«Σώσα» του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ: Η λογοτεχνία ενάντια στον φασισμό

«Σώσα» του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ: Η λογοτεχνία ενάντια στον φασισμό Facebook Twitter
O νομπελίστας Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ μπορεί να αποδομήσει το στιβαρό οικοδόμημα του εβραϊσμού του –ή μήπως το αποθεώνει;– για χάρη της αγάπης, για χάρη ενός έρωτα ή για την ίδια λογοτεχνία.
0

Είναι σχεδόν συγκινητικός ο τρόπος που στο Σώσα (σε μετάφραση Μιχάλη Πάγκαλου, επίμετρο του ίδιου και του Σταύρου Ζουμπουλάκη από τις εκδόσεις Κίχλη) ο νομπελίστας Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ μπορεί να αποδομήσει το στιβαρό οικοδόμημα του εβραϊσμού του –ή μήπως το αποθεώνει;– για χάρη της αγάπης, για χάρη ενός έρωτα ή για την ίδια λογοτεχνία.

Γιατί, διαβάζοντας την ιστορία του Άρελε, ο οποίος μεγαλώνει στο ασφυκτικό περιβάλλον μιας πολωνικής εβραϊκής συνοικίας όπου άρχουν ο νόμος και το αθέατο μάτι του ραβίνου, σε ένα σπίτι όπου οι θεόρατοι τόμοι των θρησκευτικών βιβλίων έχουν αντικαταστήσει τα έπιπλα, δεν μπορείς να πιστέψεις ότι ο ίδιος, ένας κατά τα άλλα αδύναμος χαρακτήρας, θα καταφέρει να διεκδικήσει το δικαίωμά του να φαντάζεται έναν κόσμο με ατιθάσευτη λογοτεχνική έκφραση, με σαρκική ή πνευματική δύναμη, φτάνοντας να ορίζει ακόμα και την πορεία του ντρέιντελ (η εβραϊκή σβούρα).

Οι άκρως εκλεπτυσμένες περιγραφές του Σίνγκερ και η αναζήτηση μιας επαφής με την άλλη, πιο μεταμορφική και ποιητική όψη του λόγου, έξω από τις δυνατότητες της εξήγησης, έχουν να κάνουν με το μυστηριακό φως που καταυγάζει κάθε έκφραση της γραφής και ταυτίζονται, εν τέλει, με τον έρωτα.

Τολμά να κάνει τομή στα πάντα, καθώς από τη μια γίνεται ηδονοθήρας και από την άλλη ερωτεύεται μια νέα, τη Σώσα, που όλοι θεωρούν χαζή, άσχημη, αμόρφωτη, αποδιοπομπαία. Αλλά είναι η καλή ψυχή της που τον κάνει να την ερωτευτεί, θυσιάζοντας ουσιαστικά τη ζωή του, καθώς αυτή του δίνει τη δύναμη να ονειρεύεται ένα σύμπαν γεμάτο αστείρευτες εντάσεις ανάλογα με τους τρόπους της υπόστασης, όπως λέει κάπου ο ίδιος, ακολουθώντας τον Σπινόζα, την ίδια στιγμή που θεριεύει ο αντισημιτισμός σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας, λίγο πριν από τη σαρωτική επικράτηση της Σοά.

Ως φέρελπις συγγραφέας, λοιπόν, ο Άρελε, που εδώ μοιάζει να είναι το alter ego του Σίνγκερ, ξέρει ότι αυτό είναι το κύριο αιτούμενο της απελπισμένης ζωής του. Με την αμόρφωτη, κατά τα άλλα, Σώσα γίνεται αφηγητής, μάστορας, ελεύθερος άνθρωπος και, κυρίως, λογοτέχνης. Οι άκρως εκλεπτυσμένες περιγραφές του Σίνγκερ και η αναζήτηση μιας επαφής με την άλλη, πιο μεταμορφική και ποιητική όψη του λόγου, έξω από τις δυνατότητες της εξήγησης, έχουν να κάνουν με το μυστηριακό φως που καταυγάζει κάθε έκφραση της γραφής και ταυτίζονται, εν τέλει, με τον έρωτα.


Εδώ ακριβώς έγκειται η αρχέγονη δύναμη αντίστασης που διατηρούσαν οι Εβραίοι και την οποία ο Σίνγκερ αναδεικνύει περισσότερο από κάθε άλλον, όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο μεταφραστής Μιχάλης Πάγκαλος στο επίμετρό του, στη δύναμη της λογοτεχνίας ή στη λογοτεχνία ως παραμυθία. Όλα εμπλέκονται σε μια αδιόρατη συνάφεια ή σε ένα υφάδι που δικαιολογεί όλες τις αντιθέσεις και δεν είναι παρά η ίδια η αφήγηση στην οντολογική και μεταφυσική της βάση.

Όπως τονίζει στο πρώτο επίμετρο του βιβλίου ένας βαθύς γνώστης της λογοτεχνίας του Σίνγκερ αλλά και της εβραϊκής ταυτότητας, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης: «Τα δεκάδες διηγήματα και νουβέλες του Σίνγκερ είναι, νομίζω, το κομμάτι εκείνο του έργου του όπου αληθινά θεριεύει το υπερφυσικό ή παραφυσικό στοιχείο που χαρακτηρίζει όλη τη συγγραφική του δραστηριότητα, τα αμέτρητα –λεγεών όνομα αυτοίς (Κατά Μάρκον, 5:9)– φαντάσματα, πνεύματα δαίμονες, ντιμπούκ. Ο υπερφυσικός αυτός πληθυσμός διαπλέκεται στο έργο του Σίνγκερ αξεδιάλυτα με τον ανθρώπινο και κάνει πάντοτε την εμφάνισή του μέσα σε ένα φόντο ρεαλιστικό».

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