Το "Housekeeping" της Ρόμπινσον, ένας ύμνος στους απόβλητους και τους ανήμπορους

Το "Housekeeping" της Ρόμπινσον, ένας ύμνος στους απόβλητους και τους ανήμπορους Facebook Twitter
1

Από τις πιο ξεχωριστές φωνές της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας, φωτεινός οδηγός για πολιτικούς όπως ο Μπάρακ Ομπάμα και θρύλος εν ζωή για κριτικούς και πανεπιστημιακούς, η πολυβραβευμένη Μέριλιν Ρόμπινσον του «Γκίλιαντ»,  του «Στο σπίτι»  και της «Λάιλα» άργησε να μεταφραστεί στην Ελλάδα, αλλά σήμερα έχουμε πρόσβαση σ’ όλο το μυθοπλαστικό έργο της. Κι αυτό, χάρη στην πρόσφατη κυκλοφορία και του παρθενικού της μυθιστορήματος «Housekeeping» που, με πρωτοβουλία του έλληνα εκδότη, τιτλοφορήθηκε “Ρουθ” (μετ. Κ. Σχινά,  Μεταίχμιο). Ένα έργο που έκανε μεγάλη αίσθηση όταν πρωτοδημοσιεύτηκε το 1980 και θεωρείται  πλέον  κλασικό.

 

Τι σημαίνει η λέξη νοικοκυριό; Ακούγοντάς την σκέφτεσαι όσα κρατούν ένα σπίτι τακτοποιημένο, όσα απαιτούνται για να είναι  ένα σπίτι λειτουργικό κι ακόμα, σκέφτεσαι τα μέλη ενός σπιτικού, μια οικογένεια. Το νοικοκυριό για το οποίο γίνεται λόγος στο μεγαλύτερο μέρος αυτού του παράξενου βιβλίου, δεν είναι ούτε συγυρισμένο ούτε λειτουργικό. Είναι ετοιμόρροπο. Οι άνθρωποί του έχουν βιώσει πολύ πόνο, πολλή μοναξιά, πολλές απώλειες. Κι όμως, υπάρχουν στιγμές που εκπέμπει απίστευτη σαγήνη, λες κι αναδύεται από ένα όνειρο…  

 

Σε μια χώρα που έχει θεοποιήσει την επιτυχία και την ευμάρεια, η Ρόμπινσον έσκυψε πάνω από εκείνους που ζουν σαν φτερά στον άνεμο, μακριά από κάθε κοινωνική νόρμα. Και χωρίς ν' αρνηθεί τη μελαγχολία τους, ανέδειξε όλο τους το μεγαλείο.

 

Η ιστορία που ξεδιπλώνει η Ρόμπινσον με την λυρική, μακροπερίοδο πρόζα της και τις αγαπημένες της βιβλικές αναφορές, έχει να κάνει με την ενηλικίωση δυο ορφανών κοριτσιών, της Ρουθ και της Λουσίλ, γύρω στα μέσα του 20ού αιώνα. Η υπόθεση εκτυλίσσεται στο Φίνγκερμποουν, μια επινοημένη κωμόπολη στα βορειοδυτικά της Αμερικής, χωμένη ανάμεσα σε ατέλειωτα, παγωμένα βουνά, εκτεθειμένη στ’ άγρια καπρίτσια του καιρού και μ’ έναν υγρό τάφο στο κέντρο της. Μια φορά κι έναν καιρό, πολύ πριν γεννηθούν τα κορίτσια, ο εκτροχιασμός ενός τρένου από τη γέφυρα που ενώνει το Φίνγκερμποουν με τον υπόλοιπο κόσμο, γέμισε τον βυθό της ομώνυμης λίμνης με πτώματα. Ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο παππούς των κοριτσιών, ο πατριάρχης της οικογένειας. Αλίμονο. Στην ίδια αυτή λίμνη, μια ωραία ημέρα, έμελλε να σαλτάρει και η μητέρα τους. 

