Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ

Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Η καθημερινότητα των Θιβετιανών ακολουθεί τους ρυθμούς της φύσης. Οι εποχές και οι καιρικές συνθήκες υπαγορεύουν το πρόγραμμα των καθημερινών τους δραστηριοτήτων. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
0

Το Θιβέτ, άγνωστο, μακρινό, αχανές, αραιοκατοικημένο, πνευματικό, έως και πρόσφατα άβατο, αντιπροσωπεύει ακόμα για πολλούς ένα βασίλειο πνευματικής αταραξίας και επουράνιας αρμονίας. Από τους αρχαίους χρόνους, τα ανεμοδαρμένα ερημικά του υψίπεδα και οι ψηλές βουνοκορφές εθεωρούντο επικράτεια των σοφών και των μάγων. Ακόμα και σήμερα γοητεύει τη Δύση, εφόσον του αποδόθηκε, τουλάχιστον τους τελευταίους αιώνες, ερήμην του, όλη εκείνη η πνευματικότητα που απουσιάζει από μια καταναλωτική κοινωνία. Η διαφθορά και η περιπλοκότητα της Δύσης ενάντια στην πνευματικότητα και την απλότητα του Θιβέτ.

Νομάδες, μοναχοί, ασκητές, δραπέτες βίαιων πολιτικών καθεστώτων, ταξιδιώτες του χθες και του σήμερα συνθέτουν τους «πλάνητες» αυτών των ερημότοπων. Οι τόποι μερικές φορές μιλούν και μερικές φορές σωπαίνουν. Αυτός εδώ ο τόπος φαίνεται να είναι κλειστός στον εαυτό του, βουβός. Σ’ αυτόν τον τόπο, ο χρόνος και ο χώρος ερμηνεύονται διαφορετικά, διαστέλλονται, και συχνά κάθε απόπειρα ερμηνείας τους χάνεται ανάμεσα σε πανύψηλες χιονοσκέπαστες κορφές και απύθμενες χαράδρες. Ίσως αυτοί οι ερημότοποι να μπορούν να ερμηνευτούν ως μια δύναμη αντίστασης, ως αναζήτηση ίασης από σκοτεινές ασθένειες, από μια απύθμενη αγωνία, μια αναζήτηση εσωτερική. 

Επί αιώνες το Θιβέτ παρέμεινε απομονωμένο λόγω της γεωγραφικής του θέσης. Ίσως αυτή η απομόνωση να το κρατούσε μερικώς προστατευμένο από το τσουνάμι του μεγάλου εκσυγχρονισμού και της παγκοσμιοποίησης που το χτύπησαν βίαια μετά το 2000.

Το ταξίδι

Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Ένα κάρο που σέρνει ένα ψωριασμένο άλογο μεταφέρει δυο θιβετιανούς νομάδες προς έναν ιερό τόπο. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος

Το Θιβέτ προϋπήρχε στο μυαλό μου, πολλά χρόνια πριν από το ταξίδι, καθώς είχα διαβάσει το βιβλίο της Αλεξάνδρας Νταβίντ-Νελ «Voyage d’ une Parisienne à Lhassa», που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1927. Στο πρώτο μου ταξίδι σε Κατμαντού και Λεχ είχα ακούσει από εξόριστους Θιβετιανούς για την κατάσταση που επικρατούσε στο Θιβέτ μετά τις δυο εισβολές του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού του Μάο, το 1950 και το 1959, και ήθελα να κατανοήσω ο ίδιος σε τι βαθμό η Ιστορία είχε εξοβελίσει τους μύθους στη χώρα που αποκαλείτο, μεταξύ άλλων, και «Στέγη του Κόσμου», μερικές δεκαετίες αργότερα. Δύσκολα μπορούσα να λησμονήσω τις στενάχωρες αφηγήσεις τους, σε Λαντάκ και Νεπάλ, γύρω από τη γενοκτονία του θιβετιανού λαού και τη διαχρονικά σκληρή στάση της Κίνας απέναντι σ’ ένα καθαρά θεοκρατικό βασίλειο, που συγκροτούσε τον μεγαλύτερο και πιο αραιοκατοικημένο αγριότοπο του πλανήτη. Η σκιά των Ιμαλαΐων, που κάποτε ήταν ο φύλακας της «Χώρας του Χιονιού», μαζί με τη σκιά του Μάο, έμοιαζε με μια βαριά πλάκα και την έκανε να ασφυκτιά. 

Επί αιώνες το Θιβέτ παρέμεινε απομονωμένο λόγω της γεωγραφικής του θέσης. Ίσως αυτή η απομόνωση να το κρατούσε μερικώς προστατευμένο από το τσουνάμι του μεγάλου εκσυγχρονισμού και της παγκοσμιοποίησης που το χτύπησαν βίαια μετά το 2000. Δεν θα πρέπει να παραδοθούν στη λησμονιά του χρόνου οι παρεμβάσεις που έκαναν οι Κινέζοι, το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, προκειμένου να εξαλείψουν το θιβετιανό στοιχείο και να εξαφανίσουν τις ιδιαιτερότητες του Θιβέτ, θρησκευτικές και πολιτισμικές. Πίστευαν ότι έτσι θα γινόταν ευκολότερη η προσαρμογή του σ’ έναν απρόσωπο και ομογενοποιημένο, χωρίς ψυχή και ταυτότητα, οικονομικό προσανατολισμό που διακαώς επιδίωκε, για δεκαετίες ολόκληρες, η κεντρική εξουσία του Πεκίνου και σχετιζόταν, μονοδιάστατα, με το «θαύμα» της οικονομικής ανάπτυξης.

