ΣΥΡΙΑ

Ζώνη ενδιαφέροντος: Μια φούγκα του θανάτου

Ζώνη ενδιαφέροντος: Μια φούγκα του θανάτου Facebook Twitter
Ποτέ άλλοτε δεν πρέπει να αποτυπώθηκε τόσο γλαφυρά η «μπαναλιτέ του κακού».
0

 

H ΠΟΛΥΣΥΖΗΤΗΜΕΝΗ «Ζώνη Eνδιαφέροντος», του πολύ ιδιαίτερου και ακριβοθώρητου Άγγλου σκηνοθέτη Τζόναθαν Γκλέιζερ, που παίζεται αυτές τις μέρες στις ελληνικές αίθουσες, δεν είναι μία ακόμα ταινία με θέμα το Ολοκαύτωμα και την κοινοτοπία του κακού, τη θεωρία που διατύπωσε η Χάνα Άρεντ. Δεν είναι μία ακόμα ταινία που επιχειρεί να ψηλαφίσει τη φρίκη με όρους που θα περιμέναμε.

Όλο το φιλμ στηρίζεται ευφυώς στην παράπλευρη δράση, σε αυτό που συμβαίνει σε δεύτερο πλάνο αλλά δεν βλέπουμε ποτέ παρά μόνο το ακούμε ή το αντιλαμβανόμαστε από μακάβριες λεπτομέρειες. Η οικογένεια του διαβόητου διοικητή του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Άουσβιτς Ρούντολφ Ες έχει στήσει τον ιδιωτικό της παράδεισο ακριβώς δίπλα στους τοίχους του στρατοπέδου. Καλλιεργούν τον ολάνθιστο κήπο τους, κάνουν μπάνιο στο ποτάμι, παίζουν με τα παιδιά τους, ασχολούνται με τις δουλειές του νοικοκυριού, φροντίζουν τα ζώα τους ενώ δίπλα τους ακριβώς δολοφονούνται με ρυθμούς βιομηχανικής παραγωγής εκατομμύρια Εβραίοι. Ποτέ δεν βλέπουμε σκηνές μέσα από το στρατόπεδο. Ο ζόφος υποδηλώνεται με ήχους από κραυγές, διαταγές, πυροβολισμούς, το βουητό και τις φλόγες από τα κρεματόρια και τον θόρυβο από τα τρένα που μεταφέρουν τους μελλοθάνατους. Η οικογένεια Ες παραμένει απαθής σε ό,τι συμβαίνει δίπλα της, όπως εάν ζούσε δίπλα σε οποιοδήποτε εργοστάσιο.

Αν ο Τσέλαν με την ποίησή του ήρθε να διαψεύσει τη γνωστή απόφανση του Αντόρνο πως «μετά το Άουσβιτς, είναι βαρβαρότητα να γράφει κανείς ποίηση» έστω κι αν στην πραγματικότητα η ρήση του έχει παρερμηνευτεί, κάτι ανάλογο καταφέρνει και ο Γκλέιζερ.
 

Οι πλάγιοι τρόποι στην Τέχνη συχνά αποδεικνύονται πολύ πιο δραστικοί, ειδικά αν θέλει κάποιος να αποφύγει τους μελοδραματισμούς. Η μέθοδος του Γκλέιζερ θυμίζει αρκετά τους εκφραστικούς τρόπους της ποίησης, τον υπαινιγμό και την αφαίρεση. Η ψυχρή και αποστασιοποιημένη κινηματογραφική γλώσσα του φέρνει στον νου το διάσημο ποίημα «Φούγκα του θανάτου» του Πάουλ Τσέλαν για τα θύματα των στρατοπέδων εξόντωσης. Από μία άποψη, όπως ο Τσέλαν στη «Φούγκα» του χρησιμοποιεί τους κανόνες της μουσικής αντίστιξης, όπου δυο διαφορετικές μελωδίες συνυπάρχουν, ενώ εκμεταλλεύεται ένα ήσσονος σημασίας γεγονός, τη μουσική που έπαιζε η ορχήστρα των στρατοπέδων, την ώρα που οδηγούσαν τους Εβραίους στον θάνατο, ακριβώς το ίδιο κάνει και ο Γκλέιζερ, επιλέγοντας να φωτίσει την οικογενειακή ζωή των Ες.

Μιλάμε για μία αντιφατική σύζευξη που σοκάρει: όσο πιο ειδυλλιακό δείχνει το περιβάλλον του σπιτιού των Ες, τόσο πιο ανατριχιαστική ξεπροβάλλει η αρχιτεκτονική του τρόμου. Η τρυφερότητα του διοικητή του Άουσβιτς προς τα παιδιά του μαρτυρίες ανθρώπων που είχαν εργαστεί για την οικογένεια Ες το επιβεβαιώνουν υπογραμμίζει ακόμα περισσότερο τις θηριωδίες του.

