Ο καθηλωτικός πολυαισθητηριακός κόσμος του William Kentridge, του πιο διάσημου εν ζωή καλλιτέχνη της Νότιας Αφρικής, θα παρουσιαστεί στη μεγάλη φθινοπωρινή έκθεση της Royal Academy στο Λονδίνο από τις 24 Σεπτεμβρίου έως τις 22 Δεκεμβρίου 2022, συνεχίζοντας την παράδοση των μεγάλων εκθέσεων της Ακαδημίας με καλλιτέχνες όπως ο Ai Weiwei, ο Anish Kapoor και ο Antony Gormley.
Αυτή θα είναι η μεγαλύτερη έκθεση του έργου του καλλιτέχνη στο Ηνωμένο Βασίλειο, του οποίου η παγκοσμίως αναγνωρισμένη πρακτική εκτείνεται από τη χαρακτική, το σχέδιο, το κολάζ, τον κινηματογράφο και τη γλυπτική μέχρι την ταπισερί, το θέατρο, την όπερα, το χορό και τη μουσική.
Ο γεννημένος στο Γιοχάνεσμπουργκ καλλιτέχνης ανέπτυξε το πρώιμο έργο του κατά τη διάρκεια του καθεστώτος του απαρτχάιντ τη δεκαετία του 1980, και τα έργα μεγάλης κλίμακας και τα κινούμενα σχέδιά του έχουν έκτοτε παρουσιαστεί σε όλο τον κόσμο. Πολλά έργα δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ πριν, ενώ ορισμένα έχουν κατασκευαστεί ειδικά για την έκθεση
Στη 40χρονη καριέρα του ο Kentridge συνδυάζει σχέδιο, γραφή, θέατρο, κουκλοθέατρο, όπερα, κινηματογράφο, χορό, γλυπτική, ταπισερί και περφόρμανς. Τα έργα είναι τεράστια σε έκταση αλλά και τεράστια σε κλίμακα: υπάρχουν σχέδια από το δάπεδο μέχρι την οροφή, ταπισερί τεσσάρων μέτρων, ταινίες με πολλαπλές οθόνες, μηχανικά θεατρικά σκηνικά και σκηνικές παραστάσεις με υπερμεγέθεις συντελεστές.
Το υλικό των πηγών του είναι επίσης τεράστιο: αντλεί έμπνευση από τους Αφρικανούς αχθοφόρους στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Ρωσική Επανάσταση. Συγχωνεύει γεωγραφίες, οπτικές και τεχνικές ιστορίες, με τη διαστρωμάτωση καλλιτεχνικών και πολιτικών αναφορών.
Το υλικό των πηγών του είναι επίσης τεράστιο: αντλεί έμπνευση από τους Αφρικανούς αχθοφόρους στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Ρωσική Επανάσταση. Συγχωνεύει γεωγραφίες, οπτικές και τεχνικές ιστορίες, με τη διαστρωμάτωση καλλιτεχνικών και πολιτικών αναφορών. Ο άξονας πλοήγησής του κινείται μεταξύ Ευρώπης, Αφρικής και Κίνας, μεταξύ του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος που ξεδιπλώνεται από αυτή την ιστορία. Η μουσική ρέει σχεδόν μέσα από όλα αυτά, από τον Μότσαρτ και τον Χίντεμιθ μέχρι τις αφρικανικές μπάντες χάλκινων πνευστών.
Σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, η πρώιμη καριέρα του ήταν μπερδεμένη και χωρίς κατεύθυνση. Αρχικά, φοίτησε σε κολέγιο τέχνης για να σπουδάσει ζωγραφική, αλλά έφυγε επειδή ήταν «πολύ κακός ζωγράφος», σύμφωνα με τα λεγόμενά του. Έτσι, μεταπήδησε στην υποκριτική, στη συνέχεια στην κινηματογραφική παραγωγή και στη συνέχεια –αφού απέτυχε και στα τρία– επέστρεψε στην τέχνη. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, το έργο του έχει αξιοποιήσει και επεκτείνει όλα εκείνα τα στοιχεία στα οποία «απέτυχε» όταν πρωτοξεκίνησε.
Το σχέδιο αποτελεί το σημείο εκκίνησης σχεδόν όλων των έργων του. Βλέπει το σχέδιο ως «μια δοκιμή ιδεών, μια αργόσυρτη εκδοχή της σκέψης».
Το κάρβουνο είναι το μέσο με το οποίο δουλεύει περισσότερο – είναι εύκολο να το σβήσεις και μπορείς να αλλάξεις τη σύνθεσή σου «τόσο γρήγορα όσο μπορείς να αλλάξεις γνώμη». Πιο πρόσφατα δουλεύει επίσης με ινδικό μελάνι.
