Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
0

Η ειρωνεία είναι πολύ επίκαιρη σήμερα και το καλύτερο σημείο να την ψάξει κανείς είναι στο έργο του Πάουλ Κλέε, ενός από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα, ο οποίος υπήρξε ζωγράφος, εκπαιδευτικός, μουσικός και ποιητής. Η κριτική και ειρωνική ματιά του στον κόσμο, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές της ζωής του, ενέπνευσε σατιρικά σχέδια, καρικατούρες και πίνακες με τίτλους άλλοτε σοβαρούς και άλλοτε αστείους.


 

Ο Γερμανοελβετός ζωγράφος γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1879 στο Μίνχενμπουχζε, κοντά στη Βέρνη. Με πατέρα μουσικό και μητέρα με σπουδές στο τραγούδι, ήρθε από πολύ μικρή ηλικία σε επαφή με την τέχνη. Σε ηλικία 11 ετών άρχισε να παίζει βιολί, ενώ δεν άργησε να φανεί και το ταλέντο του στη ζωγραφική, αν και οι γονείς του δεν τον ενθάρρυναν. Αποφασίζει να ασχοληθεί με τη ζωγραφική και γράφει στο ημερολόγιό του: «Θα είχα παρατήσει το σχολείο ευχαρίστως έναν χρόνο πριν αποφοιτήσω, αλλά έμεινα για χάρη των γονιών μου [...] Δεν ήθελα να κάνω τίποτε άλλο παρά να ζωγραφίζω και να γράφω, ό,τι μου είχαν απαγορεύσει δηλαδή». Το 1898 μετακομίζει στο Μόναχο, αλλά δεν γίνεται δεκτός στην Ακαδημία Καλών Τεχνών – παραμένει όμως και σπουδάζει σχέδιο για τρία χρόνια στην ιδιωτική σχολή του Χάινριχ Κνιρ. Το 1900 γίνεται δεκτός στην τάξη του Γερμανού ζωγράφου Φραντς φον Στουκ στην Ακαδημία Καλών Τεχνών, έπειτα από λίγο καιρό όμως εγκαταλείπει το μάθημά του.

Το 1901 επισκέπτεται τη Νάπολη και τη Φλωρεντία και μελετά το έργο των Ιταλών ζωγράφων. Επιστρέφει στη Βέρνη και παρακολουθεί μαθήματα ανατομίας για καλλιτέχνες και ζωγραφικής. Τον Ιούλιο του 1903 αρχίζει να επεξεργάζεται μία σειρά χαρακτικών με τον γενικό τίτλο «Επινοήσεις», τα οποία παρουσιάζονται δημόσια στην έκθεση της «Απόσχισης του Μονάχου», τον Ιούνιο του 1906. Την ίδια χρονιά παντρεύεται την πιανίστα Λίλι Στουμπφ και λίγους μήνες αργότερα αποκτούν τον γιο τους, Φέλιξ, του οποίου την ανατροφή αναλαμβάνει ο Κλέε, αφήνοντας τη ζωγραφική σε δεύτερη μοίρα. Το 1910 γνωρίζεται με τον Καντίνσκι και τον Φραντς Μαρκ και συνεργάζεται με το κίνημα του Γαλάζιου Καβαλάρη. Ασχολείται όλο και περισσότερο με το χρώμα και λέει χαρακτηριστικά: «Με περιμένει ένας μακρύς αγώνας σε αυτό το πεδίο του χρώματος, έτσι ώστε να φτάσω στον μακρινό, ευγενή μου στόχο». Το ταξίδι του στην Τυνησία τον Απρίλιο του 1914 τον μαγεύει και κατά τη διάρκειά του συνεχίζει να πειραματίζεται με τη χρήση των χρωμάτων. Στις 16 Απριλίου ολοκληρώνει το έργο του «Μπροστά στις πύλες του Καϊρουάν» και γράφει στο ημερολόγιό του: «Το χρώμα κι εγώ είμαστε ένα. Είμαι ζωγράφος». Ο Κλέε αρχίζει να εμβαθύνει στην αφαίρεση και τα έργα του αποτελούνται πλέον από γεωμετρικά σχήματα χρωματισμένα. «Όσο πιο τρομακτικός γίνεται ο κόσμος, τόσο η τέχνη γίνεται πιο αφηρημένη, ενώ ένας ειρηνικός κόσμος παράγει ρεαλιστική τέχνη» θα πει.

