Η σχέση του Φρόιντ με τον κινεζικό πολιτισμό

Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Το γραφείο του Φρόιντ με τα αγαπημένα του αντικείμενα και στο κέντρο το μικρό κινέζικο παραβάν | Courtesy of the Freud Museum London
0

Το σπίτι του Σίγκμουντ Φρόιντ στο Λονδίνο είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μουσεία της πόλης, φυσικά με επίκεντρο τον πολυφωτογραφημένο καναπέ των ασθενών του. Με μεγάλο ενδιαφέρον αναλύεται συχνά και η σχέση του με τους πολιτισμούς με τους οποίους ήρθε σε επαφή και επηρέασαν το έργο του.

Η συλλογή έργων τέχνης του Φρόιντ είναι περίφημη και διαθέτει περισσότερα από 2000 έργα που συγκέντρωσε από την Αίγυπτο, την Ελλάδα και τη Ρώμη.

Η ιστορία της συλλογής του ξεκινά το 1896, όταν βρισκόταν στην αρχή της καριέρας του. Το 1938 εγκατέλειψε τη Βιέννη για το Λονδίνο, σε ηλικία 82 ετών, και μετέφερε με μεγάλες δυσκολίες τα αντικείμενα της συλλογής, ανάμεσά τους και το ρωμαϊκό αντίγραφο ενός χάλκινου αγάλματος της θεάς Αθηνάς του 2ου αιώνα, που ήταν το αγαπημένο του. Τα αντικείμενα αυτά βρίσκονταν επάνω στο γραφείο του και στα ντουλάπια γύρω από αυτό. Ακόμα και η τέφρα του φυλάσσεται μέσα σε μια ελληνική υδρία από την πλούσια συλλογή του.

Ο ίδιος έλεγε ότι τα αντικείμενα που ταξίδεψαν μαζί του από το γραφείο του στην οδό Bergasse, στη Βιέννη, στο Λονδίνο φαίνονταν πιο εντυπωσιακά.

Η συλλογή του Φρόιντ ήταν μέρος της προκαταρκτικής του εργασίας. Συνέλεγε αντικείμενα που ήταν, για τον ίδιο, οπτική απεικόνιση ενός αρχαίου παρελθόντος που βρίσκεται ασυνείδητα θαμμένο στη συλλογική σύγχρονη ψυχή. Η συλλογή του τού έδωσε νέες ιδέες για να εξηγήσει τη σημερινή ύπαρξή μας.

Μια νέα έκθεση που θα ξεκινήσει στις 22 Φεβρουαρίου στο Freud Museum διερευνά τη σχέση του αυτήν τη φορά όχι με την αρχαιότητα, αλλά με την Κίνα, τον κινεζικό πολιτισμό και τα κινεζικά αντικείμενα και βιβλία στη συλλογή του.

Πολύ αργότερα από τότε που άρχισε να συλλέγει τα αρχαία αιγυπτιακά, ελληνικά και ρωμαϊκά αντικείμενα που αποτελούν την πλειοψηφία της συλλογής του, ο Φρόιντ έδειξε ενδιαφέρον και άρχισε να αποκτά όλο και περισσότερα κινεζικά κομμάτια που, αν και ήταν τα λιγότερα σε αριθμό, ήταν από τα πιο πολύτιμα αντικείμενα που είχε. Μάλιστα, στο γραφείο του επάνω, εκεί που έβαζε όλα τα αγαπημένα του αντικείμενα καθώς και τα πρακτικά των μελετών του, η θεά Αθηνά κάνει παρέα σε αιγυπτιακές θεές, στιλό και κουτιά πούρων και σε μια κινεζική φιγούρα της Δυναστείας των Τανγκ.

Το ενδιαφέρον του Φρόιντ και η σχέση του με την Κίνα παίρνει και άλλες μορφές, καθώς οι ιδέες για την κινεζική γλώσσα είναι καίριες για την κατανόηση της ερμηνείας των ονείρων. 

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, οι ιδέες του Φρόιντ είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην Κίνα. Τα έργα του άρχισαν να διαβάζονται και να συζητούνται εκεί γύρω στο 1913, και αρκετές κινεζικές μεταφράσεις των έργων του εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Το περίφημο ανάκλιντρο στο γραφείο του Φρόιντ | Courtesy of the Freud Museum London

Η ενδιαφέρουσα αυτή νέα έκθεση έχει ως επίκεντρο ένα διακοσμητικό αντικείμενο που είχε στο κέντρο του γραφείου του. Πρόκειται για ένα μικροσκοπικό παραβάν από νεφρίτη. Ήταν ένα από τα δύο μόνο αντικείμενα που διασώθηκαν από το πρώην διαμέρισμά του στη Βιέννη το 1938. Το περίπλοκο στολίδι, που στέκεται ακόμα στη θέση του στο τελευταίο του σπίτι στο Χάμστεντ, δεν είναι ιδιαίτερα πολύτιμο και δεν είχε εμφανή σχέση με τη ζωή του ιδρυτή της ψυχανάλυσης. Ωστόσο, μεταφέρθηκε λαθραία από το διαμέρισμά του από τη στενή του φίλη Μαρία Βοναπάρτη, όταν οι Ναζί απείλησαν να κατάσχουν τη μεγάλη συλλογή αντικειμένων και τις αντίκες που είχε αφήσει πίσω του ο Φρόιντ στην Αυστρία. Η σημασία του προβληματίζει τους ιστορικούς από τότε.

