Άλις Ραχόν: Μέσα στον κόσμο μιας άγνωστης σουρεαλίστριας ζωγράφου και ποιήτριας Facebook Twitter

Άλις Ραχόν: Μέσα στον κόσμο μιας άγνωστης σουρεαλίστριας ζωγράφου και ποιήτριας

0

Παρόλο που ο κόσμος σήμερα έχει επανεκτιμήσει το έργο των σουρεαλιστών γυναικών δημιουργών όπως η Λεονόρα Κάρινγκτον, η Ντοροθέα Τάνινγκ και η Ρεμέντιος Βάρο, το έργο της Άλις Ραχόν παραμένει ακόμα στη σκιά.

Η Ραχόν επισκιάστηκε από τον σύζυγό της, όπως η Τάνινγκ από τον Μαξ Έρνστ. Μόλις τα τελευταία χρόνια η έμπορος έργων τέχνης Γουέντι Νόρις, που έχει συμβάλει όσο λίγοι στην επανεξέταση του έργου διαφόρων καλλιτέχνιδων, διοργάνωσε την έκθεση «Uncovering Alice Rahon» με έργα της που δεν είχαν εκτεθεί για χρόνια, ανοίγοντας παράλληλα τη συζήτηση ώστε να γνωρίσουμε και να επανεξετάσουμε το έργο της.

Η Άλις Ραχόν ανήκε στους καλλιτέχνες μιας ιστορικής στιγμής της τέχνης που προέκυψε το 1940, καθώς μια διεθνής κοινότητα καλλιτεχνών εγκαταστάθηκε στο Μεξικό για να ξεφύγει από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρώπη. Έγινε ενεργό μέλος μιας ομάδας εξόριστων Ευρωπαίων υπερρεαλιστών, μεταξύ των οποίων οι Ρεμέντιος Βάρο, Μπενζαμέν Περέ, Κάτι Χόρνα, Λεονόρα Κάρινγκτον.

Η Ραχόν εξέθεσε για τελευταία φορά σε γκαλερί τη δεκαετία του 1970, στην Πόλη του Μεξικού, και έκτοτε λησμονήθηκε. Η εικονογραφική της γλώσσα, η πλούσια υφή του έργου της και η αστραφτερή του ποιότητα ξεχάστηκαν μέχρι τα μισά της προηγούμενης δεκαετίας.

Η δουλειά της απέχει πολύ από αυτή των ομοτέχνων της. Έχτισε μια διαχρονική σύνδεση μεταξύ των πολιτιστικών ρευμάτων μέσω μιας ποιητικής και πνευματικής τέχνης και κατάφερε να κατανοήσει την τέχνη στην πιο αγνή της κατάσταση: ως απελευθερωμένη και βαρυσήμαντη ομορφιά. Την έλκυε το φως και το χρώμα και καθιέρωσε έναν συνεχή διάλογο μεταξύ ζωγραφικής και ποίησης. Οι δημιουργίες της συνδύαζαν μεξικανικά τοπία, μύθους, θρύλους και φιέστες, ενώ ήταν πρωτοπόρος στη χρήση άμμου στους καμβάδες της.

Άλις Ραχόν: Μέσα στον κόσμο μιας άγνωστης σουρεαλίστριας ζωγράφου και ποιήτριας Facebook Twitter
Μεγαλώνοντας έγινε μια ανεξάρτητη και χαρισματική νεαρή γυναίκα με θαυμαστό ταλέντο, και στα είκοσί της χρόνια μετακόμισε στο Παρίσι. Φωτ.: Man Ray/ Courtesy of Sotheby’s, 2016

Η Ραχόν εξέθεσε για τελευταία φορά σε γκαλερί τη δεκαετία του 1970, στην Πόλη του Μεξικού, και έκτοτε λησμονήθηκε. Η εικονογραφική της γλώσσα, η πλούσια υφή του έργου της και η αστραφτερή του ποιότητα ξεχάστηκαν μέχρι τα μισά της προηγούμενης δεκαετίας. Όμως είναι η πρώτη που γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιεί άμμο και θρυμματισμένη ηφαιστειακή πέτρα αναμεμειγμένη με λάδι στους καμβάδες της τη δεκαετία του 1940 – ο Ρουφίνο Ταμάγιο και ο Φρανσίσκο Τολέδο πήραν αυτή την τεχνική από εκείνη.

