Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Buddhas Standpoint in the Earthly Life No. 3, 1920. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden

Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης

0

To 1944, σε ένα δυστύχημα στο Djursholm της Σουηδίας, πεθαίνει η 82χρονη Χίλμα αφ Κλιντ. Η ίδια ήταν καλλιτέχνις, αλλά τα έργα της είχαν εκτεθεί λίγες φορές, κυρίως σε πνευματικά συνέδρια και συγκεντρώσεις. Στη διαθήκη της άφησε όλους τους πίνακές της, έργα αφηρημένης τέχνης στον ανιψιό της, με την επιθυμία η δουλειά της να μείνει μυστική για τουλάχιστον 20 χρόνια μετά τον θάνατό της. Ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος για τα έργα της.

Όταν τα κουτιά άνοιξαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960, πολύ λίγα άτομα γνώριζαν τι θα αποκαλυφθεί. Ο ανιψιός της, μην μπορώντας να δωρίσει τα περισσότερα από 1.200 κομμάτια στο Moderna Museet της Στοκχόλμης τη δεκαετία του 70, δημιούργησε ένα ίδρυμα στο όνομά της και λίγα χρόνια αργότερα ο ιστορικός της τέχνης Åke Fant παρουσίασε την τέχνη της σε ένα διεθνές κοινό που έμεινε αποσβολωμένο όταν είδε τις ημερομηνίες των έργων της.

Η πρώτη μεγάλη έκθεση έργων της γίνεται στο Λος Άντζελες, 40 και πλέον χρόνια μετά τον θάνατό της, και από τότε το όνομά της είναι ταυτόσημο με την αφηρημένη ζωγραφική. Οι ριζοσπαστικές και μυστικές συνθέσεις της, δημιουργημένες πολύ πριν από τον Καντίνσκι, τον Μαλέβιτς και τον Μοντριάν, βρίσκουν τη θέση τους στο πάνθεον των πρωτοπόρων του 20ού αιώνα.

Η ίδια κράτησε το ταλέντο της κρυμμένο σε όλη της τη ζωή, αν και σήμερα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, με τα έργα της να θεωρούνται τα πρώτα αφηρημένα της Δυτικής τέχνης. Οι πίνακές της, που μοιάζουν με διαγράμματα, ήταν μια οπτική αναπαράσταση σύνθετων πνευματικών ιδεών και αν τους κοιτάξει κάποιος σήμερα, πολλά από αυτά τα έργα θα μπορούσαν να είναι ποπ δημιουργίες της δεκαετίας του '60 ή ακόμη και της δεκαετίας του 1980. Πραγματικά δεν μοιάζουν με πίνακες που κουβαλούν 100 χρόνια ζωής.

«Οι εικόνες ζωγραφίστηκαν απευθείας μέσα μου, χωρίς προκαταρκτικά σχέδια, και με μεγάλη δύναμη. Δεν είχα ιδέα τι θα έπρεπε να απεικονίζουν οι πίνακες. Παρ 'όλα αυτά, δούλευα γρήγορα και σίγουρα, χωρίς να αλλάξω ούτε μία πινελιά» έγραφε στο σημειωματάριό της, όταν το 1906, μετά από είκοσι χρόνια  καλλιτεχνικών έργων, ζωγράφισε την πρώτη της σειρά αφηρημένων έργων ζωγραφικής.

Η Χίλμα αφ Κλιντ, που μας κληροδότησε ένα μοναδικό και διαφορετικό τρόπο έκφρασης, γεννήθηκε στη Σουηδία το 1862. Ήταν από τις πρώτες γυναίκες που σπούδασε στην σχολή Καλών Τεχνών της Στοκχόλμης και στα 20 της εισήχθη στο Royal Academy of Fine Arts.

Αν και οι πρώτοι της πίνακες είχαν μια νατουραλιστική προσέγγιση που της επέτρεπε να εξασφαλίζει το εισόδημά της, η δουλειά της δεν ήταν καλοδεχούμενη σε καλλιτεχνικούς κύκλους που έβλεπαν με δυσπιστία τις γυναίκες και την «εισβολή» τους στην τέχνη. Ίσως εξαιτίας αυτής της απόρριψης άρχισε να ενδιαφέρεται για τις επιστημονικές εξελίξεις, προσπαθώντας να δώσει τη δική της ερμηνεία, ενώ παράλληλα άρχισε να δείχνει ενδιαφέρον για τη μεταφυσική και να συνδέεται με αποκρυφιστές και ομάδες πνευματιστών.