Πριν ανέβω τα σκαλιά του αεροπλάνου είχα ήδη να παλέψω με ιδεοληψίες του παρελθόντος, μια ιστορική πραγματικότητα, τις διηγήσεις μεγάλων ταξιδευτών, τις εξιστορήσεις των Θιβετιανών προσφύγων από το προηγούμενο ταξίδι μου σε Λαντάκ και Νεπάλ, την περιπλάνησή μου στον πιο μεγαλοπρεπή ορεινό όγκο του πλανήτη, τα Ιμαλάια, για να μπορέσω να κατανοήσω έστω και ελάχιστα τη ζωή αυτών των λαών. Αναρωτιόμουν πώς η ανθρώπινη βία είχε καταφέρει να εγκατασταθεί στα πιο ψηλά υψίπεδα του πλανήτη. Παρασύρθηκα, σαν ένας μικρός κόκκος σκόνης, στους ερημότοπους του Θιβέτ, ανάμεσα σε σκονισμένες κοιλάδες, μικρά χωριά, χιονισμένα ψηλά περάσματα… Συνάντησα νομάδες, απλούς χωρικούς, μοναχούς, προσκυνητές… Τρύπωσα σαν μια σκιά σε ναούς και μοναστήρια, και περπάτησα στις παλιές συνοικίες της Λάσα. Έγινα, έστω και προσωρινά, ένας χορευτής στη σκιά των Ιμαλαΐων.

Η διαδρομή

Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Τα βουδιστικά μοναστήρια του Θιβέτ ήταν ο τελικός προορισμός πολλών νέων. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Ξηρές κακοτράχαλες κορφές και λόφοι, στο χρώμα της ώχρας, καταλήγουν σε άνυδρες πεδιάδες. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος

Εγκαταλείψαμε την κοιλάδα της Κατμαντού και πήραμε τον δρόμο που οδηγούσε στα σύνορα με το Θιβέτ. Μπακταπούρ, Μπανέρα, Ντουλικέλ, Ντολαλγκάτ, Λαμασανγκού, Μπαραμπίζ, Γκουμθάνγκ, ήταν τα χωριά που θα συναντούσαμε στον δρόμο μας έως τη συνοριακή πόλη Κονταρί, από τη μεριά του Νεπάλ, πριν περάσουμε στη Ζανγκμού, από τη μεριά του Θιβέτ. Το 1985 άνοιξε για τους επισκέπτες ο δρόμος που οδηγεί από την Κατμαντού στο Σιγκάτσε και στη συνέχεια έως τη Λάσα. Ο δρόμος αυτός κατασκευάστηκε από τους Κινέζους που, θέλοντας να διευκολύνουν την επίγεια σύνδεση του Θιβέτ με το Νεπάλ, τον ονόμασαν «Δρόμο της Φιλίας». Πολλοί Νεπαλέζοι, ωστόσο, έχοντας πείρα από τις διαχρονικά αυταρχικές συμπεριφορές των Κινέζων απέναντι στους γείτονές τους, τον αποκαλούσαν απλά ο «Κινεζικός Δρόμος». 

Η διαδρομή Ζανγκμού - Σιγκάτσε σκαρφαλώνει στις κεντρικές θιβετιανές οροσειρές, περνάει περιοχές με παγετώνες τον χειμώνα, συχνές χιονοπτώσεις το καλοκαίρι, δύσβατα υψίπεδα που φιλοξενούν μικρούς θιβετιανούς οικισμούς, σπαρμένους σε κοιλάδες και πλαγιές βουνών, σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 4.000 μέτρων. Κάπως έτσι μοιάζει το γεωγραφικό ανάγλυφο που σχηματίζει η «Στέγη του Κόσμου» σε αυτήν την περιοχή. Η διαδρομή Ζανγκμού - Σιγκάτσε αποκαλείται από πολλούς «μια σημαντική εμπειρία ζωής» και αυτό οφείλεται στα τρία πολύ ψηλά περάσματα που περιλαμβάνει: το Λαλούνγκ Λα, στα 5.050 μέτρα, το Λάκπα Λα, στα 5.220 και το Τσο Λα, στα 4.500. Η διαδρομή Σιγκάτσε - Λάσα αποκαλείται επίσης «μια σημαντική εμπειρία ζωής», όπως και η διαδρομή Ζανγκμού - Σιγκάτσε. Αυτό οφείλεται στα δυο πολύ ψηλά περάσματα, το Κάρο Λα στα 5.100 μέτρα και το Κάμπα Λα στα 4.794. Η διαδρομή Ζανγκμού - Λάσα θεωρείται σημαντική, αφού ο ταξιδιώτης, διανύοντάς την, μπορεί να αντιληφθεί τη γεωγραφική δομή του Θιβέτ, την απεραντοσύνη του, τις σκληρές συνθήκες διαβίωσης στα αποκομμένα από τον κόσμο υψίπεδα των 4.000 μέτρων. Την εμπειρία του Θιβέτ την αποκτά κανείς εδώ, στους απέραντους αφιλόξενους αγριότοπους όπου κατοικεί ο Θεός, διδάσκεται η μοναχικότητα και χαμογελά ανεπιτήδευτα στους ανθρώπους η αυτογνωσία… ή και η παράνοια, η τρέλα. 