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
HUGO ERFURTH, Πορτραίτο του Paul Klee, 1922, Photo : Georges Meguerditchian/CentrePompidou, MNAM-CCI/Dist. RMN-GP© Adagp, Paris 2016

Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος πλησιάζει και ο Κλέε τον βλέπει ως λύση, θεωρώντας ότι η Γερμανία θα επικρατήσει γρήγορα. «Η εθνική ανάταση θα μας εξασφαλίσει ξανά τα μέσα (το χρήμα και την εύνοια από τους προστάτες των τεχνών) που έχουμε τόσο στερηθεί τα τελευταία χρόνια» γράφει στον Καντίνσκι. Θα χάσει δυο αγαπημένους φίλους και θα αναθεωρήσει, ενώ ο πόλεμος θα κυριαρχήσει σε μια σειρά έργων που θα ολοκληρώσει το 1914 και το 1915. Το 1920, ο διευθυντής της σχολής του Μπαουχάους, Βάλτερ Γκρόπιους, προτείνει στον Κλέε να διδάξει στη σχολή της Βαϊμάρης. Θα παραμείνει εκεί δέκα χρόνια σχεδόν και στη συνέχεια θα διδάξει στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Ντίσελντορφ. Το 1933, με την άνοδο του ναζισμού, διαγράφεται από την Ακαδημία, καθώς ο νόμος απέκλειε από τις δημόσιες υπηρεσίες και θέσεις όσους δεν ανήκαν στην Άρια Φυλή. Απαντά με την αυτοπροσωπογραφία «Von der Liste gestrichen» (Διαγραμμένος από τη λίστα), όπου ξεχωρίζει ένα μεγάλο X στο αριστερό μέρος του κεφαλιού. Οι ναζί θεωρούν την τέχνη του εκφυλισμένη και υπάρχουν φήμες πως είναι Εβραίος, οπότε αναγκάζεται να επιστρέψει στη Βέρνη. Δύο χρόνια αργότερα διαπιστώνεται πως πάσχει από σκληροδερμία – μια σπάνια και θανατηφόρα ασθένεια. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ζωγραφίζει ασταμάτητα. Από τα σημαντικότερα έργα αυτής της περιόδου είναι η «Εξέγερση του υδραγωγείου» (1937) που θεωρείται ιστορικό έργο, καθώς με αυτό ο Κλέε συμβάλλει στον αγώνα κατά του φασισμού. Την ίδια χρονιά το ναζιστικό καθεστώς διοργανώνει έκθεση «Παρακμιακής Τέχνης», η οποία συμπεριλαμβάνει 17 έργα του.


Έπειτα από 5 χρόνια συνεχούς διαμονής στην Ελβετία, το 1939 υποβάλλει αίτηση για να αποκτήσει ελβετική υπηκοότητα. Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει λόγω των πολιτισμικών και πολιτικών προεκτάσεων του έργου του, η αίτηση γίνεται δεκτή, δεν προλαβαίνει ωστόσο να γίνει δημότης Βέρνης, όπως επιθυμούσε, καθώς πεθαίνει στο Τιτσίνο της Ιταλίας όπου βρισκόταν για θεραπεία, στις 29 Ιουνίου του 1940. Η τέφρα του θα μεταφερθεί στη Βέρνη το 1946 και ο γιος του Φέλιξ θα ζητήσει να χαραχθούν στον τάφο του τα λόγια του: «Δεν περιορίζομαι στο εδώ και τώρα, ανήκω τόσο στους νεκρούς όσο και στους αγέννητους. Πιο κοντά στην καρδιά της δημιουργίας από τους περισσότερους, όχι όμως και αρκετά κοντά ακόμη».

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Insula dulcamara, 1938

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Bild aus dem Boudoir, 1922

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE, Ohne Titel (Zwei Fische, ein Angelhaken, ein Wurm), 1901

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Candide, chapitre 16, 1911

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Übermut, 1939

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Der Schöpfer, 1934

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,(Jugendlicher) Schauspieler=Maske, 1924, The Museum of Modern Art, New YorkThe Sidney and Harriet Janis Collection© 2016. Digital Image, The Museum ofModern Art, New York/Scala, Florence

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Vorführung des Wunders, 1916

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Angelus novus, 1920, The Israel Museum, Jérusalem

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,La Belle jardinière, 1939

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEELandschaft bei E. (in Bayern), 1921

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Der Held mit dem Flügel, 1905

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Tänze vor Angst, 1938

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Verkommenes Paar, 1905

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,von der Liste gestrichen, 1933

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Dame Daemon, 1935

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEE,Liebeslied bei Neumond, 1939

