Παρότι έχει πεθάνει εδώ και μισό αιώνα και έζησε σε άλλους καιρούς, οι πίνακες του Έντουαρντ Χόπερ φαίνονται να απεικονίζουν με απόκοσμη ακρίβεια την κατάσταση αναγκαστικής απομόνωσης που βιώνει αυτές τις μέρες ο πλανήτης λόγω της πανδημίας. Οι εικόνες μοναξιάς και προσμονής που ζωγράφισε από την εποχή του μεσοπολέμου μέχρι την πρώιμη μεταπολεμική εποχή έχουν κατακλύσει τις τελευταίες δύο εβδομάδες τα social media ανά την υφήλιο.
Καθώς μένουμε κλεισμένοι μέσα και ατενίζουμε τις βουβές πόλεις από το παράθυρο, ήταν θέμα χρόνου να σκεφτούμε πόσο θυμίζει η τρέχουσα κατάστασή μας τους πιο διάσημους πίνακές του: το "Automat" (1927), τα «Νυχτοπούλια» (1942), τον «Πρωινό Ήλιο» (1952)...
Αν μπορεί πάντως να μας διδάξει κάτι ο Χόπερ στην παρούσα αγωνιώδη περίσταση, ίσως είναι το εξής: παρότι κλεισμένοι μέσα νιώθουμε ανήμποροι να ελέγξουμε το πανδαιμόνιο που συντελείται εκεί έξω, μπορούμε τουλάχιστον να αναζητήσουμε γαλήνη και καταφύγιο στον εσωτερικό μας κόσμο.
Ο Χόπερ άγγιξε τη συλλογική συνείδηση του καιρού του, και ποτέ δεν έπαψε να είναι βαθιά δημοφιλής, μοιάζει όμως αυτήν την περίοδο σα να έχει συλλάβει με το έργο του το πνεύμα του 2020 εν μέσω μια παγκόσμιας πανδημίας, παρότι ο ίδιος είχε πει κάποτε ότι «η μοναξιά ως θέμα έχει παραγίνει».
Η ουσία είναι όμως ότι η ζωή μας τώρα έχει αρχίσει κυριολεκτικά να θυμίζει τον πίνακα «Πρωινός Ήλιος», στον οποίο απεικονίζεται η σύζυγός του Τζο, και ολοκληρώθηκε όταν ο ίδιος είχε συμπληρώσει τα 70.
Λουσμένη μ' ένα χρυσό φως, η Τζο εμφανίζεται αποκομμένη από τον εξωτερικό κόσμο. Όπως και οι υπόλοιπες φιγούρες του Χόπερ όμως, μοιάζει συγχρόνως αυτάρκης στην αποξένωσή της μέσα σε μια απειλητικά χαοτική μητρόπολη. Ή, όπως σχολιάζει η @alexandraroach1 που ανέβασε την εικόνα στον λογαριασμό της στο Instagram, «θα μπορούσα να είμαι εγώ στον πίνακα, απλά θα είχα κι ένα κινητό στο χέρι...».
Από την άλλη, το συγκεκριμένος έργο προσφέρει και έναν καθησυχασμό, μια παρηγοριά στον σημερινό θεατή. Όσο περισσότερες φορές κοινοποιείται στα social media, τόσο μας υπενθυμίζει ξανά και ξανά ότι παρά την απομόνωσή μας, βρισκόμαστε όλοι μαζί στην ίδια κατάσταση.
Ας είμαστε ειλικρινείς: Δεν περιμέναμε τα έκτακτα μέτρα για να συνειδητοποιήσουμε ότι η μοναχικότητα και η αποξένωση είναι αναπόφευκτα στοιχεία της σύγχρονης ζωής, ειδικά στις μεγάλες πόλεις. Γι' αυτό και είμαστε όλοι σχεδόν τόσο εθισμένοι στα social media όπου φοράμε μόνιμα μια μάσκα, ένα προσωπείο, καθώς αναζητούμε κοινωνική επαφή με αγνώστους.
Βεβαίως, η αποτύπωση της μοναξιάς στα έργα του Χόπερ είναι βαθιά ρομαντική. Όπως είχε πει κάποτε η συγγραφέας Τζόις Κάρολ Όουτς, τα «Νυχτοπούλια» ("Nighthawks") είναι ίσως «η πιο καίρια ρομαντική απεικόνιση της αμερικανικής μοναξιάς».
Σχεδόν οχτώ δεκαετίες μετά τη δημιουργία του έργου, οι χρήστες των social media αποθεώνουν τη νέα, απολύτως «ερημωμένη» εκδοχή του διάσημου πίνακα όπως παρουσιάστηκε στην εποχή του κορωνοϊού.
Nighthawks in the Age of Coronavirus #EdwardHopper pic.twitter.com/r24zFnQcPK
— Nat Moss (@natmoss) 15 Μαρτίου 2020
Τα έργα του Χόπερ ενσαρκώνουν με μοναδικό τρόπο μια αίσθηση απόλυτης ησυχίας, ακινησίας, αναστολής. Γνωστός για τις μακρόχρονες περιόδους κατάθλιψης στη ζωή του, τα έργα του μιλούν βαθιά στην ιδιοσυγκρασία πολλών ανθρώπων που υποφέρουν από θέματα ψυχικής υγείας, ζήτημα που αναδύεται στην επιφάνεια στη διάρκεια αυτής της κρίσης. Αντανακλώντας συχνά τον εσωτερικό του κόσμο, οι πίνακές του προκαλούν σε κάποιες περιπτώσεις μια αίσθηση δέους και αγωνίας. Γι' αυτό τον λόγο ενέπνευσαν πολλούς σπουδαίους φωτογράφους και σκηνοθέτες, από τον Χίτσκοκ και τον Γουίλιαμ Έγκλεστον ως τον Ντέιβιντ Λιντς.
Αν μπορεί πάντως να μας διδάξει κάτι ο Χόπερ στην παρούσα αγωνιώδη περίσταση, ίσως είναι το εξής: παρότι κλεισμένοι μέσα νιώθουμε ανήμποροι να ελέγξουμε το πανδαιμόνιο που συντελείται εκεί έξω, μπορούμε τουλάχιστον να αναζητήσουμε γαλήνη και καταφύγιο στον εσωτερικό μας κόσμο.
Με στοιχεία από το Dazed.
Πώς τόχε πει ο Σωκράτης; "Αν παντρευτείς μπορείς είτε να ζήσεις ευτυχισμένος είτε να γινεις φιλόσοφος"; Ξέχασε τους καλλιτέχνες...