Η σχέση του Φρόιντ με τον κινεζικό πολιτισμό

Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Το γραφείο του Φρόιντ με τα αγαπημένα του αντικείμενα και στο κέντρο το μικρό κινέζικο παραβάν | Courtesy of the Freud Museum London
0

Το σπίτι του Σίγκμουντ Φρόιντ στο Λονδίνο είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μουσεία της πόλης, φυσικά με επίκεντρο τον πολυφωτογραφημένο καναπέ των ασθενών του. Με μεγάλο ενδιαφέρον αναλύεται συχνά και η σχέση του με τους πολιτισμούς με τους οποίους ήρθε σε επαφή και επηρέασαν το έργο του.

Η συλλογή έργων τέχνης του Φρόιντ είναι περίφημη και διαθέτει περισσότερα από 2000 έργα που συγκέντρωσε από την Αίγυπτο, την Ελλάδα και τη Ρώμη.

Η ιστορία της συλλογής του ξεκινά το 1896, όταν βρισκόταν στην αρχή της καριέρας του. Το 1938 εγκατέλειψε τη Βιέννη για το Λονδίνο, σε ηλικία 82 ετών, και μετέφερε με μεγάλες δυσκολίες τα αντικείμενα της συλλογής, ανάμεσά τους και το ρωμαϊκό αντίγραφο ενός χάλκινου αγάλματος της θεάς Αθηνάς του 2ου αιώνα, που ήταν το αγαπημένο του. Τα αντικείμενα αυτά βρίσκονταν επάνω στο γραφείο του και στα ντουλάπια γύρω από αυτό. Ακόμα και η τέφρα του φυλάσσεται μέσα σε μια ελληνική υδρία από την πλούσια συλλογή του.

Ο ίδιος έλεγε ότι τα αντικείμενα που ταξίδεψαν μαζί του από το γραφείο του στην οδό Bergasse, στη Βιέννη, στο Λονδίνο φαίνονταν πιο εντυπωσιακά.

Η συλλογή του Φρόιντ ήταν μέρος της προκαταρκτικής του εργασίας. Συνέλεγε αντικείμενα που ήταν, για τον ίδιο, οπτική απεικόνιση ενός αρχαίου παρελθόντος που βρίσκεται ασυνείδητα θαμμένο στη συλλογική σύγχρονη ψυχή. Η συλλογή του τού έδωσε νέες ιδέες για να εξηγήσει τη σημερινή ύπαρξή μας.

Μια νέα έκθεση που θα ξεκινήσει στις 22 Φεβρουαρίου στο Freud Museum διερευνά τη σχέση του αυτήν τη φορά όχι με την αρχαιότητα, αλλά με την Κίνα, τον κινεζικό πολιτισμό και τα κινεζικά αντικείμενα και βιβλία στη συλλογή του.

Πολύ αργότερα από τότε που άρχισε να συλλέγει τα αρχαία αιγυπτιακά, ελληνικά και ρωμαϊκά αντικείμενα που αποτελούν την πλειοψηφία της συλλογής του, ο Φρόιντ έδειξε ενδιαφέρον και άρχισε να αποκτά όλο και περισσότερα κινεζικά κομμάτια που, αν και ήταν τα λιγότερα σε αριθμό, ήταν από τα πιο πολύτιμα αντικείμενα που είχε. Μάλιστα, στο γραφείο του επάνω, εκεί που έβαζε όλα τα αγαπημένα του αντικείμενα καθώς και τα πρακτικά των μελετών του, η θεά Αθηνά κάνει παρέα σε αιγυπτιακές θεές, στιλό και κουτιά πούρων και σε μια κινεζική φιγούρα της Δυναστείας των Τανγκ.

Το ενδιαφέρον του Φρόιντ και η σχέση του με την Κίνα παίρνει και άλλες μορφές, καθώς οι ιδέες για την κινεζική γλώσσα είναι καίριες για την κατανόηση της ερμηνείας των ονείρων. 

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, οι ιδέες του Φρόιντ είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην Κίνα. Τα έργα του άρχισαν να διαβάζονται και να συζητούνται εκεί γύρω στο 1913, και αρκετές κινεζικές μεταφράσεις των έργων του εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Το περίφημο ανάκλιντρο στο γραφείο του Φρόιντ | Courtesy of the Freud Museum London

Η ενδιαφέρουσα αυτή νέα έκθεση έχει ως επίκεντρο ένα διακοσμητικό αντικείμενο που είχε στο κέντρο του γραφείου του. Πρόκειται για ένα μικροσκοπικό παραβάν από νεφρίτη. Ήταν ένα από τα δύο μόνο αντικείμενα που διασώθηκαν από το πρώην διαμέρισμά του στη Βιέννη το 1938. Το περίπλοκο στολίδι, που στέκεται ακόμα στη θέση του στο τελευταίο του σπίτι στο Χάμστεντ, δεν είναι ιδιαίτερα πολύτιμο και δεν είχε εμφανή σχέση με τη ζωή του ιδρυτή της ψυχανάλυσης. Ωστόσο, μεταφέρθηκε λαθραία από το διαμέρισμά του από τη στενή του φίλη Μαρία Βοναπάρτη, όταν οι Ναζί απείλησαν να κατάσχουν τη μεγάλη συλλογή αντικειμένων και τις αντίκες που είχε αφήσει πίσω του ο Φρόιντ στην Αυστρία. Η σημασία του προβληματίζει τους ιστορικούς από τότε.

