Το "Housekeeping" της Ρόμπινσον, ένας ύμνος στους απόβλητους και τους ανήμπορους

Το "Housekeeping" της Ρόμπινσον, ένας ύμνος στους απόβλητους και τους ανήμπορους Facebook Twitter
1

Από τις πιο ξεχωριστές φωνές της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας, φωτεινός οδηγός για πολιτικούς όπως ο Μπάρακ Ομπάμα και θρύλος εν ζωή για κριτικούς και πανεπιστημιακούς, η πολυβραβευμένη Μέριλιν Ρόμπινσον του «Γκίλιαντ»,  του «Στο σπίτι»  και της «Λάιλα» άργησε να μεταφραστεί στην Ελλάδα, αλλά σήμερα έχουμε πρόσβαση σ’ όλο το μυθοπλαστικό έργο της. Κι αυτό, χάρη στην πρόσφατη κυκλοφορία και του παρθενικού της μυθιστορήματος «Housekeeping» που, με πρωτοβουλία του έλληνα εκδότη, τιτλοφορήθηκε “Ρουθ” (μετ. Κ. Σχινά,  Μεταίχμιο). Ένα έργο που έκανε μεγάλη αίσθηση όταν πρωτοδημοσιεύτηκε το 1980 και θεωρείται  πλέον  κλασικό.

 

Τι σημαίνει η λέξη νοικοκυριό; Ακούγοντάς την σκέφτεσαι όσα κρατούν ένα σπίτι τακτοποιημένο, όσα απαιτούνται για να είναι  ένα σπίτι λειτουργικό κι ακόμα, σκέφτεσαι τα μέλη ενός σπιτικού, μια οικογένεια. Το νοικοκυριό για το οποίο γίνεται λόγος στο μεγαλύτερο μέρος αυτού του παράξενου βιβλίου, δεν είναι ούτε συγυρισμένο ούτε λειτουργικό. Είναι ετοιμόρροπο. Οι άνθρωποί του έχουν βιώσει πολύ πόνο, πολλή μοναξιά, πολλές απώλειες. Κι όμως, υπάρχουν στιγμές που εκπέμπει απίστευτη σαγήνη, λες κι αναδύεται από ένα όνειρο…  

 

Σε μια χώρα που έχει θεοποιήσει την επιτυχία και την ευμάρεια, η Ρόμπινσον έσκυψε πάνω από εκείνους που ζουν σαν φτερά στον άνεμο, μακριά από κάθε κοινωνική νόρμα. Και χωρίς ν' αρνηθεί τη μελαγχολία τους, ανέδειξε όλο τους το μεγαλείο.

 

Η ιστορία που ξεδιπλώνει η Ρόμπινσον με την λυρική, μακροπερίοδο πρόζα της και τις αγαπημένες της βιβλικές αναφορές, έχει να κάνει με την ενηλικίωση δυο ορφανών κοριτσιών, της Ρουθ και της Λουσίλ, γύρω στα μέσα του 20ού αιώνα. Η υπόθεση εκτυλίσσεται στο Φίνγκερμποουν, μια επινοημένη κωμόπολη στα βορειοδυτικά της Αμερικής, χωμένη ανάμεσα σε ατέλειωτα, παγωμένα βουνά, εκτεθειμένη στ’ άγρια καπρίτσια του καιρού και μ’ έναν υγρό τάφο στο κέντρο της. Μια φορά κι έναν καιρό, πολύ πριν γεννηθούν τα κορίτσια, ο εκτροχιασμός ενός τρένου από τη γέφυρα που ενώνει το Φίνγκερμποουν με τον υπόλοιπο κόσμο, γέμισε τον βυθό της ομώνυμης λίμνης με πτώματα. Ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο παππούς των κοριτσιών, ο πατριάρχης της οικογένειας. Αλίμονο. Στην ίδια αυτή λίμνη, μια ωραία ημέρα, έμελλε να σαλτάρει και η μητέρα τους. 