Γεννημένη το 1904 στο χωριό Chenecey-Buillon της ανατολικής Γαλλίας, όταν ήταν περίπου τριών ετών είχε ένα σοβαρό ατύχημα που την έβαλε σε γύψο για καιρό και επηρέασε την υπόλοιπη ζωή της. Είχε ένα κάταγμα στο δεξί ισχίο, το οποίο την ανάγκασε να αναρρώνει ξαπλωμένη για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αυτό την απομόνωσε από τα άλλα παιδιά, και περνούσε τον χρόνο της στον κήπο της οικογένειας διαβάζοντας, γράφοντας και ζωγραφίζοντας. Η απομόνωση αυτή επαναλήφθηκε και ενισχύθηκε όταν έπεσε και έσπασε το πόδι της ξανά σε ηλικία δώδεκα ετών.

Μεγαλώνοντας, έγινε μια ανεξάρτητη και χαρισματική νεαρή γυναίκα με θαυμαστό ταλέντο, και στα είκοσί της χρόνια μετακόμισε στο Παρίσι, όπου δημιούργησε αρχικά καπέλα για τη σχεδιάστρια μόδας Έλσα Σκιαπαρέλι. Γνωρίστηκε με τον Μαν Ρέι, για τον οποίο έκανε το μοντέλο, και έγινε φίλη με τον Χοάν Μιρό. Το 1931 γνώρισε τον Αυστριακό ζωγράφο Βόλφγκανγκ Πάαλεν, έναν εξέχοντα εκφραστή του σουρεαλισμού, ο οποίος την έβαλε στον κύκλο των σουρεαλιστών με επικεφαλής τον Αντρέ Μπρετόν. Παντρεύτηκε με τον Πάαλεν το 1934 και έκαναν μαζί ταξίδια στην Ισπανία, την Ινδία και τον βορειοδυτικό Ειρηνικό κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, γνωρίζοντας τους κύκλους της πρωτοπορίας. Είχε μια σύντομη σχέση με τον Πάμπλο Πικάσο, η οποία έληξε όταν ο Πάαλεν απείλησε να αυτοκτονήσει.

Άλις Ραχόν: Μέσα στον κόσμο μιας άγνωστης σουρεαλίστριας ζωγράφου και ποιήτριας Facebook Twitter
The Wind, 1954

Γράφοντας ποίηση ως Άλις Πάαλεν, πέρασε τη δεκαετία του 1930 ανάμεσα στους Παριζιάνους σουρεαλιστές. Το 1936, ο Μπρετόν μεσολάβησε για την έκδοση του πρώτου της βιβλίου, «À même la terre», που το κοσμούσε μια γκραβούρα του Ιβ Τανγκί. Μια δεύτερη ποιητική συλλογή, με τίτλο «Sablier couché», κυκλοφόρησε το 1938 με ένα χαρακτικό του Μιρό. Ο τρίτος και τελευταίος ποιητικός της τόμος εκδόθηκε το 1941, με τίτλο «Noir animal», συνοδευόμενος από ένα πορτρέτο της φιλοτεχνημένο από τον Πάαλεν. Ακούγοντας για το ενδιαφέρον της για την προϊστορική τέχνη, ο Μιρό της πρότεινε το 1933 να επισκεφθούν μαζί την Αλταμίρα της Ισπανίας. Η συνάντησή της με τις πολυχρωματικές σπηλαιογραφίες θα αποδεικνυόταν καθοριστική για τη μετέπειτα εξέλιξή της ως εικαστικού.

Μια δεύτερη συνάντηση ήταν εξίσου μεταμορφωτική. Το 1939, η Ραχόν συνάντησε στο Παρίσι τη Φρίντα Κάλο, η οποία την προσκάλεσε στο Μεξικό. Με τα σύννεφα του πολέμου να πυκνώνουν πάνω από την Ευρώπη, εκείνη και ο Πάαλεν αναχώρησαν μαζί με την Ελβετίδα φωτογράφο Εύα Σούλτζερ για τη Βρετανική Κολομβία και κατευθύνθηκαν νότια μέσω της Αλάσκας και κατά μήκος της ακτής του Ειρηνικού, στην Πόλη του Μεξικού, όπου τελικά εγκαταστάθηκαν. Η τέχνη των ιθαγενών που μελέτησε σε αυτό το ταξίδι ανανέωσε το ενδιαφέρον της για την εικαστική έκφραση. Μετά το 1941 θα αφοσιωθεί σχεδόν αποκλειστικά στη ζωγραφική.