Σήμερα οι μελετητές προσπαθούν να ξεκλειδώσουν το πόσο σημαντική ήταν η Κίνα στο έργο του και αυτό το μικρό παραβάν θεωρείται το κλειδί και το εργαλείο της έρευνάς τους. Το κατασκευασμένο από νεφρίτη αντικείμενο στέκεται σε μια ξύλινη βάση και απεικονίζει το κινεζικό ιδεόγραμμα «shou», που σημαίνει «μακρά ζωή». Για τους Ταοϊστές η συνοδευτική διακόσμηση με λουλούδια βοηθούσε στην ενατένιση της απλότητας του φυσικού κόσμου. Ωστόσο, για τον Φρόιντ είχε μια άλλη σημασία, και φαίνεται να χρησιμοποίησε την εικόνα ως υπενθύμιση του άγνωστου, όπως λέει ο ειδικός στον κινεζικό πολιτισμό καθηγητής Κρεγκ Κλούνας στον «Guardian». Εκείνη την εποχή, ο ανεξερεύνητος κόσμος μιας φανταστικής «Ανατολής» ήταν σε αντίθεση με τη δυτική παράδοση της λογικής σκέψης και του κλασικού και για τον Φρόιντ η Ανατολή ήταν σαν τη σκοτεινή περιοχή της κρυφής σημασίας στο ανθρώπινο μυαλό. Υπάρχει επίσης ένα ισχυρό επιχείρημα ότι το συνέδεσε με την ψυχολογία των γυναικών, που τη θεωρούσε μεταβαλλόμενη και μυστηριώδη. Ο Κλούνας πιστεύει ότι το αντικείμενο που βρισκόταν ακριβώς μπροστά του, στο γραφείο του, ήταν μια υπενθύμιση για όλα όσα πίστευε ο Φρόιντ ότι δεν μπορούν να εξηγήσουν οι θεωρίες.

Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Αντικείμενο από νεφρίτη και χρυσό, από την κινεζική συλλογή του Φρόιντ (λεπτομέρεια) | Courtesy of the Freud Museum London

Ενώ ο Φρόιντ μελέτησε τόσο την ελληνική όσο και τη ρωμαϊκή φιλοσοφία σε βάθος, ο Κλούνας σημειώνει ότι απέφευγε τη σοβαρή έρευνα για τα κινεζικά έθιμα και τις σχολές φιλοσοφικής σκέψης, αντίθετα, χρησιμοποίησε κινεζικά τεχνουργήματα ως ισχυρά εμβλήματα μυστηρίου.

Η συλλογή του Φρόιντ ήταν μέρος της προκαταρκτικής του εργασίας. Συνέλεγε αντικείμενα που ήταν, για τον ίδιο, οπτική απεικόνιση ενός αρχαίου παρελθόντος που βρίσκεται ασυνείδητα θαμμένο στη συλλογική σύγχρονη ψυχή. Η συλλογή του τού έδωσε νέες ιδέες για να εξηγήσει τη σημερινή ύπαρξή μας.

Το ελάχιστα κατανοητό σε πολλούς ενδιαφέρον του Φρόιντ για την Κίνα είναι κάτι που ήρθε την τελευταία δεκαετία της ζωής του, οπότε ήταν πολύ φρέσκο ​​στο μυαλό του. Ενώ ήταν αδηφάγος αναγνώστης, μοιάζει να επέλεξε να αφήσει την Κίνα στη σφαίρα του άγνωστου. Σήμερα, το μυστήριο γύρω από τη συλλογή των κινέζικων αντικειμένων του πλανάται ακόμα και, όπως και οι θεωρίες του, προκαλεί πολλές νέες αναλύσεις και θεωρίες.

Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Τα αρχαία αντικείμενα στο γραφείο του Φρόιντ | Courtesy of the Freud Museum London
Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Αντικείμενο από την κινεζική συλλογή του Φρόιντ | Courtesy of the Freud Museum London
Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Επιτραπέζιο κινέζικο παραβάν της Qing Dynasty, 19ος αιώνας | Courtesy of the Freud Museum London
Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Επιτραπέζιο κινέζικο παραβάν, 19ος αιώνας | Courtesy of the Freud Museum London
Ο Φρόιντ και η Κίνα μέσα από τα αντικείμενα τέχνης που συνέλεξε στα τελευταία του χρόνια Facebook Twitter
Καρφίτσα από χρυσό και νεφρίτη, από την κινεζική συλλογή του Φρόιντ (λεπτομέρεια) | Courtesy of the Freud Museum London
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ανιχνεύοντας το έργο έντεκα εμβληματικών Ελλήνων και Ελληνίδων καλλιτεχνών

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