 

Κόρες ενός άντρα  απ' τον οποίο δεν έχουν αναμνήσεις και μιας γυναίκας που αυτοκτόνησε, η εξάχρονη Ρουθ, στην οποία έχει δοθεί ο ρόλος του παντογνώστη αφηγητή, και η Λουσίλ, η μικρότερη αδελφή της, τίθενται  υπό την κηδεμονία διαφόρων συγγενών. Πρώτη στη σειρά, τις αναλαμβάνει η γιαγιά τους. Τις υποδέχεται ολομόναχη, σ’ ένα σπίτι που κάποτε παλλόταν από ζωή και, μολονότι τους προσφέρει την ηρεμία της ρουτίνας, συναισθηματικά, τις αφήνει ακάλυπτες. Μια πενταετία αργότερα, όταν εκείνη πεθάνει, τη σκυτάλη αναλαμβάνουν –βαρυγκομώντας- δυό αγχωμένες γεροντοκόρες και, πολύ σύντομα, η φροντίδα των κοριτσιών καταλήγει στη Συλβί, τη μικρότερη αδελφή της μητέρας τους. 

 

Το "Housekeeping" της Ρόμπινσον, ένας ύμνος στους απόβλητους και τους ανήμπορους Facebook Twitter
Η Μέριλυν Ρόμπινσον με τον πρώην Πρόεδρο της Αμερικής Μπαράκ Ομπάμα

 

Η τρυφερή, εκκεντρική, μονίμως φευγάτη Συλβί. Αυτή είναι στην πραγματικότητα η πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος Μια γυναίκα γύρω στα τριανταπέντε που, με την πρώτη ματιά,  εκπέμπει ταπεινοφροσύνη, μυστικότητα και ευγένεια. Πού τριγύριζε τόσα χρόνια; Τι ακριβώς την έτρεψε σε φυγή; Ήταν ανέκαθεν έτσι αλαφροΐσκιωτη; Η Μέριλιν Ρόμπινσον αποφεύγει να δώσει σαφείς απαντήσεις, αλλά κάθε τόσο συμπληρώνει με απαλές πινελιές το πορτρέτο της. “Η Συλβί”, διαβάζουμε,  “πάντοτε περπατούσε με το κεφάλι κάτω, ελαφρά γερμένο, με μια αφηρημένη στοχαστική έκφραση, σαν κάποιος να της μιλούσε με σιγανή φωνή”. Κι όταν ξάπλωνε, “ποτέ δεν κουλουριαζόταν, ποτέ δεν απλωνόταν. Ακόμα κι όταν κοιμόταν, το σώμα της διατηρούσε την ακαμψία της στάσης που συνηθίζει κανείς όταν κοιμάται στα παγκάκια του πάρκου. Πολύ συχνά δεν έβγαζε καν τα παπούτσια της”.

 

Η Συλβί είναι η μόνη που μιλάει στα κορίτσια για τη μάνα τους. Τους αφηγείται ιστορίες, τους προσφέρει μικροδωράκια, δείχνει πόσο συμμερίζεται τη θλίψη τους. Εκείνα, εν τούτοις, παραμένουν ζωσμένα από ανασφάλεια. Κάθε φορά που την βλέπουν να ξεπορτίζει για να περιπλανηθεί στις όχθες της λίμνης, φοβούνται πως δεν πρόκειται να την αντικρύσουν ξανά. Με τα μάτια της Ρουθ, “η Συλβί μέσα στο σπίτι ήταν λίγο ως πολύ σαν γοργόνα παγιδευμένη στην καμπίνα ενός πλοίου”.  Τι νοικοκυριό να κρατήσει ένα τέτοιο πλάσμα; Σε μια υπέροχη σκηνή στην καρδιά του μυθιστορήματος, βλέπουμε τις τρεις τους, λουσμένες στο φως του φεγγαριού, να παίρνουν στην κουζίνα το δείπνο τους. Είναι ένα βράδι γαλήνιο, “γεμάτο από τον τριγμό και τον σιγμό των εντόμων, από το τράνταγμα των αλυσίδων και τα αλυχτίσματα των χοντρών γέρικων σκυλιών στις γειτονικές αυλές”, ένα βράδι που “νιώθαμε την εγγύτητα με τις πιο λεπτές αισθήσεις μας”. Ξαφνικά η Λουσίλ αρχίζει να ξύνει μανιασμένα τα μπράτσα της - “πρέπει να πέρασα από ένα φυτό”- κι ανάβει τη λάμπα. Και τότε, όπως στο δικό τους οπτικό πεδίο, έτσι και στο δικό μας εισβάλλουν απότομα ξεχαρβαλωμένα έπιπλα, σωροί από άχρηστα συμπράγκαλα, τοίχοι λεκιασμένοι απ’ την κάπνα. Μαζί με το “λαμπερό σκοτάδι” της νύχτας, έχει χαθεί κάθε ίχνος μαγείας.

