Όταν το ροκ συναντά την παράδοση

Η Μάρσια Ισραηλίδη πέφτει στα γόνατα, κλείνει τα μάτια και τραγουδά σαν προσευχή το «Prison Song». Είναι μια εξαιρετική στιγμή, όπου το ροκ συναντά το παραδοσιακό μας τραγούδι. Η Μάρσια, είναι η frontwoman των Playground Theory και το τραγούδι παραδοσιακό της Ζακύνθου, φτιαγμένο με δίστιχα, γνωστά ως «Διπλά» ή «Φυλακίσια» ή «Τση Φυλακής».

Με σμπάρα εγεννήθηκα, με κάμες με φασκιώσαν
Και με πιστολομάχαιρα στην κούνια με ασημώσαν
Είχα μια πίκρα στην καρδιά για πάντα σκεπασμένη
Πως δε μ' αγάπησε και εμέ ποτέ μια παντρεμένη

Playground Theory - Prison Song

Οι Playground Theory δεν είναι οι μόνοι στον χώρο του ελληνικού ροκ που εντάσσουν στο ρεπερτόριό τους παραδοσιακό μας τραγούδι.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι Μανιταρόκ, συγκρότημα από τα Γρεβενά.

Αυτοί δημιουργούν ένα πάντρεμα ηπειρώτικων και ροκ τραγουδιών, στη βάση της πανάρχαιας πεντατονικής κλίμακας.
Η τραγουδίστριά τους, Δέσποινα Κλεισιάρη, ως σκηνική παρουσία θυμίζει την Janis Joplin.

Το όνομα του συγκροτήματος είναι δυο λέξεις σε μία: Ροκ + Μανιτάρια.

Οι Μανιταρόκ δημιουργούν ένα πάντρεμα ηπειρώτικων και ροκ τραγουδιών, στη βάση της πανάρχαιας πεντατονικής κλίμακας.

Οι Μανιταρόκ θέλουν με το όνομά τους να δηλώσουν την αγάπη τους στη ροκ μουσική, αλλά και να τιμήσουν την πόλη τους, τα Γρεβενά, που είναι η χώρα των μανιταριών. Ο τόπος παράγει μοναδικά μανιτάρια, που τα κάνουν γλυκά κουταλιού, λουκούμια, λουκάνικα και άλλα φαγητά – μια απίστευτη σειρά από ξακουστά μανιταροπροϊόντα. Έχουν ιδρύσει και Μουσείο Μανιταριών στη Λάβδα. Κάθε χρόνο, τον Αύγουστο, διοργανώνουν και την Γιορτή Μανιταριού, με χορούς και τραγούδια.

Απ' το Λονδίνο στα Γρεβενά είναι μακρύς ο δρόμος. Εκμηδενίζει όμως την απόσταση και τον χρόνο η αγάπη των Μανιταρόκ, όταν παντρεύουν το «Αλησμονώ», ηπειρώτικο μοιρολόι για την ξενιτιά, με το «Whole lotta love» των Led Zeppelin!

Whole Lotta Love (Όταν οι Led Zeppelin μαθαίνουν γρεβενιώτικο βιολί)

Σήμερα, μια σειρά νέων ροκ μουσικών παίζουν στις εμφανίσεις τους παραδοσιακά μας τραγούδια. Οι Θραξ Πανκc είναι το γνωστότερο παράδειγμα, που παίζουν θρακιώτικα με δυνατό ροκ τρόπο.

Άλλοι Έλληνες της ροκ μουσικοί δεν μένουν μόνο στις διασκευές. Δανείζονται στοιχεία από την παράδοση και δημιουργούν καινούργια, δικά τους τραγούδια, δημοτικορόκ ήθους και ύφους. 

Οι Villagers of Ioannina City, που αυτοπροσδιορίζονται ως experimental/ psychedelic/ rock band, σημείωσαν τεράστια επιτυχία, το 2014, παρουσιάζοντας το «Σβάρα». Φωτο: Ζήσης Τσούμπος

Οι Villagers of Ioannina City, που αυτοπροσδιορίζονται ως experimental/ psychedelic/ rock band, σημείωσαν τεράστια επιτυχία, το 2014, παρουσιάζοντας το «Σβάρα».

Το τραγούδι, φαίνεται να πατά πάνω στη μελωδία του παραδοσιακού «Μαραίνομαι ο Καημένος» και οι πρώτοι στίχοι του είναι:

Πάρτε ζβάρα τα βουνά τις κορφές
νησιά και πόλεις, τα χωριά, γιοφύρια
άιντε πάρτε τα βρε

Πώς όμως, και πότε άρχισε το ελληνικό ροκ να συναντά την παράδοση;

Ορίζοντας το φαινόμενο, πολύ γενικά, μπορούμε να πούμε ότι οι πρώτοι νεαροί που έπαιξαν δημοτικό μας τραγούδι, με ροκ τρόπο, ήταν οι Forminx, που παρουσίασαν το «Mandjourana's shake» (διασκευή του «Βασιλικός θα Γίνω»), το 1965.