Έγινε φίλη με τη Φρίντα Κάλο και τον Ντιέγκο Ριβέρα. Με την Κάλο μοιράστηκε τις απογοητεύσεις ενός εύθραυστου σώματος και την αδυναμία να κάνει παιδιά, καθώς και τη χρήση της τέχνης και της συγγραφής για να περάσει η ώρα της όταν ήταν απομονωμένη από όλους. Η σχέση της με την Κάλο οδήγησε αργότερα στη δημιουργία ενός πίνακα με τίτλο «La balada para Frida Kahlo». Η Ραχόν αποφάσισε να μην επιστρέψει στην Ευρώπη και έγινε Μεξικανή υπήκοος το 1946.

Άλις Ραχόν: Μέσα στον κόσμο μιας άγνωστης σουρεαλίστριας ζωγράφου και ποιήτριας Facebook Twitter
The Cave of Friends, 1951

Μπορεί κανείς να διακρίνει τις επιρροές των φίλων της, Πάουλ Κλέε και Χοάν Μιρό, στο πρώιμο έργο της, αλλά οι βαθύτερες εμπνεύσεις της προέρχονται από τους ανώνυμους καλλιτέχνες της Αλταμίρα και τους αυτόχθονες καλλιτέχνες της αμερικανικής ηπείρου. Χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα (μελάνι, γκουάς, κραγιόνια, άμμο, κονιορτοποιημένο ηφαιστειακό πέτρωμα, σύρμα) και αντικείμενα που βρέθηκαν, όπως φτερά, φύλλα, φτερά πεταλούδας, η Ραχόν δημιούργησε εικόνες που έχουν τις ρίζες τους σε τοπία και ξεχειλίζουν από μαγεία και τελετουργίες. Χρησιμοποίησε την τεχνική του σγκραφίτο (sgraffito), ξύνοντας την επιφάνεια των πινάκων της. Το αποτέλεσμα είναι μια εικονογραφία ταυτόχρονα οικουμενική και προσωπική, μυστηριώδης και άμεση, γεμάτη ιστορίες και μυστικά. Το έργο της είναι ταυτόχρονα μια πρόκληση και μια άμεση, αδιαμεσολάβητη εμπειρία του θαυμαστού.

Το εικαστικό λεξιλόγιο που δημιούργησε η Ραχόν κατά τη διάρκεια της καριέρας της ως ζωγράφου μπορεί να θεωρηθεί ως εκπλήρωση της πρώιμης δέσμευσής της στη γλώσσα. Όπως και η ποίησή της, οι πίνακές της πλέκουν σύμβολα, χρώματα και υφές σε λεπτούς συνδυασμούς παραστατικότητας και αφαίρεσης. Σύγχρονα ανάλογα των πετρογλυφικών που τα ενέπνευσαν, οι πίνακές της είναι εκφράσεις μιας καλλιτεχνικής ευαισθησίας που φτάνει από τον κενό καμβά του παρόντος στις σπηλαιώδεις εσοχές της προϊστορίας.

Όταν άρχισε να ζωγραφίζει, καταξιώθηκε σχεδόν αμέσως ως καλλιτέχνης.Το Μουσείο Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο παρουσίασε την πρώτη από τις δύο ατομικές μουσειακές εκθέσεις του έργου της το 1945. Κατά τη διάρκεια της ζωής της δημιούργησε περίπου 750 έργα τέχνης και εξέθεσε στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Μεξικό, καθώς και στο Παρίσι και τον Λίβανο. Έκανε τακτικά εκθέσεις σε διακεκριμένες γκαλερί, μεταξύ των οποίων η Art of This Century της Peggy Guggenheim στη Νέα Υόρκη, η Caresse Crosby στην Ουάσινγκτον, οι Stendhal και Copley Galleries στο Λος Άντζελες και η Galería de Arte Mexicano στην Πόλη του Μεξικού.

Άλις Ραχόν: Μέσα στον κόσμο μιας άγνωστης σουρεαλίστριας ζωγράφου και ποιήτριας Facebook Twitter
Άτιτλο, 1952

Η κοινωνική της ζωή περιστρεφόταν γύρω από φίλους σε διάφορους καλλιτεχνικούς, πνευματικούς κύκλους εξόριστων, τους οποίους είχε γνωρίσει στην Ευρώπη. Μέχρι τη δεκαετία του 1950, οι φιλίες αυτές περιλάμβαναν τους Ρουφίνο Ταμάγιο, Κάρλος Μερίντα, Οκτάβιο Πας, Χένρι Μίλερ, Αναΐς Νιν, Χένρι Μουρ, ενώ διατηρούσε επίσης επαφές με ομάδες καλλιτεχνών στη Νέα Υόρκη και την Καλιφόρνια.

