Ντεγκά - Μανέ: Η θυελλώδης σχέση δύο φίλων στη ζωή και αντίπαλων στη ζωγραφική

Ντεγκά- Μανέ: Η θυελλώδης σχέση φίλων στη ζωή αντίπαλων στη ζωγραφική στο Μουσείο Ορσέ Facebook Twitter
Edgar Degas, Άλογα Αγώνων, περ. 1871–72. Courtesy of the NGV
0

Ο Εντουάρ Μανέ γεννήθηκε το 1832 στο Παρίσι. Μεγαλοαστός, ευφυής ζωγράφος, επηρέασε όσο κανένας άλλος τους ιμπρεσιονιστές, αν και ποτέ δεν δέχτηκε να έχει ανάμειξη με το κίνημα. Οι πίνακές του, κυρίως η «Ολυμπία» και το «Πρόγευμα στη Χλόη», σχεδόν απορρίφθηκαν από εκθέσεις για λόγους ηθικής. Συνδεδεμένος με πρόσωπα της λογοτεχνίας όπως οι Μποντλέρ, Ζολά και Μαλαρμέ, χαράζει έναν δρόμο που ακόμα και σήμερα δημιουργεί το ενδιαφέρον των σύγχρονων εικαστικών που σκύβουν πάνω στο έργο του, το οποίο αποθεώθηκε τελικά μέσα στον χρόνο.

Ο Εντγκάρ Ντεγκά γεννιέται δυο χρόνια μετά τον Μανέ, το 1834, και αυτός σε μια μεγαλοαστική οικογένεια τραπεζιτών. Θεμελιωτής του ιμπρεσιονισμού, μολονότι ο ίδιος απέρριπτε τον όρο και προτιμούσε να αποκαλείται ρεαλιστής. Όταν το 1908 το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης αγόρασε το έργο του «Μπαλαρίνες» με ποσό αστρονομικό για την εποχή, και μάλιστα για ιμπρεσιονιστικό πίνακα, η κίνηση έμοιαζε προφητεία για την επιτυχία των ιμπρεσιονιστών που διαρκεί μέχρι σήμερα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Η σχέση ανάμεσα στους δυο ζωγράφους εξετάζεται σε μια νέα έκθεση που ξεκινά στις 28 Μαρτίου στο Musée d'Orsay και θα διαρκέσει μέχρι τις  23 Ιουλίου, ενώ θα συνεχιστεί στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, στη Νέα Υόρκη, από τις 24 Σεπτεμβρίου ως τις 7 Ιανουαρίου 2024.

Μέσα από περισσότερους από 150 πίνακες και έργα σε χαρτί, η έκθεση «Manet/Degas» ρίχνει μια νέα ματιά στις αλληλεπιδράσεις αυτών των δύο καλλιτεχνών στο πλαίσιο των οικογενειακών και των φιλικών σχέσεων αλλά και των πνευματικών κύκλων που επηρέασαν τις καλλιτεχνικές και επαγγελματικές τους επιλογές, εμβαθύνοντας στην κατανόηση μιας καίριας στιγμής της γαλλικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα.

Με τίτλο-εγγύηση για την προσέλκυση κοινού –«Manet/Degas»–, η έκθεση εξετάζει έναν από τους σημαντικότερους καλλιτεχνικούς διαλόγους στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης: τη στενή και ενίοτε θυελλώδη σχέση μεταξύ των δυο ζωγράφων, που υπήρξαν φίλοι, αντίπαλοι και ενίοτε ανταγωνιστές. Με την παράλληλη εξέταση της καριέρας τους και την παρουσίαση του έργου τους δίπλα-δίπλα, η έκθεση αυτή διερευνά πώς οι καλλιτεχνικοί τους στόχοι και προσεγγίσεις επικαλύπτονται και αποκλίνουν.

Μέσα από περισσότερους από 150 πίνακες και έργα σε χαρτί, η έκθεση «Manet/Degas» ρίχνει μια νέα ματιά στις αλληλεπιδράσεις αυτών των δύο καλλιτεχνών στο πλαίσιο των οικογενειακών και των φιλικών σχέσεων αλλά και των πνευματικών κύκλων που επηρέασαν τις καλλιτεχνικές και επαγγελματικές τους επιλογές, εμβαθύνοντας στην κατανόηση μιας καίριας στιγμής της γαλλικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα.

Με την έκθεση των έργων έρχονται στο φως και περιστατικά που έχουν περάσει στην ιστορία, όπως όταν ο Μανέ έκοψε το πρόσωπο της συζύγου του από έναν πίνακα που φιλοτέχνησε ο Ντεγκά, με τίτλο «Édouard Manet et sa femme». Είναι ένας από τους πιο «περίεργους» πίνακες του Ντεγκά: απεικονίζει τον φίλο του και συνάδελφό του Μανέ να κάθεται ιδιόρρυθμα σε έναν καναπέ, με κομμένη κάθετα τη γυναίκα του. Φυσικά το κόψιμο ήταν έργο του Μανέ, είτε επειδή δεν του άρεσε ο τρόπος με τον οποίο είχε ζωγραφιστεί η Σουζάν Μανέ είτε επειδή βρισκόταν σε διαμάχη εκείνη την εποχή με τον Ντεγκά ή τη σύζυγό του.

