Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο. Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον Facebook Twitter
Πορτρέτο της Λεονόρα Κάρινγκτον. Φωτο: Ίδρυμα La Fuente.

Λεονόρα Κάρινγκτον: Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο

0

Όταν το 2011 πέθανε η ζωγράφος και γλύπτρια Λεονόρα Κάρινγκτον σε ηλικία 94 ετών, ο τελευταίος κρίκος που μας συνέδεε με τον κόσμο των σουρεαλιστών του 20ου αιώνα έσπασε και η όμορφη Αγγλίδα Λεονόρα, η τελευταία των σουρεαλιστών, αναπαύθηκε στη χώρα που επέλεξε ως δεύτερη πατρίδα της, το Μεξικό.

Δέκα χρόνια μετά το θάνατό της, το σπίτι και ατελιέ της, το μέρος στο οποίο δημιούργησε μερικά από τα ωραιότερα έργα της, έζησε για 65 χρόνια και είχε μετατραπεί με επίκεντρο την ίδια σε κέντρο για τον κύκλο των καλλιτεχνών στο Μεξικό, ανοίγει στους επισκέπτες που είναι πρόθυμοι να μάθουν περισσότερα για το έργο και την κληρονομιά της.

Το Casa Estudio Leonora Carrington άνοιξε ανεπίσημα και χωρίς επισκέψεις στα 104α γενέθλιά της, στις 6 Απριλίου και παρουσιάστηκε φωτογραφικά στο κοινό βάζοντάς μας στον τόπο δημιουργίας μιας συναρπαστικής φιγούρας της καλλιτεχνικής ζωής του 20ου αιώνα.

Τον Ιούνιο του 2017, το Μητροπολιτικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού (UAM) αγόρασε το ακίνητο από τον μικρότερο γιο της Λεονόρα για να το μετατρέψει σε επισκέψιμο τόπο αλλά και κέντρο για τους μελετητές. Ο γιος της παρέδωσε το σπίτι με τα έργα τέχνης της, τα έπιπλα, τα καθημερινά αντικείμενα ακόμα και τα βάζα μπαχαρικών που υπήρχαν στο ράφι της κουζίνας. Στην ίδια πόλη υπάρχει και ένα ακόμα μουσείο η περίφημη Casa Azul, το σπίτι της Φρίντα Κάλο και του Ντιέγκο Ριβέρα αλλά και το σπίτι - μουσείο του διάσημου Μεξικανού αρχιτέκτονα Λουίς Μπαραγάν.

Σήμερα, η συμβολή των γυναικών στο σουρεαλιστικό κίνημα, ποικίλη και περίπλοκη, επανεξετάζεται με επίκεντρο το έργο τους. Δημιούργησαν ένα σώμα εργασίας που είναι ξεκάθαρα θηλυκό, ενώ με τη διαίσθηση και την ευαισθησία τους επέτρεψαν μια έκφραση του υποσυνείδητου που έφερε ένα νέο νόημα στον σουρεαλισμό.

Η πλήρης συλλογή των έργων και των αντικειμένων του σπιτιού αριθμεί περισσότερα από 8.000 κομμάτια τα οποία μεταφέρθηκαν για να γίνει η ανακαίνιση και συντήρηση του σπιτιού ενώ κατόπιν μεταφέρθηκαν στην ίδια θέση. Σε αυτό το σπίτι σύχναζαν ανάμεσα σε άλλους η ζωγράφος Remedios Varo, ο Ουγγαρέζα φωτογράφος Kati Horna και ο Άγγλος ποιητής και προστάτης των σουρεαλιστών, Edward James.

Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο. Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον Facebook Twitter
Η Λεονόρα Κάρρινγκτον την ημέρα του γάμου της με τον Εμέρικο Βάις το 1946. Δίπλα τους διακρίνονται οι Benjamin Péret και Miriam Wolf. Πίσω, Gerardo Lizárraga, José Horna, Remedios Varo και Gunther Gerzso.