Ως καλλιτέχνης με απεριόριστη φαντασία, ο Kentridge μετατρέπει μια στατική εικόνα σε κινητική σκηνή: μια γραφομηχανή γίνεται δέντρο, μια γάτα κουλουριάζεται σε καρτούν-βόμβα, ένας άντρας με κοστούμι στην παραλία γλιστράει μια πέτρα πάνω στα κύματα. Άλλες φορές, τα σχέδιά του αποτελούν τη βάση για περφόρμανς, εγκαταστάσεις και όπερες, ένα είδος πολύπλευρου σχεδίου σε διαφορετικές διαστάσεις με κίνηση και ήχο.
Το αποικιακό παρελθόν της Αφρικής είναι συνυφασμένο με το έργο του και ανταποκρίνεται στις αδικίες του απαρτχάιντ και στις κληρονομιές της αποικιοκρατίας.
Οι γονείς του, και οι δύο δικηγόροι, ήταν κατά του απαρτχάιντ, μάλιστα ο πατέρας του εκπροσώπησε τρεις αποδέκτες του βραβείου Νόμπελ κατά τη διάρκεια της καριέρας του: τον Νέλσον Μαντέλα, τον αρχιεπίσκοπο Ντέσμοντ Τούτου και τον αρχηγό Άλμπερτ Λουθούλι. Έπαιξε ηγετικό ρόλο στη δίκη για την προδοσία (1956-61) και υπερασπίστηκε την οικογένεια του ακτιβιστή Steve Biko κατά τη διάρκεια της ανάκρισης για τον θάνατό του σε αστυνομική κράτηση (1977).
Η μητέρα του, Felicia, ήταν συνιδρύτρια του South Africa Legal Resources Centre, μιας οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων που παρέχει ακόμη και σήμερα δωρεάν νομικές υπηρεσίες σε περιθωριοποιημένα άτομα.
Το 2010, ο βουλευτής του Τότεναμ David Lammy αποκάλεσε τον Sir Sidney Kentridge έναν από τους ήρωές του: «Ο Kentridge είναι ένας από τους πολλούς δικηγόρους στους οποίους θα χρωστάω για πάντα, και των οποίων οι καθημερινοί αγώνες κατά της αδικίας πρέπει να μας εμπνέουν όλους».
Η τέχνη του Kentridge δεν είναι σε καμία περίπτωση ντοκιμαντέρ – είναι αποσπασματική, χιουμοριστική και αφήνει χώρο για ασάφειες. Σε ένα έργο το έμβολο μιας καφετιέρας τρυπάει τη γη φτάνοντας στα βάθη ενός χρυσωρυχείου κάτω από το Γιοχάνεσμπουργκ. Σε ένα άλλο, μπλε νερό ρέει από την τσέπη του στήθους ενός άνδρα με ριγέ κοστούμι, μια λίμνη που ανεβαίνει γύρω του σε αυτό που φαίνεται να είναι η μελαγχολία και η θλίψη του.
Το έργο του συνδέεται με πραγματικά γεγονότα: Το έργο «Ubu Tells the Truth» (1997) συνδυάζει μαρτυρίες από την Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης της Νότιας Αφρικής (1996-2003) με το θεατρικό έργο «Ubu Roi» (Ο βασιλιάς Ubu) του Alfred Jarry από το 1896 και το δράμα «Ubu and the Truth Commission» της Jane Taylor από το 1997, το οποίο σκηνοθέτησε για το θέατρο. Στην επανεκτέλεσή του, ο πρωταγωνιστής Ubu γίνεται πράκτορας της μυστικής αστυνομίας κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ.
Το έργο «Felix in Exile» (1994) γυρίστηκε λίγο πριν από τις πρώτες γενικές εκλογές στη Νότια Αφρική και έθεσε το ερώτημα για τον τρόπο με τον οποίο ο λαός θα θυμόταν εκείνους που πέθαναν στον αγώνα κατά του απαρτχάιντ.
Σε ορισμένα από αυτά τα έργα εμφανίζονται τα alter ego του Kentridge, Felix Teitelbaum (η ομώνυμη φιγούρα από το «Felix in Exile») και Soho Eckstein, ο πρώτος ως μια συμπονετική φιγούρα και ο δεύτερος ως ένας αδίστακτος καπιταλιστής.
Παίρνοντας το όνομά του από την παροιμία της Τσουάνα «αν ο καλός γιατρός δεν μπορεί να σε θεραπεύσει, βρες τον λιγότερο καλό γιατρό», το «Κέντρο για τη Λιγότερο Καλή Ιδέα» χρησιμοποιείται από νέους καλλιτέχνες για να πειραματιστούν. Παρουσιάζει δύο φορές τον χρόνο ένα πρόγραμμα δημόσιων παραστάσεων και προσφέρει εργαστήρια και δραστηριότητες καθοδήγησης.
Η ιδέα προήλθε από την πρακτική του ίδιου και βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ιδέα ότι η αποτυχία μπορεί να εμπνεύσει μια δημιουργική απάντηση στην αναζήτηση μιας εναλλακτικής λύσης.
σχόλια