Ντεγκά- Μανέ: Η θυελλώδης σχέση φίλων στη ζωή αντίπαλων στη ζωγραφική στο Μουσείο Ορσέ Facebook Twitter
Edgar Degas, Ο κύριος και η κυρία Μανέ (1869). Φωτ.: KITAKYUSHU MUNICIPAL MUSEUM OF ART

Όταν ο Ντεγκά είδε αργότερα τη ζημιά στον πίνακά του, απαίτησε την επιστροφή του. Ισχυρίστηκε ότι σκόπευε να ξαναζωγραφίσει τη Σουζάν, αλλά δεν το έκανε ποτέ. Ο Ντεγκά κράτησε τον κατεστραμμένο πίνακα στον τοίχο του: μια φωτογραφία του στο διαμέρισμά του γύρω στο 1895 τον δείχνει να κρέμεται πίσω του. Παραμένει στην ίδια κατάσταση στο Δημοτικό Μουσείο Τέχνης Kitakyushu στην Ιαπωνία, στο οποίο ανήκει. Ο Μανέ, εν τω μεταξύ, έφτιαξε το δικό του πορτρέτο της Σουζάν στο πιάνο, ίσως ως απάντηση. Πρόκειται για μια εικόνα τεράστιας σημασίας: ήταν η δασκάλα του στο πιάνο πριν παντρευτούν. Οι δύο πίνακες θα ενωθούν στην έκθεση στο Musée d'Orsay.

Όταν γνωρίστηκαν, ο Μανέ ήταν 30 ετών και ο Ντεγκά 28 και αντέγραφαν μέσα στο Λούβρο ως άσκηση ένα έργο του Βελάσκεθ, την «Infanta Margarita». Ο Μανέ εντυπωσιάστηκε από τη δεξιοτεχνία του Ντεγκά, ο οποίος –όπως λέει η ιστορία– χάραζε το αντίγραφό του απευθείας πάνω σε πλάκα χαρακτικής.

Οι δύο άνδρες έγιναν φίλοι, παρά τις αντίθετες προσωπικότητες και τα καλλιτεχνικά τους ενδιαφέροντα. Η σχέση του Ντεγκά με τον Μανέ και τον ιμπρεσιονισμό έμελλε να είναι θυελλώδης, αλλά η συνάντηση αυτή αποτέλεσε σημείο καμπής στην καριέρα του. Την εποχή της συνάντησής του με τον Μανέ, είχε ξεκινήσει αρκετούς ιστορικούς πίνακες που αντλούσαν από βιβλικά και κλασικά θέματα, στο ύφος των επικών ιστορικών καμβάδων των αρχών του 19ου αιώνα.

Ντεγκά- Μανέ: Η θυελλώδης σχέση φίλων στη ζωή αντίπαλων στη ζωγραφική στο Μουσείο Ορσέ Facebook Twitter
Édouard Manet, Η εκτέλεση του αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού, (1867-68). Φωτ.: THE NATIONAL GALLERY, LONDON

Ο Μανέ απορρίφθηκε από το παρισινό Σαλόνι το 1863, εξέθεσε στο Σαλόνι των Απορριφθέντων το «Πρόγευμα στη Χλόη», με την αντιπαράθεση στον πίνακα πλήρως ντυμένων ανδρών και μιας γυμνής γυναίκας να είναι βαθύτατα αμφιλεγόμενη, όπως και το συγκρουσιακό βλέμμα της πόρνης στην «Ολυμπία». 

Ο Ντεγκά δεν εξέθεσε στο επίσημο Σαλόνι μέχρι το 1865, όταν ο πίνακάς του «Σκηνή πολέμου στον Μεσαίωνα» προσέλκυσε ελάχιστη προσοχή. Δεν υπέβαλε ποτέ ξανά ιστορικό πίνακα στο Σαλόνι.

Η λάμψη και η επιτυχία του Μανέ ίσως έπεισαν τον Ντεγκά να αφήσει πίσω του τους ιστορικούς πίνακες και να ασχοληθεί με τις ζωγραφικές και γλυπτικές μελέτες της κίνησης που θα δημιουργούσαν την ιστορική του υπόσταση: χορεύτριες μπαλέτου και οι θαυμαστές τους, γυναίκες της εργατικής τάξης και ο κόσμος των ιπποδρομιών.

Ο Ντεγκά ήταν συντηρητικός στην κοινωνική του στάση και δεν του άρεσε το σκάνδαλο που δημιουργούσαν οι εκθέσεις, καθώς και η δημοσιότητα και η διαφήμηση που επιδίωκαν οι συνάδελφοί του.