Πάουλ Κλέε. Ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των αρχών του εικοστού αιώνα Facebook Twitter
PAUL KLEEURCHS aus dem heroischen Zeitalter, 1939

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 1.4.2016

Εικαστικά
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο αφανής, αινιγματικός ζωγράφος Jean Fautrier και τα «ιερογλυφικά του πόνου»

Εικαστικά / Ο αφανής, αινιγματικός ζωγράφος Jean Fautrier και τα «ιερογλυφικά του πόνου»

Αν και εξέθετε θαρραλέα τα συναισθήματά του στον καμβά, ο Fautrier ήταν ένα αινιγματικό άτομο που σπάνια έδινε συνεντεύξεις και άφησε πίσω του ελάχιστες πληροφορίες για τη ζωή του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ιωάννα Πανταζοπούλου

Εικαστικά / Η Ιωάννα Πανταζοπούλου φέρνει 4.000 κουκουνάρια και 103 καρύδες στη σκηνή της Λυρικής

Στη νέα εκδοχή του προγράμματος «The artist on the composer» η διεθνής καλλιτέχνις με έδρα τη Νέα Υόρκη, Ιωάννα Πανταζοπούλου, παρουσιάζει το έργο της «A summer evening», μια εμβυθιστική εγκατάσταση όπου εικαστικά και μουσική συναντιούνται για να δημιουργήσουν έναν εξωτικό, εξωγήινο κόσμο.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Μέσα στο εργοστάσιο της «Πεταλούδας» στην προετοιμασία μιας μεγάλης έκθεσης σύγχρονης τέχνης

Εικαστικά / Μέσα στο εργοστάσιο της «Πεταλούδας» στην προετοιμασία μιας μεγάλης έκθεσης σύγχρονης τέχνης

Στους εμβληματικούς εργοστασιακούς χώρους της λεωφόρου Κηφισού, 41 καλλιτέχνες παρουσιάζουν τη δουλειά τους με έμπνευση από τον χώρο και τα υλικά του, σε επιμέλεια Κώστα Πράπογλου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σεπτέμβριος 2023 - ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Εικαστικά / 16 εκθέσεις εικαστικών που θα δούμε τον Σεπτέμβριο στην Αθήνα

Από την Art Athina μέχρι το μεγάλο αφιέρωμα στις γυναίκες ζωγράφους της συλλογής της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων και από την αναδρομική έκθεση του Γιώργου Χατζημιχάλη στο Μουσείο Μπενάκη μέχρι την έκθεση με έργα Lautrec, Matisse και άλλων σπουδαίων εικαστικών στο Ίδρυμα Γουλανδρή, ο Σεπτέμβριος είναι γεμάτος τέχνη.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η Νέα Υόρκη τιμά την Τζούντι Σικάγο, την πιο δυναμική φεμινίστρια εικαστικό της εποχής μας

Εικαστικά / Η Νέα Υόρκη τιμά την Τζούντι Σικάγο, την πιο δυναμική φεμινίστρια εικαστικό της εποχής μας

Η 84χρονη σήμερα καλλιτέχνιδα θα έχει την πρώτη μεγάλη αναδρομική της έκθεση στο New Museum, η οποία θα συμπεριλάβει όλα τα εμβληματικά φεμινιστικά έργα της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Στο Μουσείο του Κομμουνιστή Καταναλωτή της Τιμισοάρα

Εικαστικά / Στο Μουσείο του Κομμουνιστή Καταναλωτή της Τιμισοάρα

Σε μια υπέροχη μονοκατοικία της παλιάς αριστοκρατικής συνοικίας Ελισαβετίν βρίσκεται κάθε είδους προπαγανδιστικό προϊόν που είχε στο σπίτι του ο μέσος Ρουμάνος της εποχής του Τσαουσέσκου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ανδρέας Βοτίκας: «Ζούμε σε μια εποχή που όλοι μπορούμε να ονομάζουμε τους εαυτούς μας καλλιτέχνες»

Ανδρέας Βοτίκας / Ανδρέας Βότικας: «Στα tattoo δεν είσαι ακριβώς καλλιτέχνης είσαι και λίγο τεχνίτης»

Τι περνά από το μυαλό ενός νεαρού εικαστικού που αναζητά την καλλιτεχνική του ταυτότητα σε μια εποχή όπου ο καθένας μπορεί να λέει ότι κάνει τέχνη αλλά και πώς βρίσκει την θέση του μέσα σε ένα τόσο μπερδεμένο τοπίο.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