 

Κόρες ενός άντρα  απ' τον οποίο δεν έχουν αναμνήσεις και μιας γυναίκας που αυτοκτόνησε, η εξάχρονη Ρουθ, στην οποία έχει δοθεί ο ρόλος του παντογνώστη αφηγητή, και η Λουσίλ, η μικρότερη αδελφή της, τίθενται  υπό την κηδεμονία διαφόρων συγγενών. Πρώτη στη σειρά, τις αναλαμβάνει η γιαγιά τους. Τις υποδέχεται ολομόναχη, σ’ ένα σπίτι που κάποτε παλλόταν από ζωή και, μολονότι τους προσφέρει την ηρεμία της ρουτίνας, συναισθηματικά, τις αφήνει ακάλυπτες. Μια πενταετία αργότερα, όταν εκείνη πεθάνει, τη σκυτάλη αναλαμβάνουν –βαρυγκομώντας- δυό αγχωμένες γεροντοκόρες και, πολύ σύντομα, η φροντίδα των κοριτσιών καταλήγει στη Συλβί, τη μικρότερη αδελφή της μητέρας τους. 

 

Το "Housekeeping" της Ρόμπινσον, ένας ύμνος στους απόβλητους και τους ανήμπορους Facebook Twitter
Η Μέριλυν Ρόμπινσον με τον πρώην Πρόεδρο της Αμερικής Μπαράκ Ομπάμα

 

Η τρυφερή, εκκεντρική, μονίμως φευγάτη Συλβί. Αυτή είναι στην πραγματικότητα η πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος Μια γυναίκα γύρω στα τριανταπέντε που, με την πρώτη ματιά,  εκπέμπει ταπεινοφροσύνη, μυστικότητα και ευγένεια. Πού τριγύριζε τόσα χρόνια; Τι ακριβώς την έτρεψε σε φυγή; Ήταν ανέκαθεν έτσι αλαφροΐσκιωτη; Η Μέριλιν Ρόμπινσον αποφεύγει να δώσει σαφείς απαντήσεις, αλλά κάθε τόσο συμπληρώνει με απαλές πινελιές το πορτρέτο της. “Η Συλβί”, διαβάζουμε,  “πάντοτε περπατούσε με το κεφάλι κάτω, ελαφρά γερμένο, με μια αφηρημένη στοχαστική έκφραση, σαν κάποιος να της μιλούσε με σιγανή φωνή”. Κι όταν ξάπλωνε, “ποτέ δεν κουλουριαζόταν, ποτέ δεν απλωνόταν. Ακόμα κι όταν κοιμόταν, το σώμα της διατηρούσε την ακαμψία της στάσης που συνηθίζει κανείς όταν κοιμάται στα παγκάκια του πάρκου. Πολύ συχνά δεν έβγαζε καν τα παπούτσια της”.

 

Η Συλβί είναι η μόνη που μιλάει στα κορίτσια για τη μάνα τους. Τους αφηγείται ιστορίες, τους προσφέρει μικροδωράκια, δείχνει πόσο συμμερίζεται τη θλίψη τους. Εκείνα, εν τούτοις, παραμένουν ζωσμένα από ανασφάλεια. Κάθε φορά που την βλέπουν να ξεπορτίζει για να περιπλανηθεί στις όχθες της λίμνης, φοβούνται πως δεν πρόκειται να την αντικρύσουν ξανά. Με τα μάτια της Ρουθ, “η Συλβί μέσα στο σπίτι ήταν λίγο ως πολύ σαν γοργόνα παγιδευμένη στην καμπίνα ενός πλοίου”.  Τι νοικοκυριό να κρατήσει ένα τέτοιο πλάσμα; Σε μια υπέροχη σκηνή στην καρδιά του μυθιστορήματος, βλέπουμε τις τρεις τους, λουσμένες στο φως του φεγγαριού, να παίρνουν στην κουζίνα το δείπνο τους. Είναι ένα βράδι γαλήνιο, “γεμάτο από τον τριγμό και τον σιγμό των εντόμων, από το τράνταγμα των αλυσίδων και τα αλυχτίσματα των χοντρών γέρικων σκυλιών στις γειτονικές αυλές”, ένα βράδι που “νιώθαμε την εγγύτητα με τις πιο λεπτές αισθήσεις μας”. Ξαφνικά η Λουσίλ αρχίζει να ξύνει μανιασμένα τα μπράτσα της - “πρέπει να πέρασα από ένα φυτό”- κι ανάβει τη λάμπα. Και τότε, όπως στο δικό τους οπτικό πεδίο, έτσι και στο δικό μας εισβάλλουν απότομα ξεχαρβαλωμένα έπιπλα, σωροί από άχρηστα συμπράγκαλα, τοίχοι λεκιασμένοι απ’ την κάπνα. Μαζί με το “λαμπερό σκοτάδι” της νύχτας, έχει χαθεί κάθε ίχνος μαγείας.