Απομονώθηκε στη μετέπειτα ζωή της λόγω προβλημάτων υγείας. Το 1967 είχε άλλο ένα ατύχημα: αυτήν τη φορά έπεσε από τις σκάλες στα εγκαίνια μιας έκθεσης στην Galería Pecanins στην Πόλη του Μεξικού. Τραυματίστηκε στη σπονδυλική στήλη, αλλά αρνήθηκε την ιατρική περίθαλψη, δηλώνοντας ότι οι γιατροί την είχαν βασανίσει αρκετά όταν ήταν παιδί. Ο τραυματισμός της την έκανε να γίνει ερημίτισσα και στο σπίτι της στο Tlaquepaque την επισκέπτονταν μόνο λίγοι φίλοι, όπως η Εύα Σούλτζερ. Έζησε περιτριγυρισμένη από αναμνηστικά της ζωής της, όπως βιβλία υπογεγραμμένα από τον Μπρετόν, τον Πολ Ελιάρ, ποιήματα του Πικάσο, επιστολές του Χένρι Μουρ και της Αναΐς Νιν, πίνακες αφιερωμένους από τον Ιβ Τανγκί και τον Πάαλεν, καθώς και παλιές φωτογραφίες. Το 1987 δεν μπορούσε πλέον να φροντίσει τον εαυτό της στο σπίτι και εισήχθη σε οίκο ευγηρίας. Αρνούμενη το φαγητό, πέθανε τέσσερις μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1987.

Άλις Ραχόν: Μέσα στον κόσμο μιας άγνωστης σουρεαλίστριας ζωγράφου και ποιήτριας Facebook Twitter
Torito, toro, 1951

Το 2012, η Aubé Breton Elléouët, κόρη του Αντρέ Μπρετόν, δημιούργησε ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο της Άλις Ραχόν με τίτλο «Alice Rahon, l'abeille noire» («Άλις Ραχόν: Η μαύρη μέλισσα»). Το Ινστιτούτο Ερευνών Getty απέκτησε το σύνολο του αρχείου της. Τον Αύγουστο του 2021, το NYRB Poets κυκλοφόρησε μια ολοκληρωμένη συλλογή ποίησης της Ραχόν, σε μετάφραση της Mary Ann Caws, η οποία περιλαμβάνει νεοανακαλυφθέντα ποιήματά της και επιστολές προς αυτήν από τον Πικάσο, τον Μπρετόν και τον Πάαλεν, μεταξύ άλλων.

Άλις Ραχόν: Μέσα στον κόσμο μιας άγνωστης σουρεαλίστριας ζωγράφου και ποιήτριας Facebook Twitter
Leprechauns, 1951
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Kάτι Χόρνα: Μια art-worker της φωτογραφίας και το χαμένο αρχείο της στο φως

Φωτογραφία / Kάτι Χόρνα: Στο φως το χαμένο αρχείο της αντιφασίστριας φωτογράφου από την Ουγγαρία

Το φωτογραφικό της αρχείο που ήρθε στο φως μετά από δεκαετίες, παρέμεινε κρυμμένο στην Ολλανδία, όπου είχε αποσταλεί με άλλα ντοκουμέντα προκειμένου να μην καταστραφούν από το φρανκικό καθεστώς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο. Η απίθανη και θαυμαστή ιστορία της Λεονόρα Κάρινγκτον

Εικαστικά / Λεονόρα Κάρινγκτον: Το σπίτι της τελευταίας των σουρεαλιστών γίνεται μουσείο

Δέκα χρόνια μετά το θάνατό της, το σπίτι και ατελιέ της, το μέρος στο οποίο δημιούργησε μερικά από τα ωραιότερα έργα της, έζησε για 65 χρόνια και είχε μετατραπεί με επίκεντρο την ίδια σε κέντρο για τον κύκλο των καλλιτεχνών στο Μεξικό, ανοίγει στους επισκέπτες που είναι πρόθυμοι να μάθουν περισσότερα για το έργο και την κληρονομιά της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