Η παρεξήγηση με τη Μέδουσα του Garbati

Η παρεξήγηση με τη Μέδουσα του Garbati Facebook Twitter
Όταν το άγαλμα τοποθετήθηκε με ενθουσιασμό έξω από το δικαστήριο του Μανχάταν –που καταδίκασε σεξουαλικούς εγκληματίες, όπως ο Χάρβεϊ Γουάϊνστιν- πολλοί βάλθηκαν να μαντεύουν το απώτερο κίνητρο του Αργεντινού καλλιτέχνη που το φιλοτέχνησε. Φωτ.: Michael M. Santiago/Getty Images/Ideal Image
0



ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΠΕΡΙΠΟΥ ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ, με το κίνημα #MeToo να μην έχει χάσει πολλή από την αρχική δυναμική του, στη Νέα Υόρκη ένα πανέμορφο άγαλμα κατάφερνε να διχάσει την κοινή γνώμη.

Το έργο Τέχνης επί της ουσίας ήταν η αντιστροφή ενός αρχαιοελληνικού μύθου. Η Μέδουσα, πανέμορφη ιέρεια της θεάς Αθηνάς, πριν καταλήξει το τέρας που τελικά εξοντώθηκε δια αποκεφαλισμού από τον Περσέα, απεικονιζόταν σε όλη την άγρια ομορφιά της, αυτή τη φορά, όμως, ως τιμωρός και όχι ως κτήνος – δράστις.

Απεικονιζόταν ως η γυναίκα που τελικά αποκεφάλισε τον Περσέα –και όχι το αντίστροφο- αποκαθιστώντας την τάξη για τον βιασμό που υπέστη από τον θεό Ποσειδώνα.

Ο μύθος λέει ότι η Αθηνά, αντί να προστατεύσει την ιέρεια της και να επιδιώξει την παραδειγματική τιμωρία του Ποσειδώνα, ξέσπασε την οργή της πάνω στην άτυχη γυναίκα, θεωρώντας την υπεύθυνη για τον βιασμό της. Τελικά, ως ύστατη τιμωρία για τη σαγήνη που άσκησε στον Ποσειδώνα, της αφαίρεσε κάθε ομορφιά, μεταμορφώνοντάς την σε τέρας με βλέμμα που πέτρωνε όποιον την αντίκριζε και με φίδια στη θέση των μαλλιών της...

Σε κάθε περίπτωση, με την Τέχνη παραδοσιακά να «σηκώνει» τόσες ερμηνείες, όσα και τα μάτια που την αντικρίζουν, η Μέδουσα του Garbati, επανέρχεται συχνά πυκνά στο timeline χρηστών των social media, κάθε φορά που προκύπτει κάποια συγκλονιστική αποκάλυψη περί σεξουαλικής παρενόχλησης ή βιασμού.


Όταν το άγαλμα τοποθετήθηκε με ενθουσιασμό έξω από το δικαστήριο του Μανχάταν –που καταδίκασε σεξουαλικούς εγκληματίες, όπως ο Χάρβεϊ Γουάϊνστιν- πολλοί βάλθηκαν να μαντεύουν το απώτερο κίνητρο του Αργεντινού καλλιτέχνη που το φιλοτέχνησε.

Πολλοί «είδαν» την αλληγορία του τότε στο σήμερα: διαχρονικά τα θύματα βιασμού αντιμετωπίζονται ως οι φταίχτες αυτού που τους συνέβη και τιμωρούνται αντί του δράστη, με διαπόμπευση, στοχοποίηση, δικαστικούς μαραθώνιους που κατακρεουργούν εκ νέου το θύμα. Επίσης, κάποιοι λίγοι είχαν ενστάσεις για τη «συμβολική» κίνηση του καλλιτέχνη, εντοπίζοντας λάθη στα σημεία που επέλεξε να τονίσει.
 

Όμως, ο Luciano Garbati δεν είχε κατά νου να προκαλέσει τέτοιες παθιασμένες συζητήσεις. Βασικά, δεν είχε κατά νου μία φεμινιστική ανάγνωση της δουλειάς του, καν. Έτυχε. Και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι είχε ξεκινήσει να δουλεύει πάνω σ' αυτή την ιδέα της αντιστροφής του μύθου ήδη από το 2008. Τότε δηλαδή που το κίνημα #MeToo και η χιονοστιβάδα αποκαλύψεων σεξουαλικής κακοποίησης δεν αχνοφαινόταν καν στον χολιγουντιανό ορίζοντα.