Η φύση, οι νομάδες

Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Μικροί θιβετιανοί αγροτικοί οικισμοί συναντώνται δίπλα από μικρά ποτάμια και αγρούς από κριθάρι και σιτάρι. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Το πρόσωπο του Θιβετιανού νομάδα, ακινητοποιημένο, ίσως από οδύνη, θυμίζει αποκρυπτογράφηση παλιών θιβετιανών κειμένων. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος

Εδώ η Μητέρα Φύση είναι πανίσχυρη. Όλα είναι ακίνητα, υπερμεγέθη, υπερκόσμια∙ και μόνο στη θέα τους εξαφανίζονται οι ανθρώπινες αδυναμίες. Εδώ η φύση διακηρύσσει τον πανάρχαιο προορισμό της: την ισορροπία. Στην ορεινή σιωπή των Ιμαλαΐων τα πάντα μού φαίνονταν εξωπραγματικά. Μέσα στην παγερή, κρυσταλλιασμένη σιωπή, το μόνο που ακούει ο άνθρωπος είναι ο απόκοσμος ήχος των βημάτων του στις απέραντες ερημιές. Πόσο εύκολο ήταν για τους λαούς που κατοικούν εκεί να πιστέψουν ότι αυτοί οι ήχοι μοιάζουν με την ψιθυριστή, γαλήνια φωνή της συνείδησης ή τα λόγια ενός Θεού που κατοικεί σε κάποια απάτητη σπηλιά! Αδυνατούσα να πιστέψω ότι ακόμα κι εδώ, στους απέραντους ερημότοπους των Ιμαλαΐων, οι άνθρωποι είχαν καταφέρει να αντικαταστήσουν τη φωνή της συνείδησης, τον ψίθυρο ενός αρχαίου Θεού, με πράξεις βίας και μισαλλοδοξίας. 

Στην καταπράσινη κοιλάδα, που έμοιαζε στριμωγμένη ανάμεσα στα πανύψηλα βουνά, παρατηρούσα με πραγματική αγαλλίαση το πρωινό ξύπνημα των νομάδων στις όχθες ενός μικρού ποταμού. Χαιρετούσαν τη νέα μέρα, το φως που ξεπηδούσε από τα βάθη του σύμπαντος. Τα μάτια τους έλαμπαν, έμοιαζαν φλογισμένα από την προσμονή και την ανάγκη ανθρώπινης επαφής, ίσως λόγω της μακρόχρονης απομόνωσης και εγκλεισμού που οφειλόταν στον τρομερό θιβετιανό χειμώνα. Η ταπεινότητα της νομαδικής ζωής είναι από τις πιο δυνατές εικόνες στο Θιβέτ, η μεγάλη παραίτηση, η απογύμνωση από τα κοσμικά κουρέλια μέσα στη γύμνια των αγριότοπων. Αυτή η αγνότητα, αυτή η μοναχικότητα, με τραβούσαν σαν μαγνήτης κι εμένα. Παρόντες και τόσο κοντά στον φυσικό θεό τους, αυτά τα ταπεινά πλάσματα ακολουθούσαν τους δρόμους του κενού και της υπέρβασης. Χαρά και γαλήνη! Η γαλήνη των κοπαδιών γιακ που έβοσκαν στην κοιλάδα, η γαλήνη της γης, η γαλήνη ενός στιβαρού κόσμου που δεν γνωρίζει τι είναι να χτυπάει κάποιος κάρτα σε ένα υπουργείο, ούτε τι γράφουν οι αναρίθμητοι δημοσιογράφοι στις αναρίθμητες εφημερίδες που πλημμυρίζουν τον κόσμο, ούτε σε τι αναφέρονται τα δελτία ειδήσεων στις τηλεοράσεις…

Η Λάσα

Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Πωλητές αρωματικών φυτών που προσφέρουν για καύση οι Θιβετιανοί προσκυνητές στο μπροστινό μέρος του ναού του Τζοκχάνγκ (Λάσα). Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος

Τη Λάσα τη θρέφει ο μύθος της, ο μύθος του Δαλάι Λάμα, του τελευταίου Δαλάι Λάμα, των ιερών μοναστηριών της, των αποστεωμένων προσκυνητών της, των μεγάλων ταξιδευτών του παρελθόντος, της παλιάς της ομορφιάς, της αρχαίας της λαμπρότητας. Τώρα, στον παρόντα χρόνο, ομορφιά και λαμπρότητα βρίσκονται βυθισμένες σε μια «ομίχλη πένθους», σ’ ένα σκηνικό που επιζητεί απεγνωσμένα τη «λήθη» του παρελθόντος. Η σύγχρονη εικόνα της Λάσα τραυμάτιζε βαθιά τη νοσταλγία μου. Κάποιες φορές η πόλη μοιάζει με πυρετώδες όνειρο, μια ζωηρή οφθαλμαπάτη∙ δυσκολεύομαι να πειστώ ότι κάποτε ήταν αληθινή, πως βρισκόμουν εκεί, πως άνθρωποι, ναοί, συνοικίες ήταν χειροπιαστά και όχι διάφανα φαντάσματα που επιστράτευσε το μυαλό μου. Είμαι πεπεισμένος ότι η καινούργια Λάσα είναι ένα τεράστιο λάθος. Έβλεπα ότι η Λάσα δεν ήταν αυτή των βιβλίων και των παλιών φωτογραφιών που με έκαναν να ονειρεύομαι ένα ταξίδι σ’ αυτήν. Η Λάσα είχε χάσει όχι μόνο την ψυχή της αλλά και την ομορφιά της και άρχισε να ξεθωριάζει στο μυαλό μου, σαν παλιά ασπρόμαυρη φωτογραφία. Οι Κινέζοι την άλλαζαν, τη μεταμόρφωναν με γρήγορους ρυθμούς. Βιάζονταν να ολοκληρώσουν το «έγκλημα» της ανάπτυξης, μεταμορφώνοντας την άλλοτε Απαγορευμένη Πόλη σε μια άσχημη κόρη, σε μια πολύ άσχημη κόρη στην οποία σε λίγο τίποτα δεν θα θύμιζε το ένδοξο παρελθόν της, τον μύθο της. Στα μάτια μου το Θιβέτ έμοιαζε να χάνει την ψυχή του. Η άλλοτε θαυμαστή πόλη της Λάσα, που για αιώνες ολόκληρους έκανε τόσους και τόσους ταξιδιώτες αλλά και ονειροπόλους να ονειρεύονται και να σχεδιάζουν ταξίδια σ’ αυτήν, θύμιζε τώρα μια ασήμαντη κινεζική πόλη, όπως και τόσες άλλες. Η Δύση καταβρόχθιζε με μεγάλη ταχύτητα ό,τι θεωρούσε αρχαϊκό.