Η τελευταία των σουρεαλιστών είχε γεννηθεί στο Λανκασάιρ της Αγγλίας το 1917. Έφυγε από το σπίτι της όταν ήταν 19 ετών και γνώρισε τον ήδη διάσηµο Μαξ Ερνστ που την έβαλε στον κύκλο των σουρεαλιστών των Μπρετόν, Σαλβαντόρ Νταλί, Λουίς Μπουνουέλ. Σήμερα, η συμβολή των γυναικών στο σουρεαλιστικό κίνημα, ποικίλη και περίπλοκη, επανεξετάζεται με επίκεντρο το έργο τους. Ήταν μούσες, αλλά ήταν και αυτές καλλιτέχνες. Δημιούργησαν ένα σώμα εργασίας που είναι ξεκάθαρα θηλυκό, ενώ με τη διαίσθηση και την ευαισθησία τους επέτρεψαν μια έκφραση του υποσυνείδητου που έφερε ένα νέο νόημα στον σουρεαλισμό.

carrington-ernst
Η Λεονόρα Κάρινγκτον με τους Μαξ Ερνστ, Μαρσέλ Ντυσάν και Αντρέ Μπρετόν το 1936.

Η Κάρινγκτον που μεγάλωσε με τις ιρλανδέζικες ιστορίες και θρύλους που της αφηγούνταν η μητέρα της και η νταντά της, αφού είχε ήδη αποβληθεί δυο φορές από τη σχολή καλογραιών στην οποία φοιτούσε, έκανε μαθήματα ζωγραφικής με δάσκαλο τον Αμεντέ Οζανφάν, παρά τις αντιρρήσεις του σπιτιού της. Στο Λονδίνο, στα 19 της χρόνια, στην διεθνή έκθεση των σουρεαλιστών γνώρισε τον Μαξ Έρνστ που ένα κολάζ του κοσμούσε το εξώφυλλο του καταλόγου. Τον γνώρισε σε ένα πάρτι και ο 46χρονος Έρνστ την ερωτεύθηκε κεραυνοβόλα. Η Λεονόρα τον ακολούθησε στο Παρίσι.

Ήταν ένα ζευγάρι ερωτευμένο και η Λεονόρα έγινε αρχικά γνωστή ως μούσα και ερωμένη του Ερνστ και πολύ λιγότερο για το έργο της, όπως συνέβαινε σε πολλά διάσημα καλλιτεχνικά ζευγάρια της εποχής, τον Ιβ Τανγκί και την Κέι Σαζ, τον Μαν Ρέι και τη Λι Μίλερ, τη Φρίντα Κάλο και τον Ντιέγκο Ριβέρα ακόμα και τον Πικάσο και την Ντόρα Μάαρ. Όλες αυτές οι γυναίκες επιβίωναν σε έναν εντελώς ανδροκρατούμενο κόσμο της τέχνης και στην ουσία για πολλά χρόνια παραμερίστηκαν από την κύρια σουρεαλιστική αφήγηση. Μετά τη δεκαετία του 60, ξεκίνησε μια επανεκτίμηση της συμβολής τους και της δυναμικής τους παρουσίας, που κορυφώνεται τα τελευταία χρόνια.

Φυσικά για αυτές τις γυναίκες, ο σουρεαλισμός, άνοιξε έναν νέο κόσμο πιθανοτήτων. Τους προσέφερε μια ταυτότητα και ανεξαρτησία, που διαφορετικά οι γυναίκες στην κοινωνία στερούνταν και δε μπορούσαν να τη διανοηθούν. Οι γυναίκες αυτές, όπως και η Λεονόρα, έζησαν εξαιρετικά χειραφετημένες ζωές. Παρόλο που άργησαν να αναγνωρισθούν είχαν το πλαίσιο για να δημιουργήσουν.  Είναι μια από τις ειρωνείες του σουρελισμού: Ένα κίνημα που αντικειμενοποίησε και σεξουαλικοποίησε τις γυναίκες μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως λεκάνη της απελευθέρωσής τους. Περίπου συνδέεται με τη ρήση του Μπρετόν  «το πρόβλημα γυναίκα είναι το πιο θαυμάσιο και ενοχλητικό πρόβλημα σε όλο τον κόσμο».

Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο. Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον Facebook Twitter
Leonora Carrington, Self-Portrait, περ. 1937–38. Φωτο: Estate of Leonora Carrington

Η Λεονόρα αναδύθηκε καλλιτεχνικά στη μεσοπολεμική Ευρώπη. Τα γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή της έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στους ονειρικούς της πίνακες και το ύφος των έργων της. Σχεδόν το σύνολο της δουλειάς της είναι αυτοβιογραφικό και εικονογραφεί το χάος και τον κόσμο των φανταστικών πλασμάτων και των παράξενων τελετουργικών από τους μύθους που τη γοήτευαν σε όλη της τη ζωή. Μια τραυματική περίοδος της ζωής της ήταν όταν το 1941 ο Έρνστ συνελήφθη από τους ναζί και η Λεονόρα μπόρεσε να αποδράσει και να φτάσει στη Μαδρίτη. Εκεί έπαθε νευρικό κλονισμό, νοσηλεύθηκε παρά τη θέλησή της και υποβλήθηκε σε φαρμακευτικά ηλεκτροσόκ. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο της Λισαβώνας, από όπου κατάφερε να δραπετεύσει με τη βοήθεια ενός φίλου του Πικάσο και να διαφύγει στο Μεξικό. Εν τω μεταξύ ο Έρνστ κατάφερε να διαφύγει στην Αμερική με την βοήθεια της συλλέκτριας Πέγκι Γκουγκενχάιμ, την οποία και παντρεύτηκε. Με την Κάρινγκτον δε συναντήθηκαν ποτέ ξανά.

Στο Μεξικό η Λεονόρα απελευθέρωσε όλη την ενέργεια και τη φαντασία της, επινόησε χιλιάδες χαρακτήρες, απελευθέρωσε κάθε αντισυμβατικό κομμάτι του χαρακτήρα της έγραψε το Down Below, τη νεανική της αφήγηση, μια παραληρηματική περιγραφή των τρομερών βιωμάτων της στο σανατόριο της φασιστικής φρανκικής Ισπανίας, τα οποία αναμειγνύονται με φαντασιώσεις σχετικές με την αλχημεία, τον μυστικισμό και τον αποκρυφισμό. Αυτός ο κόσμος που θυμίζει τον κόσμο του Ιερώνυμου Μπος και του Νταλί, την έκανε να κινηθεί ανεξάρτητα από κάθε ρεύμα με μια καθηλωτική οπτική γλώσσα.

Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο – Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον Facebook Twitter
Η Λεονόρα Κάρινγκτον ζωγραφίζει | Photo: © Casa Estudio Leonora Carrington UAM

Η μεταμόρφωση και η έννοιά της, κυριαρχεί στα έργα της. Η μια μορφή αναδύεται και προκύπτει μέσω μιας άλλης, φανερώνοντας κάθε φορά και μια νέα πτυχή του εαυτού του ως καλλιτέχνη. Πρωταγωνιστούν τα πτηνά και τα ζώα σε μια ανάλαφρη και ζωηρή φύση αποκαλύπτοντας την πολυθεϊστική προσέγγιση της Λεονόρα ως προς την πίστη. Οι θεοί της δεν είχαν ανθρώπινη μορφή, έχουν μορφή ζέβρας, γάτας ή πουλιών.

Στο Μεξικό η Λεονόρα δραστηριοποιήθηκε απέναντι στο απολυταρχικό καθεστώς ασκώντας οξεία κριτική στην κυβέρνηση. Έζησε όλη σχεδόν την υπόλοιπη μακρά και παραγωγική ζωή της στο Μεξικό, εκτός από κάποιες περιόδους παραμονής στη Νέα Υόρκη. Στο Μεξικό γνώρισε τον Ούγγρο πολιτικό πρόσφυγα και φωτογράφο Εμέρικο «Τσίκι» Βάις, τον οποίο παντρεύτηκε το 1946 και με τον οποίο απέκτησε δύο γιούς. Ήταν μέχρι το τέλος ιδιαίτερα δραστήρια σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δικαιωμάτων της γυναίκας.

«Δεν είχα τον χρόνο για να γίνω η μούσα κανενός. Ήμουν υπερβολικά απασχολημένη κάνοντας επανάσταση ενάντια στην οικογένειά μου και μαθαίνοντας πώς να είμαι καλλιτέχνης» έλεγε.

Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο. Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον Facebook Twitter
Carrington’s The Giantess (c1947). Φωτο: Estate of Leonora Carrington
Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο – Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον Facebook Twitter
Η τραπεζαρία του σπιτιού της Κάρινγκτον | Photo: © Casa Estudio Leonora Carrington UAM
Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο – Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον Facebook Twitter
Η κουζίνα του σπιτιού της Κάρινγκτον | Photo: © Casa Estudio Leonora Carrington UAM
Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο – Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον Facebook Twitter
Το λίβινγκ ρουμ του σπιτιού της Κάρινγκτον | Photo: © Casa Estudio Leonora Carrington UAM
Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο – Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον Facebook Twitter
Η αυλή του σπιτιού της Κάρινγκτον |Photo: © Casa Estudio Leonora Carrington UAM
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Άλις Νιλ: ανακαλύπτοντας μια μεγάλη ζωγράφο του 20ου αιώνα

Εικαστικά / Άλις Νιλ: Ανακαλύπτοντας μια μεγάλη ζωγράφο του 20ού αιώνα

Η Άλις Νιλ επανεξέτασε την έννοια της ταυτότητας και της προσωπικής ιστορίας, ζωγραφίζοντας έγχρωμους, φτωχούς, ηλικιωμένους, παιδιά, μετανάστες, γκέι και τρανς, εργαζόμενους, καλλιτέχνες και πολιτικούς ακτιβιστές.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πρόδρομος Τσιαβός: «Στην παρουσία μας στον δημόσιο χώρο ο στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση αλλά να ακούσουμε, να συζητήσουμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Plāsmata 3 / Πρόδρομος Τσιαβός: «Στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση, αλλά να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Ο επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση μιλά με υπόκρουση τα ασταμάτητα τιτιβίσματα των πουλιών που έρχονται από τα σκιερά δέντρα του Πεδίου του Άρεως.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα σε μια συνάντηση με τη σύγχρονη τέχνη σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά

Εικαστικά / Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα «συνομιλούν» με τη σύγχρονη τέχνη

Οι τρεις Έλληνες πρωτοπόροι καλλιτέχνες που στιγμάτισαν την ελληνική δημιουργία, σε μια απρόσμενη διαγενεακή συνάντηση με τη Sagg Napoli και τον Mungo Thomson, σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
PLASMATA 3 TOPIC

Plāsmata 3 / Plāsmata 3: «Ο πιο σύντομος δρόμος είναι πάντα ο λιγότερο ενδιαφέρων»

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, επιμελείται μαζί με την ομάδα της Στέγης μια έντυπη «ξενάγηση» στην έκθεση «Plāsmata 3: We’ve met before, haven’t we?», που παρουσιάζεται στο Πεδίον του Άρεως.
THE LIFO TEAM
O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Εικαστικά / O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Τα παράξενα μηχανικά γλυπτά του πρωτοποριακού καλλιτέχνη –του οποίου φέτος γιορτάζονται τα 100 χρόνια από τη γέννησή του με εκθέσεις σε όλο τον κόσμο– αποτελούν ένα σαρδόνιο σχόλιο και για τη σύγχρονη κοινωνία.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
2ο κομμάτι Αφροδίτη

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 2

«Μας αρέσει η παρέκκλιση και η απόκλιση. Στη ζωή, γενικά. Στους ανθρώπους. Και στην τέχνη. Και εδώ. Από τον Ροδώνα στη Γαρδένια, από τις Αριές στο θέατρο Αλίκη. Οι σπείρες έχουν φτιαχτεί για να τις περπατήσεις και τα παρτέρια για να σταθείς».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ
Αφροδίτη 5.

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 5

«Και έχεις τόσα να πεις με τα έργα που θα συναντήσεις. Σαν τα ταξίδια. Τα αληθινά ταξίδια, όχι αυτά που κάνεις για δουλειά. Τα άλλα. Εκείνα που κάνεις με παρέα και πιάνετε κουβέντα με αγνώστους χωρίς βιασύνη. Εκείνα που παίρνεις τον χρόνο σου για να χορτάσεις τις λεπτομέρειες».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