Αν ο Τσέλαν με την ποίησή του ήρθε να διαψεύσει τη γνωστή απόφανση του Αντόρνο πως «μετά το Άουσβιτς, είναι βαρβαρότητα να γράφει κανείς ποίηση» έστω κι αν στην πραγματικότητα η ρήση του έχει παρερμηνευτεί, κάτι ανάλογο καταφέρνει και ο Γκλέιζερ.

Εκτός από μία ακόμα απάντηση στον Αντόρνο για το πώς η Τέχνη μπορεί να προσεγγίσει τη βαρβαρότητα, αν ζούσε η Άρεντ, εικάζουμε πως θα ήταν περήφανη για το δημιούργημα του Γκλέιζερ. Ποτέ άλλοτε δεν πρέπει να αποτυπώθηκε τόσο γλαφυρά η «μπαναλιτέ του κακού». Είναι σαφές πως ο δρόμος για τον όλεθρο είναι στρωμένος με καθωσπρεπισμούς, μικροαστικές συνήθειες κι επαναλαμβανόμενες ρουτίνες.

Ωστόσο, παραμένει πάντα δύσκολο να αντιληφθούμε την κοινοτοπία του κακού όταν σαν μύκητας εξαπλώνεται πλάι μας. Είναι σίγουρα πιο προσπελάσιμη η μεγάλη εικόνα που περιβάλλεται από στρώματα ιστορικής μνήμης, μακρινή αλλά και συντριπτική μέσα στον παραλογισμό της παρά οι μικροί καθημερινοί ολοκληρωτισμοί δίπλα μας κι ο υπόγειος εκφασισμός μιας κοινωνίας που διατηρεί χαμηλές τις αντιστάσεις της.

Πριν μερικούς μήνες, αποσβολωμένο το πανελλήνιο παρακολουθούσε από οθόνες τον πνιγμό του 36χρονου ΑΜΕΑ Αντώνη που είχε την ατυχία να είναι διαφορετικός από τους άλλους. Είδε να τον σπρώχνουν στη θάλασσα και να τον κοιτούν να πνίγεται με αδιαφορία άνθρωποι της διπλανής πόρτας που είχαν εξασκηθεί στον αυταρχισμό της μικροεξουσίας  και θεωρούσαν πως η θέση τους τούς έδινε το δικαίωμα να πράξουν αναλόγως. Άνθρωποι καθημερινοί με μια μικροεξουσία στα χέρια τους μπορούν να μετατραπούν σε τέρατα. Μια τόσο αναίτια εγκληματική πράξη ήταν ένα μεγάλο σοκ για την κοινωνία. Τουλάχιστον για λίγο, μέχρι να επιστρέψει ξανά στον λήθαργο του εφησυχασμού της. Η βία μπορεί να μη φτάνει πάντα σε ποινικά αδικήματα αλλά είναι διάχυτη γύρω μας.

Μία ολόκληρη κοινωνία τα προηγούμενα χρόνια παρακολουθούσε, επίσης, αποσβολωμένη ή μήπως με απάθεια; μία εγκληματική οργάνωση ενδεδυμένη με τον μανδύα πολιτικού κόμματος να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος, να αυξάνει τους ψηφοφόρους της, να προβαίνει σε πογκρόμ κατά μεταναστών και να καταλαμβάνει τα έδρανα της Βουλής. 

Όπως έχει αποδείξει η Ιστορία, το αυγό του φιδιού εκκολάπτεται σε αθέατα μικροεργαστήρια, εκτρέφεται σε θύλακες που το ευνοούν, ευδοκιμεί σε συνθήκες ανοχής και ξεπετάγεται μέσα από πρόθυμες να το συνδράμουν ιστορικές συγκυρίες. Η επαγρύπνηση και η επισήμανση των ανησυχητικών φαινομένων είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία.

Για να μην παριστάνουμε πως δεν ακούμε να φτάνει ως εμάς ο ανατριχιαστικός απόηχος από το κακό της διπλανής πόρτας…

Οπτική Γωνία
0

ΣΥΡΙΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η σκληρή αλήθεια για τους Εβραίους της Θεσαλονίκης

Μικροπράγματα / Η σκληρή αλήθεια για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης

Ένα ηχητικό ντοκιμαντέρ του Άρη Δημοκίδη που, με τη βοήθεια κορυφαίων ιστορικών, αφηγείται τη συγκλονιστική, «σβησμένη» ιστορία των Εβραίων της πόλης / Επιστημονική συντονίστρια: Τατιάνα Λιάνη
ΑΡΗΣ ΔΗΜΟΚΙΔΗΣ
Δεν υπάρχει κοινοτοπία στο κακό: Ένα νέο ντοκιμαντέρ αποκαλύπτει τη μυστική εξομολόγηση του Άιχμαν