Η εμπειρία αυτή τη φέρνει κοντά σε νέες διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, την οποία μεταφέρει στο έργο της. Αυτό που δεν μπορεί να δει το γυμνό μάτι, η αφ Κλιντ το μεταφέρει στο χαρτί με γεωμετρικά σχήματα, κύκλους οβάλ, γραμμές και σπείρες, προσπαθώντας με παστέλ και με φωτεινά χρώματα να περιγράψει αφηρημένες έννοιες.

Θεωρούσε καθήκον της να αποτυπώσει, μέσα από χρώματα και σχήματα, μηνύματα ως πνευματικές απεικονίσεις, σε μία εποχή, στις αρχές του 20ού αιώνα, που η τέχνη βάδιζε πάνω σε μεγάλες αλλαγές, αλλά και να μην αποκαλύψει τίποτα από αυτά που ζωγράφιζε, μια διαδικασία που βρισκόταν σε στενή σχέση με την πνευματική διάσταση που υπήρχε στη ζωή της, ήδη από το 1880 και τον θάνατο της μικρής της αδερφής.

Παίρνοντας μέρος σε πνευματιστικές συγκεντρώσεις που ήταν της μόδας στα τέλη του δέκατου ένατου και στις αρχές του εικοστού αιώνα, αρχίζει την πνευματική της έρευνα, αναπτύσσοντας αυτήν τη διάσταση στη ζωή της, δείχνοντας ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία και τη θεοσοφία, ενώ συνδέεται με τον Ρούντολφ Στάινερ, τον ιδρυτή της Ανθρωποσοφικής Εταιρείας.

Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Η Χίλμα αφ Κλιντ στο στούντιό της στη Στοκχόλμη, περ. 1895. Φωτο: Courtesy of the Hilma af Klint Foundation.

Χωρίς καμία επαφή με τα σύγχρονα καλλιτεχνικά κινήματα της Ευρώπης, η αφ Κλιντ με το έργο της αποτελεί μέρος των νεωτεριστικών κινημάτων που αναζητούσαν νέες μορφές έκφρασης μέσα σε καλλιτεχνικά, πνευματικά, πολιτικά και επιστημονικά συστήματα, στις αρχές του εικοστού αιώνα. Η μετάβασή της στην αφηρημένη τέχνη ενισχύεται από την ομάδα «The Five» πέντε γυναικών καλλιτεχνών, με τις οποίες μοιράστηκε τις ιδέες της και οι οποίες συχνά έκαναν πνευματιστικές συγκεντρώσεις με προσευχή, διαλογισμό, με ένα νέο σύστημα μυστικιστικής σκέψης που κατέγραφαν, υποστηρίζοντας ότι η γνώση ανήκει αποκλειστικά στη βαθύτερη πλευρά της ύπαρξης.

Η αφ Κλιμτ άρχισε να δημιουργεί έργα με αυτόματο πειραματικό σχέδιο, εφευρίσκοντας μια οπτική γεωμετρική γλώσσα με την οποία αντιλαμβανόταν τόσο τις αόρατες δυνάμεις του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού κόσμου, όσο και του κόσμου των φυτών.

«Οι εικόνες ζωγραφίστηκαν απευθείας μέσα μου, χωρίς προκαταρκτικά σχέδια και με μεγάλη δύναμη. Δεν είχα ιδέα τι θα έπρεπε να απεικονίζουν οι πίνακες. Παρ' όλα αυτά, δούλευα γρήγορα και σίγουρα, χωρίς να αλλάξω ούτε μία πινελιά» έγραφε στο σημειωματάριό της, όταν το 1906, μετά από είκοσι χρόνια καλλιτεχνικών έργων, ζωγράφισε την πρώτη της σειρά αφηρημένων έργων ζωγραφικής.

Η πνευματικότητα που θα συνέχιζε να είναι η κύρια πηγή δημιουργικότητας σε όλη την υπόλοιπη ζωή της την οδήγησε στην κατασκευή έργων όπως οι «Πίνακες για τον ναό», μια διαδικασία που κράτησε 9 χρόνια, χωρίστηκε σε 2 φάσεις και περιλάμβανε 193 πίνακες. Οι πίνακές της μπορούν να μεταφραστούν φιλοσοφικά αλλά και επιστημονικά, καθώς αναφέρεται στη δημιουργία, τη σύσταση και τις δυνάμεις του σύμπαντος.

Η σειρά με τους πίνακες των μεγαλύτερων διαστάσεων, που είναι 240 x 320 cm ο καθένας, ονομάζεται The Ten Largest, συμβολίζει τη διαδρομή της ζωής του ανθρώπου από την βρεφική ηλικία έως και τα γηρατειά.

Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Group IV, The ten largest no 3, youth. 1907. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden

Η Χίλμα αφ Κλιντ άφησε πίσω της μια σειρά από αριστουργηματικά τετράδια που αποδεικνύουν πως γνώριζε την αξία και τη δυναμική των έργων της, που με συμβολικό και μοναδικό τρόπο αναφέρονται στην υπέρβαση, την αγάπη και την αρμονία της δυαδικότητας του σύμπαντος.

Με μικρογραφίες, ασκήσεις και σημειώσεις εξηγεί τους πίνακές της εξαντλητικά. Με την ίδια ακρίβεια που ζωγράφιζε, ήθελε να γίνει κατανοητή από το κοινό. Ίσως πίστευε ότι στην εποχή της, κανένας δεν θα μπορούσε να αντιληφθεί το έργο της, ένα έργο φτιαγμένο για το μέλλον της τέχνης, πολύ μπροστά από την εποχή της, αντιεμπορικό και ακατανόητο. Ίσως κράτησε το έργο της μακριά από τα μάτια του κόσμου για να αποφύγει την κριτική, που θα ήταν ανασχετική της πνευματικής της διαδικασίας.

Η συλλογή αφηρημένων έργων ζωγραφικής της Χίλμα αφ Κλιντ περιλαμβάνει περισσότερα από 1.200 κομμάτια που ανήκουν στο ίδρυμα που φέρει το όνομά της, ενώ στο Moderna Museet υπάρχουν ειδικές αίθουσες μόνιμης έκθεσης των έργων της.

Από το 2017 έχει σχεδιαστεί ένα νέο μουσείο που θα στεγάσει το σύνολο του έργου της στην Järna, νότια της Στοκχόλμης. Τα έργα της σήμερα θεωρούνται όχι μόνο πρωτοποριακά, αλλά και σπουδαία για την εκφραστικότητα, τη δύναμη και τον μυστικισμό τους.

Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint,The Large Figure Paintings, No. 5 Group 3, 1907. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Group 1, Primordial chaos, no 16. 1906-07. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Group I, No. 7, Primordial Chaos, 1906-1907. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Group X, Altarpiece, no 1. 1915. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Childhood Group IV, 1907. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Group IX, No. 3, The Dove, 1915. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Group IV, No. 7, The Ten Largest, Adulthood, 1907. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Group IX/SUW, The swan, no 1. 1914-15. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Group IX/SUW, No. 17. The Swan, No. 17, 1914-15. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Group IX/UW, The dove, no 2. 1915. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Group IX/UW No. 25, The Dove, No. 1, 1915. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Tree of Knowledge No. 5, 1913-15. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Evolution, No. 15, Group IV, The Seven-pointed Stars,1908. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, Untitled, 1908. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Χίλμα αφ Κλιντ: Η πνευματική πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης Facebook Twitter
Hilma af Klint, The Seven-Pointed Star No. 1, 1908. Courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Φωτο: The Moderna Museet, Stockholm, Sweden
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ένα νέο μουσείο στη Σάντα Φε θα στεγάσει όλο το έργο της Τζόρτζια Ο΄Κίφι

Εικαστικά / Ένα νέο μουσείο στη Σάντα Φε θα στεγάσει όλο το έργο της Τζόρτζια Ο' Κίφι

Από τα πιο δημοφιλή έργα της είναι τα λουλούδια με τα χαρακτηριστικά τονισμένα περιγράμματα, που δημιουργούν μια δυναμική αφηρημένη εικόνα και συχνά ερμηνεύονται σαν σύμβολα γιόνι, που στα σανσκριτικά σημαίνει γεννητικά όργανα ή κόλπος.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο. Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον

Εικαστικά / Λεονόρα Κάρινγκτον: Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο

Δέκα χρόνια μετά το θάνατό της, το σπίτι και ατελιέ της, το μέρος στο οποίο δημιούργησε μερικά από τα ωραιότερα έργα της, έζησε για 65 χρόνια και είχε μετατραπεί με επίκεντρο την ίδια σε κέντρο για τον κύκλο των καλλιτεχνών στο Μεξικό, ανοίγει στους επισκέπτες που είναι πρόθυμοι να μάθουν περισσότερα για το έργο και την κληρονομιά της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άλις Νιλ: ανακαλύπτοντας μια μεγάλη ζωγράφο του 20ου αιώνα

Εικαστικά / Άλις Νιλ: Ανακαλύπτοντας μια μεγάλη ζωγράφο του 20ού αιώνα

Η Άλις Νιλ επανεξέτασε την έννοια της ταυτότητας και της προσωπικής ιστορίας, ζωγραφίζοντας έγχρωμους, φτωχούς, ηλικιωμένους, παιδιά, μετανάστες, γκέι και τρανς, εργαζόμενους, καλλιτέχνες και πολιτικούς ακτιβιστές.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