Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης: Ένας «ποπ σταρ» της χριστιανικής πίστης

Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης: Ένας «ποπ σταρ» της χριστιανικής πίστης Facebook Twitter
"Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης σε Έκσταση", Καραβάτζιο, 1595. Wadsworth Atheneum Museum of Art
0

Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης και η ιστορία του ενέπνευσαν πολλούς καλλιτέχνες και δημιουργούς, από τον Καζαντζάκη, που το έργο του «Ο φτωχούλης του Θεού» είναι η μυθιστορηματική βιογραφία του Αγίου Φραγκίσκου, ο οποίος εγκαταλείπει την πλούσια ζωή του, συγκρούεται με τον πατέρα του και, ακολουθώντας τις θεϊκές επιταγές, βγαίνει στον κόσμο για να κηρύξει την αγάπη, το ιδανικό της πενίας και την απάρνηση των υλικών αγαθών, ως τον Καραβάτζιο και τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο που απεικόνισαν με μοναδικό τρόπο τον άγιο και την έκστασή του.

Άγιος της καθολικής εκκλησίας, ιδρυτής του Τάγματος των Φραγκισκανών, γεννήθηκε στην Ασίζη από πλούσια οικογένεια. Κατά τη διάρκεια μιας αρρώστιας του είδε δύο όνειρα τόσο συγκλονιστικά που τον οδήγησαν στην απόφαση να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στο έργο της φιλανθρωπίας. Στόχος της φροντίδας του ήταν οι φτωχοί και σε αυτούς έδειχνε έμπρακτα την αγάπη του. Διωγμένος και αποκληρωμένος από τον πατέρα του, κήρυξε την ισότητα, την ειρήνη, την περιφρόνηση του πλούτου και την υπεροχή της φτώχειας, την αγάπη προς όλα τα δημιουργήματα του Θεού, έμψυχα και άψυχα, τη στοργή στους λεπρούς. Κυκλοφορούσε ντυμένος με έναν χιτώνα, δεμένο στη μέση με ένα σκοινί (αυτό το είδος ενδυμασίας έχουν και σήμερα οι μοναχοί του τάγματός του). Η αγάπη του επεκτεινόταν και προς τα ζώα και όλα τα πλάσματα της φύσης, το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του που συγκινεί τον κόσμο ακόμα και σήμερα.

Παρουσιάζοντας τις απεικονίσεις του Αγίου Φραγκίσκου (1182-1226) στην τέχνη από τον 13ο αιώνα έως σήμερα, αυτή η έκθεση εξετάζει γιατί αυτός ο άγιος είναι μια φιγούρα τεράστιας σημασίας για την εποχή μας λόγω του πνευματικού του ριζοσπαστισμού, της αφοσίωσής του στους φτωχούς και της αγάπης του για τον Θεό και τη φύση, καθώς και των ισχυρών εκκλήσεών του για ειρήνη και διάλογο με άλλες θρησκείες.

Είναι γνωστή η ιστορία της ομιλίας του με τα σπουργίτια που αναφέρεται στο «Μικρά Άνθη του Αγίου Φραγκίσκου», αν και βέβαια οι ιστορικοί θεωρούν ότι αυτό το βιβλίο συμπλέκει αξεδιάλυτα τον μύθο και την πραγματικότητα.

Η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου μας φέρνει πρόσωπο με πρόσωπο με μια από τις πιο εμπνευσμένες και σεβαστές φιγούρες της ιστορίας, στην πρώτη μεγάλη έκθεση τέχνης στο Ηνωμένο Βασίλειο που εξερευνά τη ζωή και την κληρονομιά του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης.

Παρουσιάζοντας τις απεικονίσεις του Αγίου Φραγκίσκου (1182-1226) στην τέχνη από τον 13ο αιώνα έως σήμερα, αυτή η έκθεση εξετάζει γιατί αυτός ο άγιος είναι μια φιγούρα τεράστιας σημασίας για την εποχή μας λόγω του πνευματικού του ριζοσπαστισμού, της αφοσίωσης του στους φτωχούς και της αγάπης του για τον Θεό και τη φύση, καθώς και των ισχυρών εκκλήσεών του για ειρήνη και διάλογο με άλλες θρησκείες.

Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης: Ένας ποπ σταρ της χριστιανικής πίστης Facebook Twitter
Francisco de Zurbarán, "Saint Francis in Meditation", 1635-9. National Gallery

Ξεκινώντας από εικόνες που δημιουργήθηκαν τον μεσαίωνα, κειμήλια, χειρόγραφα, και φτάνοντας μέχρι σύγχρονες ταινίες και ένα κόμικ της Marvel, η έκθεση ρίχνει φως στο πώς ο Άγιος Φραγκίσκος έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία των καλλιτεχνών ανά τους αιώνες και πώς η απήχησή του έχει ξεπεράσει γενιές, ηπείρους και διαφορετικές θρησκευτικές παραδόσεις. Ανάμεσα στα έργα που φιλοξενούνται στην έκθεση φιγουράρουν δημιουργίες των Σασέτα, Μποτιτσέλι και Φρανθίσκο ντε Θουρμπαράν, Καραβάτζιο, Γιοζέφα ντε Ομπίντος, Στάνλεϊ Σπένσερ, Άντονι Γκρόμλεϊ, Τζουζέπε Πενόνε, Άντρεα Μπάτνερ και ένα νέο έργο από τον Ρίτσαρντ Λονγκ.

Ο Τζόναθαν Τζόουνς περιγράφει την περιήγηση στην έκθεση ως μια συναρπαστική εμπειρία. Η ριζοσπαστική, χαρούμενη εκδοχή του Χριστιανισμού του πλούσιου νεαρού που ονομαζόταν Τζιοβάνι ντι Πιέτρο ντι Μπερναρντόνε και ήταν ευτυχισμένος μέσα στη φτώχεια του, επικοινωνώντας με τη φύση, μιλώντας στα πουλιά, δοξάζοντας τον αδελφό Ήλιο και την αδελφή Σελήνη, αμφισβήτησε μια εκκλησία που είχε γίνει σύστημα εξουσίας και πλούτου και δεν έπαψε να εμπνέει καλλιτέχνες, ποιητές και συγγραφείς.

«Δεν χρειάζεται να πιστεύεις για να πιστέψεις στον Άγιο Φραγκίσκο. Ο Φραγκίσκος ήταν αληθινός, τόσο αθώος και ποιητικός όσο και τα πορτρέτα του, αν κρίνουμε από ένα γράμμα που έγραψε στον φίλο του Αδελφό Λέοντα και το οποίο εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη. Και το όραμά του είναι τόσο επείγον όσο και πριν από 800 χρόνια, όπως φαίνεται από εκπληκτικά ευρήματα, όπως μια μεσαιωνική φεμινιστική τοιχογραφία του γυναικείου τάγματος των Φραγκισκανών, και ένα ασημένιο κέρας που δόθηκε στον Φραγκίσκο ως σύμβολο ειρήνης από τον σουλτάνο αλ-Μαλίκ αλ-Καμίλ» γράφει ο Τζόουνς.

Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης: Ένας ποπ σταρ της χριστιανικής πίστης Facebook Twitter
El Greco, "Ο Άγιος Φραγκίσκος λαμβάνει τα Στίγματα" (1590-5). Φωτ.: Roy Hewson/National Gallery

Η έκθεση εξυμνεί τον συναισθηματισμό και την καλλιτεχνική ομορφιά που εμπνέει ο Άγιος Φραγκίσκος: σαν να περιπλανιέστε σε μια μπαρόκ εκκλησία στη Νάπολη, όπου η μεγάλη τέχνη αιωρείται ανάμεσα σε κεριά, λιβάνια και φρικιαστικά ομοιώματα. Περιλαμβάνει ένα κόμικ της Marvel με τίτλο «Francis, Brother of the Universe» ανάμεσα σε πίνακες του Ελ Γκρέκο και του Φρα Αντζέλικο.