 

Μέχρι την εμφάνιση της Συλβί,  τα δυο κορίτσια σαν ν' αποτελούσαν μια συνείδηση. Τώρα όμως, σιγά, σιγά, αρχίζουν να διαφοροποιούνται μεταξύ τους. Σε αντίθεση με τη Ρουθ που ταυτίζεται με τη θεία της και προσαρμόζεται στην αντισυμβατική συμπεριφορά της, η Λουσίλ δυσφορεί -θα προτιμούσε  να είναι μια έφηβη όπως οι υπόλοιπες, συνεπής μαθήτρια, μέσα στη μόδα. Αντίστοιχη δυσφορία αναμένεται να εκδηλωθεί κι από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Το να μπει η Συλβί στο στόχαστρο της κοινότητας είναι θέμα χρόνου…

 

Η Μέριλιν Ρόμπινσον ξεκίνησε να γράφει το “Housekeeping” την εποχή που εκπονούσε το διδακτορικό της πάνω στον Σαίξπηρ, κι ομολογημένη πρόθεσή της ήταν να μιλήσει για ένα κομμάτι της Αμερικής, όπως το βόρειο Άινταχο, τον γενέθλιο τόπο της,  για το οποίο οι άνθρωποι της ανατολικής ακτής δεν είχαν ιδέα. Προφανώς έκανε κάτι πολύ περισσότερο: έγραψε έναν ύμνο για τους απόβλητους, τους περιθωριακούς, τους ανέστιους, τους ανήμπορους να συνδεθούν με μια καθημερινότητα, έναν στόχο. Σε μια χώρα που έχει θεοποιήσει την επιτυχία και την ευμάρεια, η Ρόμπινσον έσκυψε πάνω από εκείνους που ζουν σαν φτερά στον άνεμο, μακριά από κάθε κοινωνική νόρμα. Και χωρίς ν’ αρνηθεί τη μελαγχολία τους, ανέδειξε όλο τους το μεγαλείο. Λεπτομέρεια: μέχρι να δημοσιευτεί το επόμενο βιβλίο της, το “Γκίλιαντ” (εκδ. Εν πλω), χρειάστηκε να περάσει μια εικοσιπενταετία.

Βιβλίο
1

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

σχόλια

1 σχόλια
Ειδικά το «Γκίλιαντ», και το «σπίτι» (αν το δεύτερο μου φάνηκε κάπως πιο βαρύ), ήταν από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία που έχω διαβάσει. Είναι τρομερό το πόσα κρύβουν οι χαρακτήρες της Ρόμπινσον πίσω από τις λέξεις τους. Σε αφήνει να υποθέτεις το παρελθόν τους, και τις βαριές οικογενειακές σχέσεις τους μέχρι να σου τους ξεδιπλώσει(;), με ένα τρόπο ανεπαίσθητο. Μικρές λεπτομέρειες στις εκφράσεις, στα κομπιάσματα του λόγου τους, στα συναισθήματα, σε ένα σύμπαν χωρίς ξεκάθαρη υπόθεση, μεταξύ νοσταλγίας και προσμονής, όπου όλα κυλούν ήρεμα σαν απογευματινός περίπατος και όλα είναι στο βάθος τους τόσο βαριά σαν μία συννεφιά που, με έναν παράξενο τρόπο ξέρεις από την αρχή πως ποτέ δεν θα ξεσπάσει σε μπόρα, αλλά και ποτέ δεν θα διαλυθεί… Δεν θυμάμαι να έχω δεί άλλη ανάλογη βουτιά στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και στις σχέσεις πατέρα-γίου-κόρης κλπ. Υ.Γ.: Ειδικά για έναν άνθρωπο που πιστεύει η φιγούρα και τα διλήμματα του πάστορα-πατέρα το κάτι άλλο. Βέβαια-επαναλαμβάνω- δεν το θεωρώ καθόλου ελαφρύ ανάγνωσμα. Θέλει μία κάποια αφοσίωση...