Το Ποτάλα

Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Το ανάκτορο-μοναστήρι του Ποτάλα, στη Λάσα, έδρα του Δαλάι Λάμα, με το μικρό χωριουδάκι του Σε στους πρόποδες του Κόκκινου Λόφου, που δεν υπάρχει πλέον, εδώ και πολλά χρόνια. Κατεδαφίστηκε από τους Κινέζους ενόψει της τουριστικής ανάδειξης του Ποτάλα. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος

Το Ποτάλα είναι, αδιαμφισβήτητα, ένα από τα πιο εντυπωσιακά κτίσματα του πλανήτη και ίσως και να δίνει από μόνο του την απάντηση στο ερώτημα «Γιατί τόσοι ταξιδιώτες επιχείρησαν με κίνδυνο της ζωής τους να ταξιδέψουν στο Θιβέτ και να φθάσουν στη Λάσα τους τελευταίους αιώνες;». Μεγαλόπρεπο, κατάλευκο, στην κορυφή του Κόκκινου Λόφου, μοιάζει με ένα αέρινο παλάτι που μοιράζεται μεταξύ ουρανού και γης. Το κέντρο του, βαμμένο στο κόκκινο της σκουριάς, τα ιδιαίτερα διαμερίσματα του Δαλάι Λάμα, η διοικητική πτέρυγα και η χρυσή της στέγη συνθέτουν μια ογκώδη κατασκευή που αναπτύσσεται σε μια εκπληκτική συστοιχία κλιμάκων. Το Ποτάλα είναι ένα κτίσμα που διαθέτει 1.000 δωμάτια, 10.000 βωμούς και 200.000 αγάλματα. Το κτίσμα του Ποτάλα, η κατασκευή του οποίου άρχισε στις αρχές του 16ου αιώνα, με τις περισσότερες κατασκευές να πραγματοποιούνται μεταξύ 1645 και 1694, απαρτίζεται από εννέα ορόφους και στηρίζεται πάνω σε 15.000 κίονες. 

Το πλήθος των Θιβετιανών που συνωστίζεται στους στενούς διαδρόμους και τις αίθουσες του Ποτάλα είναι εκπληκτικό. Τους παρατηρώ και διακρίνω μια εσωτερική συστολή, μια δειλία, τον σεβασμό που εκπέμπουν τα σκυμμένα κεφάλια τους, δείχνοντας τη γήινη καταγωγή τους. Είναι τα πρόσωπα των πιστών που βρίσκονται σε ένα από τα δύο ουράνια βασίλεια της πνευματικότητας επί της γης. Τα αναμμένα λυχνάρια βουτύρου χαρίζουν στον περίγυρο ένα τρεμάμενο φως που αλλοιώνει τις διαστάσεις του χώρου και μετατρέπει τα συντετριμμένα πρόσωπα των πιστών σε διάφανα, αόρατα, ασκητικά… μετατρέπει τον χώρο σε χρόνο. 

Το Τζοκχάνγκ

Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Πυραμοειδής φούρνος στο πίσω μέρος του Τζοκχάνγκ (Λάσα), όπου Θιβετιανοί προσκυνητές, από ολόκληρο το Θιβέτ, προσφέρουν αρωματικά φυτά στους θεούς τους. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Στο Μπάρχορ, στον ιερό ναό του Τζοκχάνγκ (Λάσα), γυναίκες περιστρέφουν τεράστιους μύλους προσευχής. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος

Το Μπάρχορ και ο ναός του Τζοκχάνγκ παρέμειναν αναλλοίωτα, τουλάχιστον επιφανειακά. Προσκυνητές, μοναχοί, επισκέπτες, συγκεντρώνονταν εκεί για να δουν από κοντά το πιο ιερό μέρος του Θιβέτ, να προσκυνήσουν, να προσευχηθούν, να επιχειρήσουν να κατανοήσουν τη θρησκευτικότητα του μέρους, τη μεγάλη του πνευματικότητα για τον λαό του Θιβέτ. Περιπλανώμενος στο Μπάρχορ, νιώθω σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα στο πέρασμα των τελευταίων αιώνων. Παρατηρώ ότι, όπως τα παλιά χρόνια, έτσι και τώρα προσκυνητές από όλα τα μέρη των αραιοκατοικημένων υψιπέδων συνωστίζονται στην είσοδο του ναού για να προσκυνήσουν. Μόλις το 1980 επετράπη από τους Κινέζους να έχουν οι ξένοι επισκέπτες πρόσβαση στη Λάσα και, κατ’ επέκταση, τη δυνατότητα να επισκεφθούν τον ναό του Τζοκχάνγκ. 

