, κρίθηκε ότι ήταν αρκετά καλά ώστε να μπορεί να βγαίνει έξω από τους τέσσερεις τοίχους του νοσοκομείου. Κουβαλώντας το φορητό καβαλέτο του και το κουτί με τις μπογιές του, περιπλανήθηκε στα κοντινά χωράφια και εντυπωσιάστηκε από τη θέα των μεμονωμένων κυπαρισσιών στην ύπαιθρο. Όπως θα έλεγε αργότερα, αναρωτιόταν  πώς θα μπορούσε ιδανικά να αποτυπώσει αυτό το «σκοτεινό σημείο μέσα σε ένα ηλιόλουστο τοπίο».

Ο Βαν Γκογκ και τα κυπαρίσσια της παρηγοριάς Facebook Twitter
Vincent van Gogh, Κυπαρίσσια, (1889). Φωτ.: © The Metropolitan Museum of Art, New York.

Η αφοσίωση του Βαν Γκογκ στη φύση και το φως της ημέρας είχε καταστεί αμφιλεγόμενη από τα τέλη της δεκαετίας του 1880, όταν οι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας απομακρύνονταν από τον ιμπρεσιονισμό προς τις πιο υποκειμενικές τεχνοτροπίες του συμβολισμού και του εξπρεσιονισμού. Μια ισχυρή πρόκληση ήρθε από τον Πολ Γκογκέν, άσπονδο φίλο του Βαν Γκογκ. Όταν ο Βαν Γκογκ, ένα μοναχικό πνεύμα που αποζητούσε συντροφιά, κάλεσε τον Γκογκέν να μείνει μαζί του στο Κίτρινο Σπίτι στην Αρλ, η επίσκεψη κατέληξε σε καταστροφή, οδηγώντας στο περιστατικό με το κόψιμο του αυτιού και στον εγκλεισμό του Βαν Γκογκ στο άσυλο.

Η τριβή μεταξύ των δύο ήταν εν μέρει φιλοσοφική. Η πυκνή και αποσπασματική πινελιά του Βαν Γκογκ ενοχλούσε τον Γκογκέν, ο οποίος προτιμούσε ένα πιο απαλό και διακοσμητικό ύφος. Ο Γκογκέν τον πίεζε συνεχώς να είναι πιο σύγχρονος - να αναπαριστά το περιεχόμενο της φαντασίας του αντί να καταγράφει τα χωράφια του σιταριού και άλλα οπτικά γεγονότα. Ο Βαν Γκογκ πίστευε ότι αυτό που βλέπει κανείς μπορεί να είναι πολύ πιο ευρηματική από αυτό που φαντάζεται, αλλά ο Γκογκέν δεν ήθελε να το ακούσει.

Ο Βαν Γκογκ και τα κυπαρίσσια της παρηγοριάς Facebook Twitter
Vincent van Gogh, Κυπαρίσσια, (1889). Φωτ.: © courtesy of the Brooklyn Museum, New York.

Ταυτόχρονα όμως, ο Βαν Γκογκ ήθελε να πειραματιστεί και με την προσέγγιση του Γκογκέν και να δοκιμάσει να εργαστεί σε εσωτερικούς χώρους συνθέτοντας παραστάσεις που δεν είχαν ακριβές αντίστοιχο στη φύση. Το πείραμα οδήγησε σε ένα κολοσσιαίο έργο, την «Έναστρη Νύχτα», σίγουρα την πιο διάσημη τοπιογραφία στην ιστορία της τέχνης.

Το πιο πιθανό είναι να μην θεωρείτε την «Έναστρη Νύχτα» ως πίνακα με κυπαρίσσια. Το έργο είναι παγκοσμίως διάσημο ως μια μαγική εικόνα ενός νυχτερινού ουρανού που λάμπει από αστέρια. Όμως οι κορυφές των δύο δέντρων στο προσκήνιο του πίνακα προσφέρουν ένα κύμα κατακόρυφης ενέργειας αλλά και τον τόσο σημαντικό συμβολικό σύνδεσμο μεταξύ εδάφους και ουρανού.