Για την ακρίβεια, ο Garbati είχε εμπνευστεί το άγαλμα, από μία χαλκογραφία του 16ου αιώνα που αναπαριστούσε γυμνό τον Περσέα να κραδαίνει στα χέρια του το κεφάλι της Μέδουσας. Τότε ο Garbati συνέλαβε την ιδέα να αναδειχθεί για πρώτη φορά η γυναίκα – Μέδουσα και όχι το απεχθές τέρας, στο οποίο τη μεταμόρφωσαν. Η απόκοσμης ομοφιάς κοπέλα, κάπως σκεπτική, με το βλέμμα χαμηλωμένο, αλλά σταθερό, έχοντας πλέον στο ένα χέρι σπαθί και στο άλλο το κεφάλι του εκτελεστή της.

Η συγκυρία των αποκαλυπτηρίων δημιούργησε νέους, αναθεωρημένους συνειρμούς. Κάποιοι έφτασαν να υμνούν τον τρόπο με τον οποίο ο γλύπτης συνέδεσε τη θεματική του βιασμού της Μέδουσας με τις τρέχουσες αποκαλύψεις που συγκλόνιζαν την Αμερική. Με τη διάθεση του να αναδείξει την εναλλαγή των ρόλων, με τα θύματα πλέον να μιλούν με θάρρος, και, μέσω της δικαστικής οδού, να καταδιώκουν τους δήμιους τους. Ο συμβολισμός, από εκεί και μετά, είχε γίνει viral και ουδείς θυμόταν ή έψαχνε τις ειλικρινείς δηλώσεις του Garbati...

Η παρεξήγηση με τη Μέδουσα του Garbati Facebook Twitter
O Luciano Garbati δεν είχε κατά νου μία φεμινιστική ανάγνωση της δουλειάς του. Έτυχε. Και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι είχε ξεκινήσει να δουλεύει πάνω σ' αυτή την ιδέα της αντιστροφής του μύθου ήδη από το 2008. Φωτ.: Getty Images/Ideal Image


Πολύ γρήγορα το άγαλμα, τοποθετημένο στο Collect Pond Park του Μανχάταν, θεωρήθηκε σύμβολο δικαιοσύνης. Ο Garbati άρχισε να δέχεται ποταμό μηνυμάτων από γυναίκες –και άντρες- που θεωρούσαν την καλλιτεχνική του χειρονομία «καθαρτήρια», «ανακουφιστική», μία «ρομφαία σε όσους δικάζουν τα θύματα βιασμού και τα περνούν από Ιερά Εξετάση, πετώντας τους αληθινούς δράστες» στα μαλακά, μία πραγματική αποσταθεροποίηση της αρχικής, πατριαρχικής αφήγησης για τον βιασμό μιας γυναίκας από έναν «Θεό».
 

Φυσικά, υπήρχαν και οι οργισμένες φωνές. Γιατί ο Garbati επέλεξε την αυτοδικία; Και γιατί η Μέδουσα κρατούσε στο χέρι της το κεφάλι του Περσέα και όχι του Ποσειδώνα που, τελικά, τη βίασε; Μήπως αυτό ήταν μία θολή ανάγνωση περί του τι εστί δικαιοσύνη για τα θύματα του βιασμού; Και μήπως δεν ήταν προβοκατόρικο το γεγονός ότι άντρας ο ίδιος, όμως, είχε επιλέξει μία τόσο γυναικεία ανάγνωση του ζητήματος; Επί μακρόν, στο Twitter άντρες και γυναίκες, φιλότεχνοι και μη, θύματα ή όχι, αναζητούσαν το πραγματικό νόημα πίσω από το εντυπωσιακό άγαλμα, χωρίς να προκύπτει κάτι νεότερο να ειπωθεί.

Για όσο καιρό το άγαλμα παρέμεινε στο Μανχάταν (έως τον Απρίλιο του 2020), στο πλαίσιο έκθεσης εμβληματικών έργων Τέχνης στο κέντρο της μεγαλούπολης, η διχογνωμία καλά κρατούσε και ο Garbati ξεπουλούσε ρέπλικες του αρχικού έργου Τέχνης μέσω διαδικτύου, προς 750 δολάρια η μία..! Προς τιμήν του πάντως, είχε φροντίσει ένα 10% από τα έσοδα να πηγαίνουν στο Εθνικό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Γυναικών.

Όπως δήλωνε, μετά από όλη αυτή τη θύελλα, μπορεί η αρχική του πρόθεση καμία σχέση να μην είχε με το #MeToo, όμως, δήλωνε ευτυχής που κατάφερε να κάνει τους άντρες μέρος της συζήτησης και όχι απλούς παρατηρητές των αποκαλύψεων που σημειώνονταν η μία μετά την άλλη.