Παρατηρώ τις μεγάλες πέτρινες πλάκες μπροστά στην είσοδο του Τζοκχάνγκ. Είναι γυαλιστερές και λειασμένες από τον χρόνο και τα πατήματα των πιστών. Σε πολλά σημεία υπάρχουν βαθουλώματα από τα εκατομμύρια προσκυνήματα και γονυκλισίες των προσκυνητών που εδώ και χίλια χρόνια ρίχνονται πάνω τους με απερίγραπτη ζέση, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να δείξουν τον σεβασμό τους στους θεούς. Βλέποντας αυτά τα κοιλώματα στις πέτρινες πλάκες και διαβάζοντας στα πρόσωπά τους το δέος και την αφοσίωση, κατανοώ πόσο μεγάλη είναι η πίστη αυτών των ανθρώπων. Αντιλαμβάνομαι για ποιον λόγο όσοι προσπάθησαν στο παρελθόν να τους κάνουν να αλλαξοπιστήσουν δεν τα κατάφεραν. Κοιτάζω κάποιους γέρους και γερόντισσες να κλαίνε ακουμπώντας το κεφάλι τους στο λειασμένο πλακόστρωτο του Τζοκχάνγκ. Βλέπω τη θλίψη στα πρόσωπά τους. Μοιάζει με μια απρόσωπη θλίψη μοιρασμένη σε όλους. Ο πόνος πάντα οδηγεί στη σωτηρία. Κι εδώ ο πόνος αγιοποιείται μέσα από το μακρύ ταξίδι, τις κακουχίες, την άφιξη, το προσκύνημα, τους θεούς τους. Ο πόνος, διπλός μετά την κινεζική κατοχή του Θιβέτ, μοιάζει πλέον να έχει ενσωματωθεί στη φύση των πραγμάτων, όπως και το αιώνιο χιόνι. 

Οι συναντήσεις

Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Στο μοναστήρι του Τασιλούμπο (Σιγκάτσε), ανθρώπινοι ίσκιοι προσεύχονται μπροστά από την κεντρική πύλη, ακινητοποιημένοι από το πορτοκαλί φως του ήλιου που ανατέλλει. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος

Ο Τρεθόνγκ ήταν ένας ψηλός, λυγερόκορμος Θιβετιανός με μαυριδερό ρυτιδιασμένο πρόσωπο, καθαρό, ήρεμο, διεισδυτικό βλέμμα και μακριά, γκρίζα, ίσια μαλλιά, πιασμένα αλογοουρά. Οι σεβάσμιες ρυτίδες του ήταν τόσο πολλές και τόσο βαθιές που δυσκολευόμουν να διαβάσω το πρόσωπό του. Στο πρόσωπο και το βλέμμα του έβλεπα ότι υπήρχε μια διάχυτη μελαγχολία. Ήταν η μελαγχολία του αισθαντικού ανθρώπου, του σκεπτόμενου, του περήφανου ανθρώπου που κάποιοι είχαν βιαιοπραγήσει πάνω του. Καθίσαμε σε ένα χαμηλό τραπέζι… «Θυμάμαι σαν σε όνειρο ότι τον Μάρτιο του 1959 οι στενοί και λασπωμένοι δρόμοι της Λάσα είχαν γεμίσει διαδηλωτές…»

Ο Τσαρόνγκ, ρίχνοντάς μου ένα διερευνητικό βλέμμα και αφού ζύγισε για λίγο την απόφασή του να εμπλακεί ή όχι στη συζήτηση ή, καλύτερα, την εξομολόγηση, άρχισε να εξιστορεί, μιλώντας αργά, ένα «οδοιπορικό φυγής» μέσα από τα ψηλά περάσματα των Ιμαλαΐων: «Λίγα πράγματα έχουν αλλάξει από παλιά. Ακόμα και σήμερα, πολλοί συμπατριώτες μου ακολουθούν τα ψηλά περάσματα των Ιμαλαΐων για να φθάσουν στη Νταραμσάλα της Βόρειας Ινδίας, όπου βρίσκεται η θιβετιανή κοινότητα, ή κατευθύνονται προς το Νεπάλ και πιο συγκεκριμένα στην Κατμαντού και την Ποκάρα, στις αντίστοιχες κοινότητες…».

Ο Βανγκντού ψελλίζει «δεν μένω πλέον εδώ, κουράστηκα. Η οικογένειά μου ζει στο Σιγκάτσε και αύριο φεύγω κι εγώ». Κι ύστερα ξεσπάει ο θυμός του. Ρίχνει μια ματιά γύρω του, στυλώνει το βλέμμα του στην εταζέρα με τους Βούδες σαν να αποζητά να σβήσει μέσα τους την ασχήμια του παρόντος. « Φεύγω από τη Λάσα που έχει πήξει από Κινέζους Ξέρεις πόσοι από δαύτους έρχονται να εγκατασταθούν εδώ κάθε μέρα; Χιλιάδες! Αυτό άρχισε, σιγά σιγά, μετά το 1959…»

Θιβέτ: Ένας χαμένος παράδεισος

Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Τα γιακ αποτελούν το σημαντικότερο, ίσως, μέσο επιβίωσης των θιβετιανών νομάδων στους απέραντους ερημότοπους του Θιβέτ. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος

Το παλιό Θιβέτ σιγά σιγά έχανε τη χαρά του. Ο κινεζικός τροχός είχε πάρει φόρα και, από ό,τι φάνηκε στη συνέχεια, κανείς δεν μπορούσε να τον σταματήσει. Οι κινεζικές μηχανές θριαμβεύουν πάνω στον άνθρωπο, είτε είναι Κινέζος είτε είναι Θιβετιανός. Οι Κινέζοι είναι ενθουσιασμένοι που εκπληρώνουν το όραμα του Μάο. Οι Κινέζοι που ρίχνονται ασυγκράτητοι στο καπιταλιστικό πρότυπο της Δύσης, με παράφορες ελπίδες να κατακτήσουν ολόκληρο τον κόσμο, με μια απλοϊκή αισιοδοξία, υποτάσσονται καθ’ ολοκληρία στην κατάκτηση της ύλης. Νομίζουν ότι έτσι θα κατακτήσουν την ευτυχία, τον κόσμο ολόκληρο, ότι θα απελευθερωθούν από τη φτώχεια. Οι άνθρωποι, η θρησκεία, η παράδοση ήταν μικρά ενοχλητικά σημάδια σ’ έναν «άδειο» χάρτη. Η απλοϊκότητα των Θιβετιανών διεκδικούσε την κατάργηση της πολυπλοκότητας ενός ξένου προς αυτούς κόσμου που είχαν σχεδιάσει χωρίς τη συγκατάθεσή τους οι Κινέζοι… Στα μάτια μου το Θιβέτ και η πόλη της Λάσα, τώρα ίσως περισσότερο από ποτέ, μοιάζουν με έναν «χαμένο παράδεισο». Το παλιό Θιβέτ της Αλεξάνδρας Νταβίντ-Νελ, του Χάινριχ Χάρερ, του Σβεν Χέντιν, του Γκιουζέπε Τούτσι, του Χουγκ Ρίτσαρντσον και πολλών άλλων ταξιδευτών, όπως το περιέγραψαν στις διηγήσεις τους το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, δεν υπάρχει πια. Το Θιβέτ που γνώρισα μέσα από τις διηγήσεις και τις ονειροπολήσεις των ρομαντικών ταξιδιωτών βρίσκεται μόνο στις σελίδες των βιβλίων. Το μυστηριώδες Θιβέτ, ίσως και το πνευματικό, σε μεγάλο βαθμό ανήκει στο παρελθόν. 

Το ταξίδι συνεχίζει να παραμένει ένα παράθυρο στον κόσμο, που μπορεί να αλλάξει τη ζωή του ανθρώπου, διαμορφώνοντάς έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και αντίληψης των πραγμάτων, μέσα από γεωγραφικές και εσωτερικές ανακαλύψεις και αποκαλύψεις. Το «αληθινό ταξίδι» δεν θα πρέπει να συγχέεται −όπως συχνά συμβαίνει σήμερα− με όσα αντιπροσωπεύουν στο σύγχρονο ταξίδι το «έχω πάει», οι selfies, η «αναψυχή» και οι αποσπασματικές, βιαστικές ματιές σε έναν περίπλοκο κόσμο. Το αληθινό ταξίδι έχει ως επιδίωξη την αλλαγή της ανθρώπινης ύπαρξης, ενώ παραμένει ένα παράθυρο στο όνειρο και τη γνώση, ένα αντίδοτο στην απάθεια, την άγνοια και τη λήθη που καταδυναστεύουν την εποχή μας. Με αυτό το λίπασμα θρέφονται τα αληθινά ταξίδια, εφόσον το όνειρο και ο δρόμος σφιχταγκαλιάζονται σε μια περιπλάνηση γεωγραφική και εσωτερική.

Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Ο «προορισμός» και οι θρησκευτικές παραδόσεις του Θιβέτ, μαζί με τη φτώχεια, σπρώχνουν τους Θιβετιανούς, από μικρή ηλικία, να ακολουθήσουν την μοναστική ζωή. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Οι προσκυνητές, γυρνώντας τους μύλους προσευχής, περήφανοι για τη θέση τους στον Κόσμο, ακολουθούν την προσωπική τους πορεία εξαγνισμού. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Βαρκάρης, με βάρκα φτιαγμένη από τομάρια γιακ, εξυπηρετεί το πέρασμα των ταξιδιωτών ανάμεσα στις δυο όχθες του Βραχμαπούτρα. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Τα μοναστήρια και η μοναστική ζωή φάνταζαν για τους Θιβετιανούς το καλύτερο που υπήρχε για το μέλλον των παιδιών τους. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Σε πολλά θιβετιανά χωριά τα πάντα μοιάζουν αρχαία, παλιά, ξεχασμένα από το χρόνο. Την ανάσα ζωής την δίνουν οι άνθρωποι. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Τα υπαίθρια κρεοπωλεία είναι μια συνηθισμένη εικόνα στα μικρά χωριά του Θιβέτ. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Περήφανες γυναίκες αντλούν αίγλη από την μαγεία και την ιερότητα του Θιβέτ. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
Οδοιπορικό στη «Στέγη του Κόσμου», το Θιβέτ Facebook Twitter
Οι «λάτζα» (ιεροί τόποι), υπάρχουν παντού στο Θιβέτ και μοιάζουν με μια εσωτερική παράκληση των οδοιπόρων και των προσκυνητών, στέλνοντας μηνύματα ειρήνης και αγάπης στους αιθέρες. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος
θιβετ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ

*Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί το νέο ταξιδιωτικό βιβλίο του Στέλιου Βαρβαρέσου «Θιβέτ. Πλάνητες στην σκιά των Ιμαλαΐων», όπου ο συγγραφέας, μέσα από ιστορίες δρόμου και απρόσμενες συναντήσεις, άλλοτε αποκαλυπτικές και άλλοτε βαθιά ανθρώπινες, επιχειρεί την καταγραφή της προσωπικής περιπλάνησής του στον μεγαλύτερο ερημότοπο του πλανήτη, το Θιβέτ. Η Ιστορία, η γεωγραφία, η ηθογραφία, οι μαρτυρίες, οι μύθοι, ο δρόμος, σπουδαία εργαλεία ερμηνείας του κόσμου, γίνονται και εργαλεία του συγγραφέα στην προσπάθεια αποκωδικοποίησης της ζωής ενός λαού. Τα κείμενα αυτού του άρθρου αποτελούν αποσπάσματα από το βιβλίο. 