Mε στοιχεία από τους The New York Times

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης πέταξε τον Πλάτωνα σε ένα escape room για την Μπιενάλε

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο συναρπαστικός εξπρεσιονισμός του Ζορζ Ρουό 

Εικαστικά / Ζορζ Ρουό: Ο μεγάλος λησμονημένος του εξπρεσιονισμού

Ο Γάλλος ζωγράφος και χαράκτης συνδέθηκε με τα κινήματα της μοντέρνας τέχνης στις αρχές του 20ού αιώνα αλλά ξεχάστηκε μετά τον θάνατό του. Μια έκθεση με σημαντικά του έργα τον επαναφέρει στο προσκήνιο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«ΤΕΧΝΗ – ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ»: Η διαρκής συμβολή των δύο ομάδων στην ανεπανάληπτη πολιτισμική κίνηση της Θεσσαλονίκης

Εικαστικά / «Διαγώνιος» και «Τέχνη»: Πρόσφεραν παιδεία στη Θεσσαλονίκη. Τώρα συναντιούνται ξανά σε μια έκθεση

Η «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου και η Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» επιστρέφουν στο προσκήνιο μέσα από ένα αφιέρωμα στο Τελλόγλειο Ίδρυμα, που αναδεικνύει δύο ιστορικές ομάδες της πνευματικής ζωής της Θεσσαλονίκης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η «λίστα Τραμπ» και τα «απαράδεκτα έργα τέχνης» οδηγούν σε μια άλλη Αμερική

Εικαστικά / Tο μένος του Τραμπ για το Smithsonian: Λογοκρισία, ρατσισμός, λίστες με «απαράδεκτα» έργα

Με στόχο το μεγαλύτερο συγκρότημα μουσείων και ερευνητικών κέντρων στον κόσμο, ο Τραμπ επιχειρεί να ασκήσει έλεγχο και λογοκρισία σε έργα τέχνης και στο περιεχόμενο εκθέσεων, κατηγορώντας το Smithsonian ως «woke» και απειλώντας με περικοπές της χρηματοδότησής του.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το σπίτι-μουσείο της Πολίν Καρπίδα βγάζει τους θησαυρούς του στο σφυρί (μέχρι κεραίας)

Εικαστικά / Το σπίτι-μουσείο της Πολίν Καρπίδα βγάζει τους θησαυρούς του στο σφυρί (μέχρι κεραίας)

Μια από τις πιο εξέχουσες συλλέκτριες στην Ευρώπη, η οποία έχει αφήσει το αποτύπωμά της και στην Ύδρα, αποφάσισε να πουλήσει τη συλλογή σουρεαλιστικής και μεταπολεμικής τέχνης που στεγάζει στο σπίτι της στο Λονδίνο -τη μεγαλύτερη αυτού του είδους- σε μια δημοπρασία-ορόσημο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χάρις Επαμεινώνδα: Η γλώσσα μου δεν είναι οι λέξεις

Εικαστικά / Χάρις Επαμεινώνδα: «Η γλώσσα μου δεν είναι οι λέξεις»

Η βραβευμένη με Αργυρό Λέοντα Κύπρια εικαστικός συνθέτει έναν κόσμο θραυσμάτων, αποκομμάτων της εσωτερικότητας, με ελλειπτικές εικόνες, τον οποίο μας προκαλεί να ανακατασκευάσουμε μέσα από τη σταδιακή του αποκάλυψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
 Μαρία Λοϊζίδου και Πέτρος Μώρης στη 13η Μπιενάλε του Λίβερπουλ