Σήμερα οι μελετητές προσπαθούν να ξεκλειδώσουν το πόσο σημαντική ήταν η Κίνα στο έργο του και αυτό το μικρό παραβάν θεωρείται το κλειδί και το εργαλείο της έρευνάς τους. Το κατασκευασμένο από νεφρίτη αντικείμενο στέκεται σε μια ξύλινη βάση και απεικονίζει το κινεζικό ιδεόγραμμα «shou», που σημαίνει «μακρά ζωή». Για τους Ταοϊστές η συνοδευτική διακόσμηση με λουλούδια βοηθούσε στην ενατένιση της απλότητας του φυσικού κόσμου. Ωστόσο, για τον Φρόιντ είχε μια άλλη σημασία, και φαίνεται να χρησιμοποίησε την εικόνα ως υπενθύμιση του άγνωστου, όπως λέει ο ειδικός στον κινεζικό πολιτισμό καθηγητής Κρεγκ Κλούνας στον «Guardian». Εκείνη την εποχή, ο ανεξερεύνητος κόσμος μιας φανταστικής «Ανατολής» ήταν σε αντίθεση με τη δυτική παράδοση της λογικής σκέψης και του κλασικού και για τον Φρόιντ η Ανατολή ήταν σαν τη σκοτεινή περιοχή της κρυφής σημασίας στο ανθρώπινο μυαλό. Υπάρχει επίσης ένα ισχυρό επιχείρημα ότι το συνέδεσε με την ψυχολογία των γυναικών, που τη θεωρούσε μεταβαλλόμενη και μυστηριώδη. Ο Κλούνας πιστεύει ότι το αντικείμενο που βρισκόταν ακριβώς μπροστά του, στο γραφείο του, ήταν μια υπενθύμιση για όλα όσα πίστευε ο Φρόιντ ότι δεν μπορούν να εξηγήσουν οι θεωρίες.

Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Αντικείμενο από νεφρίτη και χρυσό, από την κινεζική συλλογή του Φρόιντ (λεπτομέρεια) | Courtesy of the Freud Museum London

Ενώ ο Φρόιντ μελέτησε τόσο την ελληνική όσο και τη ρωμαϊκή φιλοσοφία σε βάθος, ο Κλούνας σημειώνει ότι απέφευγε τη σοβαρή έρευνα για τα κινεζικά έθιμα και τις σχολές φιλοσοφικής σκέψης, αντίθετα, χρησιμοποίησε κινεζικά τεχνουργήματα ως ισχυρά εμβλήματα μυστηρίου.

Η συλλογή του Φρόιντ ήταν μέρος της προκαταρκτικής του εργασίας. Συνέλεγε αντικείμενα που ήταν, για τον ίδιο, οπτική απεικόνιση ενός αρχαίου παρελθόντος που βρίσκεται ασυνείδητα θαμμένο στη συλλογική σύγχρονη ψυχή. Η συλλογή του τού έδωσε νέες ιδέες για να εξηγήσει τη σημερινή ύπαρξή μας.

Το ελάχιστα κατανοητό σε πολλούς ενδιαφέρον του Φρόιντ για την Κίνα είναι κάτι που ήρθε την τελευταία δεκαετία της ζωής του, οπότε ήταν πολύ φρέσκο ​​στο μυαλό του. Ενώ ήταν αδηφάγος αναγνώστης, μοιάζει να επέλεξε να αφήσει την Κίνα στη σφαίρα του άγνωστου. Σήμερα, το μυστήριο γύρω από τη συλλογή των κινέζικων αντικειμένων του πλανάται ακόμα και, όπως και οι θεωρίες του, προκαλεί πολλές νέες αναλύσεις και θεωρίες.

Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Τα αρχαία αντικείμενα στο γραφείο του Φρόιντ | Courtesy of the Freud Museum London
Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Αντικείμενο από την κινεζική συλλογή του Φρόιντ | Courtesy of the Freud Museum London
Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Επιτραπέζιο κινέζικο παραβάν της Qing Dynasty, 19ος αιώνας | Courtesy of the Freud Museum London
Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Επιτραπέζιο κινέζικο παραβάν, 19ος αιώνας | Courtesy of the Freud Museum London
Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Καρφίτσα από χρυσό και νεφρίτη, από την κινεζική συλλογή του Φρόιντ (λεπτομέρεια) | Courtesy of the Freud Museum London
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