Στην έκθεση παρουσιάζονται ο καφέ σάκος και η ζώνη που λέγεται ότι φορούσε ο Φραγκίσκος, δανεισμένα από τη Βασιλική της Σάντα Κρότσε στη Φλωρεντία. Το ύφασμα αντιπαραβάλλεται με το αφηρημένο έργο τέχνης «Sacco» του 1953 από τον Αλμπέρτο Μπούρι, εμβληματικό καλλιτέχνη της Arte Povera της δεκαετίας του '60, στο οποίο στρώματα φθαρμένου σάκου είναι διάτρητα από έναν κόκκινο κύκλο που θα μπορούσε να είναι αιματηρά στίγματα.

Στο επίκεντρο αυτής της έκθεσης βρίσκεται το έργο «Door Tree» του 2012 του γλύπτη της Arte Povera Τζουζέπε Πενόνε, ένας παχύς κορμός κέδρου από τον οποίο κόβεται ένα τμήμα για να αποκαλυφθεί κάτι που μοιάζει με νεανικό δεντράκι, ακόμα φρέσκο και ζωντανό βαθιά μέσα στον παλιό, εξαντλημένο φλοιό. Πρόκειται για ένα μήνυμα για την πίστη μας στη φύση που απειλείται.

Σε μια χειρόγραφη εικονογράφηση που έγινε μόλις δύο δεκαετίες μετά τον θάνατό του, ο Άγγλος καλλιτέχνης-χρονογράφος Μάθιου Πάρις απεικονίζει τον Φραγκίσκο σκυμμένο να μιλάει σε μια προσεκτική συγκέντρωση πουλιών. Σε έναν πίνακα από τη Σιένα του 15ου αιώνα του Σασέτα, βλέπουμε πώς διαπραγματεύτηκε την ανακωχή μεταξύ των κατοίκων του Gubbio και ενός λύκου που τους είχε τρομοκρατήσει.

Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης: Ένας ποπ σταρ της χριστιανικής πίστης Facebook Twitter
Giuseppe Penone, "Door Tree", 2012. Φωτ.: © Giuseppe Penone/photo © Josh White: JWPictures.com. Courtesy Gagosian
Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης: Ένας ποπ σταρ της χριστιανικής πίστης Facebook Twitter
Το κέρατο με τις ράβδους πιστεύεται ότι ήταν δώρο στον Φραγκίσκο από τον σουλτάνο αλ-Καμίλ. Φωτογραφικό αρχείο της Ιεράς Μονής του Αγίου Φραγκίσκου στην Ασίζη, Ιταλία

Η έκθεση κάνει συνδέσεις για να αφηγηθεί την ιστορία του Αγίου Φραγκίσκου και της τέχνης με τρόπο που μοιάζει αντισυμβατικός, ωστόσο είναι αρμονικός. 

«Ο Καραβάτζιο ήταν 20 ετών και ζούσε στο σπίτι ενός καρδινάλιου στη Ρώμη όταν ζωγράφισε τον "Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης σε Έκσταση". Ένας όμορφος άγγελος αγκαλιάζει τον άγιο στον πιο ξεκάθαρα ίσως γκέι πίνακα του Καραβάτζιο – και τον πιο τρυφερό του. Το γενειοφόρο πρόσωπο του αγίου, απαλλαγμένο από την κουκούλα του μοναχού, είναι σίγουρα του Καραβάτζιο» γράφει ο Τζόουνς. «Ο Καραβάτζιο ζωγραφίζει μια αγάπη χωρίς όρια, τη λαχτάρα για ανθρώπινη επαφή ενός ανθρώπου που αναγκάστηκε να πολεμήσει, να απειλήσει και να σκοτώσει στους βίαιους δρόμους της Ρώμης».

Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης: Ένας ποπ σταρ της χριστιανικής πίστης Facebook Twitter
Antony Gormley, Άτιτλο (for Francis). Tate / Tate Images
Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης: Ένας ποπ σταρ της χριστιανικής πίστης Facebook Twitter
"Francis, Brother of the Universe", Marvel Comics, 1980 / Disney
Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης: Ένας ποπ σταρ της χριστιανικής πίστης Facebook Twitter
Alberto Burri, "Sacco" (1953). © Fondazione Palazzo Albizzini Collezione Burri, Città di Castello. Φωτ.: Alessandro Sarteanesi

Η έκθεση «Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης» στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου θα διαρκέσει έως τις 30 Ιουλίου.

Με πληροφορίες από Guardian, National Gallery

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Ραφαήλ και η λάμψη της Αναγέννησης στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου

Εικαστικά / Ραφαήλ: Αποτύπωσε στην τέχνη του το ανθρώπινο και το θείο, την αγάπη και τη φιλία, τη μάθηση και τη δύναμη

Ποιος ήταν ο Ιταλός ζωγράφος, που μαζί με τους συμπατριώτες του Λεονάρντο Ντα Βίντσι και Μιχαήλ Άγγελο θεωρούνται οι τρεις κορυφαίοι εικαστικοί καλλιτέχνες της Ακμής της Αναγέννησης
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πρόδρομος Τσιαβός: «Στην παρουσία μας στον δημόσιο χώρο ο στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση αλλά να ακούσουμε, να συζητήσουμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Plāsmata 3 / Πρόδρομος Τσιαβός: «Στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση, αλλά να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Ο επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση μιλά με υπόκρουση τα ασταμάτητα τιτιβίσματα των πουλιών που έρχονται από τα σκιερά δέντρα του Πεδίου του Άρεως.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα σε μια συνάντηση με τη σύγχρονη τέχνη σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά

Εικαστικά / Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα «συνομιλούν» με τη σύγχρονη τέχνη

Οι τρεις Έλληνες πρωτοπόροι καλλιτέχνες που στιγμάτισαν την ελληνική δημιουργία, σε μια απρόσμενη διαγενεακή συνάντηση με τη Sagg Napoli και τον Mungo Thomson, σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
PLASMATA 3 TOPIC

Plāsmata 3 / Plāsmata 3: «Ο πιο σύντομος δρόμος είναι πάντα ο λιγότερο ενδιαφέρων»

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, επιμελείται μαζί με την ομάδα της Στέγης μια έντυπη «ξενάγηση» στην έκθεση «Plāsmata 3: We’ve met before, haven’t we?», που παρουσιάζεται στο Πεδίον του Άρεως.
THE LIFO TEAM
O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Εικαστικά / O Jean Tinguely σατίριζε την εξάρτησή μας από την τεχνολογία πολύ πριν το AI

Τα παράξενα μηχανικά γλυπτά του πρωτοποριακού καλλιτέχνη –του οποίου φέτος γιορτάζονται τα 100 χρόνια από τη γέννησή του με εκθέσεις σε όλο τον κόσμο– αποτελούν ένα σαρδόνιο σχόλιο και για τη σύγχρονη κοινωνία.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Αφροδίτη 5.

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 5

«Και έχεις τόσα να πεις με τα έργα που θα συναντήσεις. Σαν τα ταξίδια. Τα αληθινά ταξίδια, όχι αυτά που κάνεις για δουλειά. Τα άλλα. Εκείνα που κάνεις με παρέα και πιάνετε κουβέντα με αγνώστους χωρίς βιασύνη. Εκείνα που παίρνεις τον χρόνο σου για να χορτάσεις τις λεπτομέρειες».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ
2ο κομμάτι Αφροδίτη

Onassis Stegi / Ξενάγηση στα Plāsmata: Κεφάλαιο 2

«Μας αρέσει η παρέκκλιση και η απόκλιση. Στη ζωή, γενικά. Στους ανθρώπους. Και στην τέχνη. Και εδώ. Από τον Ροδώνα στη Γαρδένια, από τις Αριές στο θέατρο Αλίκη. Οι σπείρες έχουν φτιαχτεί για να τις περπατήσεις και τα παρτέρια για να σταθείς».
ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