Σε κάθε περίπτωση, με την Τέχνη παραδοσιακά να «σηκώνει» τόσες ερμηνείες, όσα και τα μάτια που την αντικρίζουν, η Μέδουσα του Garbati, επανέρχεται συχνά πυκνά στο timeline χρηστών των social media, κάθε φορά που προκύπτει κάποια συγκλονιστική αποκάλυψη περί σεξουαλικής παρενόχλησης ή βιασμού.

Και το παρήγορο είναι ότι ακόμη και σήμερα –και στα ελληνικά social με αφορμή την υπόθεση της Σοφίας Μπεκατώρου- έχουν γραφτεί κάποια πολύ όμορφα πράγματα, που, όμως αγνοούν την αρχική ιστορία του γλυπτού.

Ακόμη και έτσι, όμως, είναι σημαντικό που η Τέχνη βοηθά –έστω και με ανάκατο το χρονολόγιο που αφορά το συγκεκριμένο έργο- στο να δούμε βαθύτερα στα πραγματικά γεγονότα και να αφομοιώσουμε τη σκληρή πραγματικότητα στις σωστές της διαστάσεις.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Με αφορμή το εμβρυακό #MeToo της χώρας μας

Τι διαβάζουμε σήμερα: / Με αφορμή το εμβρυακό #MeToo της χώρας μας

Σήμερα: Το ωραιότερο εμβολιαστικό κέντρο • • • δύο διαστάσεις της υπόθεσης Μπεκατώρου • • • η κατάντια της διοίκησης Τραμπ • • • στα τάρταρα η δημοφιλία του Τραμπ • • • παιδάκι και σκυλάκι στον ίδιο τάφο • • • μια εγκυκλοπαίδεια στην παλάμη μας • • • το ρητό της εβδομάδας.
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πρόδρομος Τσιαβός: «Στην παρουσία μας στον δημόσιο χώρο ο στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση αλλά να ακούσουμε, να συζητήσουμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Plāsmata 3 / Πρόδρομος Τσιαβός: «Στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση, αλλά να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Ο επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση μιλά με υπόκρουση τα ασταμάτητα τιτιβίσματα των πουλιών που έρχονται από τα σκιερά δέντρα του Πεδίου του Άρεως.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα σε μια συνάντηση με τη σύγχρονη τέχνη σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά

Εικαστικά / Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα «συνομιλούν» με τη σύγχρονη τέχνη

Οι τρεις Έλληνες πρωτοπόροι καλλιτέχνες που στιγμάτισαν την ελληνική δημιουργία, σε μια απρόσμενη διαγενεακή συνάντηση με τη Sagg Napoli και τον Mungo Thomson, σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
PLASMATA 3 TOPIC

Plāsmata 3 / Plāsmata 3: «Ο πιο σύντομος δρόμος είναι πάντα ο λιγότερο ενδιαφέρων»

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, επιμελείται μαζί με την ομάδα της Στέγης μια έντυπη «ξενάγηση» στην έκθεση «Plāsmata 3: We’ve met before, haven’t we?», που παρουσιάζεται στο Πεδίον του Άρεως.
THE LIFO TEAM
O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Εικαστικά / O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Τα παράξενα μηχανικά γλυπτά του πρωτοποριακού καλλιτέχνη –του οποίου φέτος γιορτάζονται τα 100 χρόνια από τη γέννησή του με εκθέσεις σε όλο τον κόσμο– αποτελούν ένα σαρδόνιο σχόλιο και για τη σύγχρονη κοινωνία.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
2ο κομμάτι Αφροδίτη

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 2

«Μας αρέσει η παρέκκλιση και η απόκλιση. Στη ζωή, γενικά. Στους ανθρώπους. Και στην τέχνη. Και εδώ. Από τον Ροδώνα στη Γαρδένια, από τις Αριές στο θέατρο Αλίκη. Οι σπείρες έχουν φτιαχτεί για να τις περπατήσεις και τα παρτέρια για να σταθείς».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ
Αφροδίτη 5.

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 5

«Και έχεις τόσα να πεις με τα έργα που θα συναντήσεις. Σαν τα ταξίδια. Τα αληθινά ταξίδια, όχι αυτά που κάνεις για δουλειά. Τα άλλα. Εκείνα που κάνεις με παρέα και πιάνετε κουβέντα με αγνώστους χωρίς βιασύνη. Εκείνα που παίρνεις τον χρόνο σου για να χορτάσεις τις λεπτομέρειες».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