Οθόνες / Δεν υπάρχει κοινοτοπία στο κακό: Ένα νέο ντοκιμαντέρ αποκαλύπτει τη μυστική εξομολόγηση του Άιχμαν

Στο ντοκιμαντέρ με τίτλο «The Devil's Confession: The Lost Eichmann Tapes» παρουσιάζονται ηχογραφημένες μαγνητοταινίες όπου ο αρχιτέκτονας του Ολοκαυτώματος παραδέχεται με περηφάνια τα πάντα, τέσσερα χρόνια πριν από τη δίκη του στην Ιερουσαλήμ.
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ποιες θα είναι οι συνέπειες από την πτώση του καθεστώτος Άσαντ;

Διεθνή / Ποιες θα είναι οι συνέπειες από την πτώση του καθεστώτος Άσαντ;

Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής–σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Παναγιώτης Κ. Ιωακειμίδης, εξηγεί στη LiFO τις ευρύτερες γεωπολιτικές προεκτάσεις της κρίσης στη Συρία.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
The room next door και όσα αποφεύγουμε να συζητάμε

Ακροβατώντας / «The room next door» και όσα αποφεύγουμε να συζητάμε

Αξιοπρεπής θάνατος δεν είναι μόνο η δυνατότητα ενός ασθενούς σε τελικό στάδιο να επιλέξει ελεύθερα μια ένεση ή ένα χάπι που θα τον οδηγήσει στο οριστικό τέλος. Προηγούνται αρκετά στάδια. Μη αξιοπρεπής θάνατος είναι πολύ περισσότερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πόσο αρρωστημένη είναι η «αγία ελληνική οικογένεια»;

Newsroom / Πόσο αρρωστημένη είναι η «αγία ελληνική οικογένεια»;

Η υπόθεση του 45χρονου αστυνομικού της Βουλής προκαλεί αποτροπιασμό με τις καταγγελίες της 35χρονης συζύγου του για την κακοποίηση τόσο της ίδιας όσο και των ανήλικων παιδιών τους. Ο Γιάννης Πανταζόπουλος συζητά με τον Μάκη Πολλάτο και τη Βάνα Κράβαρη τις πτυχές μιας σκοτεινής ιστορίας και για όσα κρύβονται πίσω από τις κλειστές πόρτες της ελληνικής οικογένειας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αίγινα: Ένα Kέντρο Yγείας εργοτάξιο με λειψό προσωπικό

Φάκελος Υγεία / Αίγινα: Ένα Kέντρο Yγείας εργοτάξιο με λειψό προσωπικό

Εδώ και αρκετούς μήνες το Kέντρο Yγείας στην Αίγινα έχει μετατραπεί σε εργοτάξιο εξαιτίας της ενεργειακής αναβάθμισης την οποία υλοποιεί το υπουργείο Υγείας. Το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του έργου έχει εκτροχιαστεί, διευρύνοντας τον κύκλο προβλημάτων του Kέντρου, που οφείλονται κυρίως στην έλλειψη προσωπικού.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Λίντα

Πολιτισμός / Τι συνέβη με την αποχώρηση της Λίντας Καπετανέα από το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας;

Μετά από επτά χρόνια στο τιμόνι του θεσμού, δεν ανανεώθηκε η σύμβαση της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, κάτι που της ανακοινώθηκε από τον δήμαρχο Καλαμάτας σε ένα σύντομο τηλεφώνημα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Συρία: Πώς μεταφράζεται για την υπόλοιπη περιοχή η αναζωπύρωση του πολέμου

Ανάλυση / Συρία: Πώς μεταφράζεται για την υπόλοιπη περιοχή η αναζωπύρωση του πολέμου

Η αιφνιδιαστική επίθεση των ανταρτών που έχει καταλάβει το Χαλέπι και απειλεί άλλα εδάφη που ελέγχονται από το καθεστώς θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια περαιτέρω αποδυνάμωση της περιφερειακής επιρροής του Ιράν, αλλά και να προκαλέσει έναν νέο κύκλο βίας και αστάθειας
ΠΕΤΡΟΣ ΚΡΑΝΙΑΣ
Τζο Μπάιντεν: Η απονομή χάριτος στον γιο του και η συναισθηματική υποκρισία

Ανάλυση / Τζο Μπάιντεν: Η απονομή χάριτος στον γιο του και η συναισθηματική υποκρισία

Ο πρόεδρος υποστηρίζει ότι ο Χάντερ Μπάιντεν δεν θα είχε κατηγορηθεί ποτέ αν δεν είχε αυτό το όνομα και ότι κάθε πατέρας θα έκανε το ίδιο - Αυτή η πράξη επικυρώνει τη νοοτροπία του Ντόναλντ Τραμπ
LIFO NEWSROOM