Ντεγκά- Μανέ: Η θυελλώδης σχέση φίλων στη ζωή αντίπαλων στη ζωγραφική στο Μουσείο Ορσέ Facebook Twitter
Edgar Degas, Ο Μανέ καθιστός, 1864–65. Bibliothèque nationale de France, Paris, courtesy of the NGV
Ντεγκά- Μανέ: Η θυελλώδης σχέση φίλων στη ζωή αντίπαλων στη ζωγραφική στο Μουσείο Ορσέ Facebook Twitter
Edgar Degas, Αυτοπροσωπογραφία, 1863. Φωτ.: via Wikimedia Commons

Ο Μανέ ήταν μια πολύ πιο ισχυρή προσωπικότητα από τον Ντεγκά, ο οποίος φαίνεται να ήταν από ιδιοσυγκρασία καχύποπτος απέναντι στη μόδα και τη φήμη και διαβόητα κατσούφης. 

Η φιλία τους δεν ήταν ποτέ ξανά τόσο στενή όσο τη δεκαετία του 1860. Στα σαράντα του, στη δεκαετία του 1870, ο Μανέ προσβλήθηκε από σύφιλη, για την οποία δεν έλαβε καμία θεραπεία. Τον Απρίλιο του 1883, το αριστερό του πόδι ακρωτηριάστηκε λόγω γάγγραινας και πέθανε έντεκα ημέρες αργότερα στο Παρίσι. Όταν η οικονομική κατάσταση του Ντεγκά βελτιώθηκε με τις πωλήσεις των έργων του, μπόρεσε να επιδοθεί στο αξιοσημείωτο πάθος του ως συλλέκτη ιδίως παλαιών δασκάλων όπως ο Ελ Γκρέκο και των προσωπικών του δασκάλων από τις αρχές του αιώνα: Ενγκρ, Ντελακρουά και Ντομιέ.

Αλλά αγόρασε και έργα σύγχρονων ζωγράφων, όπως ο Πισαρό, ο Σεζάν, ο Γκογκέν και ο Βαν Γκογκ και φυσικά ο Μανέ. Μετά τον θάνατο του Ντεγκά, το 1917, ο κόσμος της τέχνης έμεινε έκπληκτος από το μέγεθος της ιδιωτικής του συλλογής, η οποία διατέθηκε σε τεράστιες τιμές.

Ενώ η σχέση τους «κλονίστηκε από μια αναπόφευκτη αντιπαλότητα», η φιλία τους οδήγησε σε έργα που σήμερα μπορούμε να δούμε κάτω από άλλο πρίσμα και να αναζητήσουμε τα ίχνη του ενός στην τέχνη του άλλου, σε μερικά από τα πιο σημαντικά έργα τέχνης που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια της ιστορίας της.

Ντεγκά- Μανέ: Η θυελλώδης σχέση φίλων στη ζωή αντίπαλων στη ζωγραφική στο Μουσείο Ορσέ Facebook Twitter
Edgar Degas, Χορεύτριες στη σκηνή, περ. 1899. © Lyon MBA – Photo RMN / Ojeda, Le Mage, courtesy of the NGV
Ντεγκά- Μανέ: Η θυελλώδης σχέση φίλων στη ζωή αντίπαλων στη ζωγραφική στο Μουσείο Ορσέ Facebook Twitter
Edouard Manet, Ολυμπία,1863. Musée d'Orsay, Paris, France.
Ντεγκά- Μανέ: Η θυελλώδης σχέση φίλων στη ζωή αντίπαλων στη ζωγραφική στο Μουσείο Ορσέ Facebook Twitter
Edgar Degas, Σκηνή Πολέμου στον Μεσαίωνα (1865). Musée d'Orsay via Wikiart
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Έκθεση αφισών στην Ύδρα μιας Ελλάδας ανόθευτης και ταπεινής

Εικαστικά / Πώς διαφήμιζε η Ελλάδα τον εαυτό της στο εξωτερικό από το ’30 έως το ’60;

Μια σειρά αφισών του ΕΟΤ, σε μια έκθεση που φιλοξενείται στην οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, αποκαλύπτει τις πρώτες απόπειρες και τα αρχικά βήματα του ελληνικού τουρισμού, με την υπογραφή σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Εικαστικά / Νίκος Τρανός: «Η τέχνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό» 

Έχει βοσκήσει πρόβατα, έχει πουλήσει κουλούρια και έχει δουλέψει στην οικοδομή, μέχρι που αποφάσισε ότι το μόνο που ήθελε να γίνει είναι καλλιτέχνης. Τελικά, εξελίχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους και διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες δημιουργούς. Ο πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ είναι άνθρωπος από σπάνια πάστα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Εικαστικά / «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

Μια μεγάλη έκθεση στο Σικάγο εξετάζει την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από 300 έργα που δημιουργήθηκαν κυρίως στην περίοδο μεταξύ του 1869, όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος», και του 1939
THE LIFO TEAM
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