Επηρεασμένοι ίσως από τον Γεράσιμο Λαβράνο, ο οποίος προηγήθηκε, παίζοντας όμως, με τον δικό του τρόπο, όχι δημοτικό αλλά λαϊκό τραγούδι. Ο Λαβράνος, ήταν μεγαλοφυής μουσικός, και δεν αποκλείεται να έπαιζε και ροκοφανή δημοτικά, πριν από τους Forminx. Μένουμε έκπληκτοι από την ιδέα του να παντρέψει το τουίστ με ελληνική λαϊκή μουσική, όπως στο «Τόπες και τόκανες» (Rebeta Nova, 1964).

Όμως το λαϊκότροπο ροκ είναι ένα άλλο κεφάλαιο.

Το 1967, ο Μίμης Πλέσσας κυκλοφορεί ‎τον δίσκο «Greece Goes Modern», με ροκ εκδοχές παραδοσιακών μας σκοπών. Εντυπωσιάζει η ροκ εκτέλεση της «Καραγκούνας».

Ακολουθούν βέβαια οι σπουδαίες δουλειές του Διονύση Σαββόπουλου, ο οποίος αφομοιώνει δημιουργικά παραδοσιακούς (έως βαλκανικούς) σκοπούς, πιστεύοντας πως το ροκ, δεν πρέπει να είναι μία μίμηση των ξένων, αλλά να αναπτύσσεται με ελληνικό τρόπο.

Στις αξιοσημείωτες περιπτώσεις, όπου η δημοτική μας μουσική αποδίδεται με ροκ ήχο, είναι το ηπειρώτικο «Mountains» των Socrates αλλά και τα τραγούδια που κάνει ο Παύλος Σιδηρόπουλος με τα Μπουρμπούλια.

Οπωσδήποτε, ανάμεσα στους πρωτοπόρους, θα πρέπει να αναφέρουμε τη Μαρίζα Κωχ (που δημιουργεί ένα εκπληκτικό ψυχεδελικό με τον «Αραμπά»).

Οπωσδήποτε, ως πρωτοπόρους, θα πρέπει να αναφέρουμε τη Μαρίζα Κωχ (που δημιουργεί ένα εκπληκτικό ψυχεδελικό με τον «Αραμπά»), τον Θανάση Γκαϊφύλλια και τα Ανάκαρα.

Στη συνέχεια υπάρχουν αρκετοί Έλληνες ρόκερ που βασίζονται σε παραδοσιακά ακούσματα.

Σήμερα το φαινόμενο έχει επεκταθεί

Μουσικοί από χώρους που δεν μπορούσες να φανταστείς ότι μπορεί να αναφερθούν στην παράδοση (dream pop, electronic, techno, dark κ.ά.), εμφανίζονται όλο και περισσότερο.

Η Venus Volcanism, για παράδειγμα, είναι η Ρένα, Κρητικοπούλα, που ασχολείται με techno, darkwave και post-punk. Και όμως, τελευταία, άρχισε ένα πρότζεκτ πάνω στα ριζίτικα. Ξεχωρίζουμε από αυτήν το «Σε Ψηλό Βουνό». Οι στίχοι του τραγουδιού διαλύονται σε μία πειραματική, νεοψυχεδελική και ηλεκτρονική ατμόσφαιρα, με γοητευτικό αποτέλεσμα.

Σε ψηλό βουνό, σε ριζιμιό χαράκι
κάθεταί ν' αετός βρεγμένος χιονισμένος
και παρακαλεί τον ήλιο ν' ανατείλει:
Ήλιε ανάτειλε, ήλιε λάμψε
και δώσε για να λιώσουνε τα χιόνια απ' τα φτερά μου
και τα κρούσταλλα από τα ακράνυχά μου.

Στις νέες αξιόλογες παρουσίες είναι και η Anna Vs June (Άννα Παπαϊωάννου), που αποδίδει με ηλεκτρονικό (και εντυπωσιακό) τρόπο το παραδοσιακό τραγούδι της Κρήτης «Καύκος» (σημαίνει Εραστής).

Θέ μου και να ξεδίλιενε τ'όνειρο που δ'απόψε.
Το καύκο μου δα κυνηγό τον άντρα μου δ'αγρίμι.
Χριστέ και να το σκότωνε ο κυνηγός τ'αγρίμι
να το φέρνε στο σπίτι μας στο στύλο να το κρέμα.
Ν'ανοίξω το στιθούρι του να βγάλω την καρδιά του
και με το αίμα της καρδίας να βάψω τα μαλλιά μου.

Ο καύκος