*Ο Στέλιος Βαρβαρέσος είναι καθηγητής Τουρισμού στο ΠΑΔΑ.

Λεζάντα φωτογραφίας ανοίγματος: Η καθημερινότητα των Θιβετιανών ακολουθεί τους ρυθμούς της φύσης. Οι εποχές και οι καιρικές συνθήκες υπαγορεύουν το πρόγραμμα των καθημερινών τους δραστηριοτήτων. Φωτ.: Στέλιος Βαρβαρέσος

Ταξίδια
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Χίβα: Αναζητώντας τους Δρόμους του Μεταξιού

Ταξίδια / Ένα ταξίδι στο Ουζμπεκιστάν των παλατιών και των ερειπωμένων προμαχώνων

Οι έμποροι τρώνε γίδα βραστή για πρωινό, οι γυναίκες μοιάζουν με μικρά ουράνια τόξα, ενώ τιρκουάζ τρούλοι υψώνονται προς τον ουρανό. Εκεί, απ' όπου κάποτε περνούσε ο Δρόμος του Μεταξιού, η ζωή κυλάει ήσυχα.
ΣΤΕΛΙΟΣ ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Ελένη Νέρουππου άφησε την Αθήνα και βλέπει πια τους κόπους μιας χρονιάς στο Βασιλικό Ευβοίας να ανταμείβονται σε ένα μπουκάλι κρασί

Γειτονιές της Ελλάδας / «Στη φύση, καθετί που παράγεις νιώθεις ότι είναι παιδί σου»

Η Ελένη Νέρουππου άφησε το Παγκράτι για να καλλιεργεί αμπέλια στο Βασιλικό Ευβοίας, για να ζήσει σε έναν τόπο όπου «οι ρυθμοί είναι πιο αργοί και σου επιτρέπουν να απολαύσεις ό,τι κάνεις».
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Ανακαλύπτοντας την ξεχασμένη ελληνική κοινότητα της Αντίς Αμπέμπα 

Ταξίδια / Ανακαλύπτοντας την ξεχασμένη ελληνική κοινότητα της Αντίς Αμπέμπα 

Οι σκηνοθέτες Χρόνης Πεχλιβανίδης και Μαρία Γιαννούλη, κάνοντας έρευνα για το νέο τους ντοκιμαντέρ στην Αιθιοπία, ήρθαν σε επαφή με τα απομεινάρια της άλλοτε ένδοξης ελληνικής παροικίας. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Τρέλα θέλει το βουνό και ενέργεια»

Γειτονιές της Ελλάδας / «Τρέλα θέλει το βουνό και ενέργεια»

Από τα Σεπόλια έως την Τρίπολη και το καταφύγιο του Μαινάλου, ο Άρης Γιαννούκος αφηγείται την 20χρονη πορεία του μακριά από την πρωτεύουσα και πώς βρήκε στο βουνό πνευματική ηρεμία, λιγότερο άγχος και καθαρό μυαλό.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Γιατί τα ταξίδια δεν έφεραν πιο κοντά τους ανθρώπους

Ταξίδια / Γιατί τα ταξίδια δεν έφεραν πιο κοντά τους ανθρώπους;

Τα ταξίδια στο εξωτερικό αυξάνονται εδώ και δεκαετίες σε όλο τον κόσμο. Το ίδιο όμως και ο εθνικισμός. Όπως φαίνεται, μόνο ο Μαρκ Τουέιν πίστεψε ότι «τα ταξίδια σκοτώνουν την προκατάληψη, τη μισαλλοδοξία και τη στενομυαλιά».
THE LIFO TEAM
«Η εργασία έχει πάψει να είναι μόνο τρόπος επιβίωσης και έχει γίνει κομμάτι του τρόπου που επιλέγω να ζω»

Γειτονιές της Ελλάδας / «Ο κόκοράς μας τραγουδάει, λες και κάνει soundcheck σε φεστιβάλ»

Η Κατερίνα Ζέρβα δημιούργησε, μαζί με φίλους της, το Evergreen Project, μια ιδιαίτερη κοινότητα στη Φθιώτιδα, όπου «οι ανατολές είναι ζωγραφιά» και όλα συνυπάρχουν «σαν μια μεγάλη, αγαπημένη οικογένεια».
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
«Η εικόνα που κυκλοφορεί για τα χωριά ως απομονωμένες κοινότητες κάπου στην Άγρια Δύση δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την πραγματικότητα».