Εικαστικά / Μαρία Λοϊζίδου και Πέτρος Μώρης στη 13η Μπιενάλε του Λίβερπουλ

Οι δύο καλλιτέχνες με καταγωγή από Κύπρο και Ελλάδα αντίστοιχα, παρουσιάζουν νέα έργα τους σε μια από τις σημαντικότερες εικαστικές διοργανώσεις της Βρετανίας που φιλοξενεί 30 καλλιτέχνες και συλλογικότητες, με αναθέσεις και θεματικές που έχουν να κάνουν με τη γεωγραφία και τις αξίες που διαπερνούν την πόλη αυτή: καταγωγή και μνήμη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μια έκθεση για την πολύχρωμη, πολύπλοκη Αθήνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Εικαστικά / Μια έκθεση για την πολύχρωμη και πολύπλοκη Αθήνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο Τόνι Μιλάκης καταγράφει μια πόλη που η πραγματικότητα προσφέρει τις καλύτερες ζωγραφικές λύσεις, που ακόμη και το πιο ευφάνταστο μυαλό ενός καλλιτέχνη δεν μπορεί να τις επινοήσει.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
CHECK Ο Ζαν Φρανσουά Μιλέ και η ατέρμονη γοητεία της φύσης και των εργατών της γης

Εικαστικά / Ζαν Φρανσουά Μιλέ: ο ζωγράφος που ο Βαν Γκογκ αποκαλούσε «πρωτοπόρο»

«Όσο το σκέφτομαι, τόσο περισσότερο νομίζω ότι ο Μιλέ πίστευε σε κάτι ανώτερο» έγραφε ο Βαν Γκογκ για τον «ζωγράφο των χωρικών» αλλά και έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του γαλλικού ρεαλισμού. Η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου τον τιμά με μια μεγάλη έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το Μοναστήρι του Καρόλου: Το μουσείο του «κομμωτή των σταρ»

Εικαστικά / Κάρολος: O «κομμωτής των σταρ» έχει πλέον δικό του μουσείο στα Χανιά

Το «Μοναστήρι του Καρόλου», ένα ενετικό κτίσμα του 1583 και κατοικία του αυτοδίδακτου δημιουργού από το 1991, έχει μετατραπεί σε ένα μοναδικό καταφύγιο όπου συνυπάρχουν η ιστορία της κομμωτικής, έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών μαζί με μνήμες της Μαρίας Κάλλας, της Μπριζίτ Μπαρντό αλλά και της Μαντάμ Ορτάνς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα

Εικαστικά / Γιγάντιοι φαλλοί, το σεξ ως ζωτική δύναμη: Τα «ερωτικά» του Takis αναστατώνουν ακόμα

«Τα έργα του αποθεώνουν την ικανότητα του έρωτα να μας αποσπά από την ιδέα του θανάτου». Και έχουμε την ευκαιρία να τα δούμε στην αναδρομική έκθεση του Ιδρύματος Γουλανδρή στην Άνδρο, και στην Αθήνα. Όλα σχεδόν, εκτός από το πιο γνωστό του, το οποίο οι επιμελητές απέρριψαν ως «κραυγαλέο»...
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το Fondation Louis Vuitton υποδέχεται 270 έργα του Gerhard Richter σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση

Εικαστικά / Gerhard Richter: «Τώρα που δεν απέμειναν ιερείς ή φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες είναι οι σημαντικότεροι άνθρωποι στον κόσμο»

270 έργα ενός από τους σημαντικότερους εν ζωή ζωγράφους θα εκτεθούν το φθινόπωρο στο Fondation Louis Vuitton σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Εικαστικά / Μια αθέατη ως τώρα πλευρά της Φρίντα Κάλο στη Θεσσαλονίκη

Μια διεθνής έκθεση με 241 φωτογραφίες, που μέχρι πρόσφατα δεν είχαν δει το φως δημοσιότητας και αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ζωής της πιο διάσημης ζωγράφου του 20ού αιώνα, κάνει στάση το φθινόπωρο στη συμπρωτεύουσα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