 

Μέχρι την εμφάνιση της Συλβί,  τα δυο κορίτσια σαν ν' αποτελούσαν μια συνείδηση. Τώρα όμως, σιγά, σιγά, αρχίζουν να διαφοροποιούνται μεταξύ τους. Σε αντίθεση με τη Ρουθ που ταυτίζεται με τη θεία της και προσαρμόζεται στην αντισυμβατική συμπεριφορά της, η Λουσίλ δυσφορεί -θα προτιμούσε  να είναι μια έφηβη όπως οι υπόλοιπες, συνεπής μαθήτρια, μέσα στη μόδα. Αντίστοιχη δυσφορία αναμένεται να εκδηλωθεί κι από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Το να μπει η Συλβί στο στόχαστρο της κοινότητας είναι θέμα χρόνου…

 

Η Μέριλιν Ρόμπινσον ξεκίνησε να γράφει το “Housekeeping” την εποχή που εκπονούσε το διδακτορικό της πάνω στον Σαίξπηρ, κι ομολογημένη πρόθεσή της ήταν να μιλήσει για ένα κομμάτι της Αμερικής, όπως το βόρειο Άινταχο, τον γενέθλιο τόπο της,  για το οποίο οι άνθρωποι της ανατολικής ακτής δεν είχαν ιδέα. Προφανώς έκανε κάτι πολύ περισσότερο: έγραψε έναν ύμνο για τους απόβλητους, τους περιθωριακούς, τους ανέστιους, τους ανήμπορους να συνδεθούν με μια καθημερινότητα, έναν στόχο. Σε μια χώρα που έχει θεοποιήσει την επιτυχία και την ευμάρεια, η Ρόμπινσον έσκυψε πάνω από εκείνους που ζουν σαν φτερά στον άνεμο, μακριά από κάθε κοινωνική νόρμα. Και χωρίς ν’ αρνηθεί τη μελαγχολία τους, ανέδειξε όλο τους το μεγαλείο. Λεπτομέρεια: μέχρι να δημοσιευτεί το επόμενο βιβλίο της, το “Γκίλιαντ” (εκδ. Εν πλω), χρειάστηκε να περάσει μια εικοσιπενταετία.

Βιβλίο
1

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

1 σχόλια
Ειδικά το «Γκίλιαντ», και το «σπίτι» (αν το δεύτερο μου φάνηκε κάπως πιο βαρύ), ήταν από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία που έχω διαβάσει. Είναι τρομερό το πόσα κρύβουν οι χαρακτήρες της Ρόμπινσον πίσω από τις λέξεις τους. Σε αφήνει να υποθέτεις το παρελθόν τους, και τις βαριές οικογενειακές σχέσεις τους μέχρι να σου τους ξεδιπλώσει(;), με ένα τρόπο ανεπαίσθητο. Μικρές λεπτομέρειες στις εκφράσεις, στα κομπιάσματα του λόγου τους, στα συναισθήματα, σε ένα σύμπαν χωρίς ξεκάθαρη υπόθεση, μεταξύ νοσταλγίας και προσμονής, όπου όλα κυλούν ήρεμα σαν απογευματινός περίπατος και όλα είναι στο βάθος τους τόσο βαριά σαν μία συννεφιά που, με έναν παράξενο τρόπο ξέρεις από την αρχή πως ποτέ δεν θα ξεσπάσει σε μπόρα, αλλά και ποτέ δεν θα διαλυθεί… Δεν θυμάμαι να έχω δεί άλλη ανάλογη βουτιά στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και στις σχέσεις πατέρα-γίου-κόρης κλπ. Υ.Γ.: Ειδικά για έναν άνθρωπο που πιστεύει η φιγούρα και τα διλήμματα του πάστορα-πατέρα το κάτι άλλο. Βέβαια-επαναλαμβάνω- δεν το θεωρώ καθόλου ελαφρύ ανάγνωσμα. Θέλει μία κάποια αφοσίωση...