Γειτονιές της Ελλάδας / Η Χριστίνα βρήκε το χωριό των ονείρων της, με έναν τρόπο που θα ζήλευε κι ο Κοέλιο

Όλο το σύμπαν συνωμότησε, ώστε η Χριστίνα Πιλαβίδου και ο σύζυγός της, σε μια παρόρμηση της στιγμής, να αφήσουν την Αθήνα για το Αργυροχώρι Φθιώτιδας. Σήμερα μεγαλώνουν τα τρία τους παιδιά με τρόπο όσο το δυνατόν πιο αυτάρκη και καταρρίπτουν όλα τα κλισέ για την επαρχία.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
48 ώρες στη Σπάρτη

Ταξίδια / 48 ώρες στη Σπάρτη

Στη Λακωνική πρωτεύουσα με το νεοκλασικό παρελθόν, ξεκινάμε τη βόλτα μας από το δημοφιλές άγαλμα του Λεωνίδα, επισκεπτόμαστε το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης, ενώ εξορμούμε και στην ξακουστή καστροπολιτεία του Μυστρά και το πανέμορφο κεφαλοχώρι Γεράκι.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
«H απόφαση να επιστρέψω στον Τυρό με έφερε πιο κοντά σε ό,τι έχει πραγματική αξία για μένα, μου έδωσε ελπίδα πως κάτι μικρό μπορεί να έχει μεγάλο αποτύπωμα, όταν γίνεται με αγάπη και συνέπεια»

Γειτονιές της Ελλάδας / Η Ελισάβετ υφαίνει τα υφαντά της στον Τυρό Αρκαδίας

Η Ελισάβετ Ροδοπούλου επέστρεψε από το εξωτερικό στο χωριό της για να ασχοληθεί με μια τέχνη που χάνεται: την παραδοσιακή τσακώνικη υφαντική. Η σκέψη της πηγαίνει συχνά στη γιαγιά της, που ξεκίνησε να υφαίνει στον αργαλειό μόλις στα εννιά της χρόνια.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
48 ώρες στην Καστοριά

Ταξίδια / 48 ώρες στην Καστοριά

Με ορμητήριο τη διάσημη λίμνη της Καστοριάς, θαυμάζουμε τις βυζαντινές εκκλησίες και τα αρχοντικά της που μοιάζουν ανεξάντλητα και ανακαλύπτουμε μια άγνωστη Ελλάδα στον νεολιθικό οικισμό του Δισπηλιού και τα εγκαταλελειμμένα χωριά Κορέστεια.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
ΤΟΠΟΣ ΜΟΥ/ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ

Γειτονιές της Ελλάδας / «Κολωνάκια και καφετέριες θα βρεις παντού. Mια καλή ζωή όχι»

Μετά από μια κοσμοπολίτικη ζωή, ο Φίλιππος Παπαδημητρίου αποφάσισε να εγκατασταθεί στην Αγριλίτσα Αργολίδας και να συστήσει την πρωτοβουλία «Ανασυγκρότηση των Κοιλάδων Δυτικής Αργολίδας», που προσπαθεί να αντιμετωπίσει την ερημοποίηση των χωριών της περιοχής. Πιστεύει σαφώς πως το μέλλον μας είναι η αποκέντρωση.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Η Φωτεινή γύρισε στο χωριό και έφτιαξε μια εφημερίδα από το μηδέν

Γειτονιές της Ελλάδας / Η Φωτεινή γύρισε στο χωριό και έφτιαξε μια εφημερίδα από το μηδέν

Η 28χρονη Φωτεινή Γάλλου εκδίδει την εφημερίδα «Τα Χωριάτικα» στον παραδοσιακό οικισμό της Πρώτης Σερρών, όχι για να καλύψει ένα κενό στην αγορά αλλά στις ανθρώπινες σχέσεις. Απολαμβάνει τη ζωή στο χωριό και δεν τη βρίσκει ούτε πισωγύρισμα ούτε αποτυχία.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Γιώργος Καπουτζίδης: «Στη Νέα Ζηλανδία είδα πραγματικά ευτυχισμένους ανθρώπους»  «Στη Νέα Ζηλανδία είσαι πάρα μα πάρα πολύ μακριά από οτιδήποτε» Ο Γιώργος Καπουτζίδης θα μπορούσε να ζήσει για πάντα στη Νέα Ζηλανδία

Γιώργος Καπουτζίδης / «Στη Νέα Ζηλανδία δεν εκνευρίζονται, δεν κορνάρουν»

O γνωστός σεναριογράφος και ηθοποιός ταξίδεψε ως την άλλη άκρη του κόσμου για να γνωρίσει από κοντά μια χώρα που, πέρα από την επιβλητική της φύση, φαίνεται να έχει επιλέξει έναν διαφορετικό τρόπο ζωής. Και με το που προσγειώθηκε, τον υποδέχτηκε… μία Καρυάτιδα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Στο Μέσο Γερακάρι Ζακύνθου, η Αθήνα δεν είναι καν στον ορίζοντα»

Γειτονιές της Ελλάδας / «Στο Μέσο Γερακάρι Ζακύνθου, η Αθήνα δεν είναι καν στον ορίζοντα»

Για 15 χρόνια, ο Ανδρέας Γεωργίου πηγαινοερχόταν στη δουλειά του, από ένα χωριό της Κορινθίας ως το κέντρο της Αθήνας. Η απόφαση να μετακομίσει σε ένα χωριό της Ζακύνθου δεν ήταν εύκολη. Μια φράση της κόρης του όμως τον έπεισε κι έτσι τώρα πια ζει σε ένα μέρος με ατελείωτους ελαιώνες και μεγάλη αγάπη για την ποίηση και το παραδοσιακό τραγούδι.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Μονοπάτια Αγίου Όρους: Ανάμεσα στη φύση και την πνευματικότητα

Ταξίδια / Μονοπάτια Αγίου Όρους: Ανάμεσα στη φύση και την πνευματικότητα

Οι διαδρομές ανάμεσα σε επιβλητικά μοναστήρια και σκήτες, όπως και η φροντίδα για την προστασία τους, ενώνουν ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο: έναν Αυστραλό δικαστή, έναν Βέλγο τραπεζικό, έναν ψυχίατρο από το Ομάν, έναν Άγγλο εκδότη και έναν Έλληνα μηχανικό αεροσκαφών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