Τον πόλεμο τον κηρύσσουν και οι ιδέες και όχι μόνο τα υλικά συμφέροντα

Τον πόλεμο τον κηρύσσουν και οι ιδέες και όχι μόνο τα υλικά συμφέροντα Facebook Twitter
H πουτινική Ρωσία δεν είναι κομμουνιστική αλλά ένας σοβιετισμός και τσαρισμός μαζί που έχουν αναβαπτιστεί στην πιο κραταιά ιδέα της νεωτερικής εποχής: τον εθνικισμό.
0

Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ στην Ουκρανία δείχνει, ανάμεσα στα άλλα, και τον αμφιλεγόμενο ρόλο των ιδεών στην πολιτική και στις αποφάσεις της. Πέρα από το πρόσωπο του Βλαδίμηρου Πούτιν, πέρα και από τις ιστορικές και γεωπολιτικές ρίζες της σύγκρουσης στην Ουκρανία, αυτό που συμβαίνει τώρα έχει προαποφασιστεί ως ιδέα και ‘φιλοσοφία’. Ο Ρώσος Πρόεδρος έπεσε θύμα μιας πολύ συνηθισμένης διάγνωσης που κυκλοφορεί εδώ και χρόνια: της ιδέας πως η Δύση βρίσκεται σε παρακμή, πως ο δυτικο-ευρωπαϊκός, ατλαντικός, ατομικιστικός-δημοκρατικός κόσμος είναι ένας εξασθενημένος, αν όχι διαλυμένος οργανισμός. Το παράδοξο είναι πως τούτη η διάγνωση έχει πολλά στοιχεία αλήθειας γιατί ανταποκρίνεται σε υπαρκτά και αδιάψευστα φαινόμενα στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή στις ΗΠΑ. Όπως όμως θα έπρεπε να γνωρίζει κάποιος που διαβάζει τους συντηρητικούς στοχαστές (και έτσι κάνει ο Πούτιν εδώ και χρόνια), δεν θα έπρεπε να κάνει πολιτική (ή πόλεμο) παίρνοντας κατά γράμμα μια ιδέα ή ένα σύνολο ιδεών. Οι ιδέες χρειάζονται ως καθοδηγητικά νήματα και σημεία προσανατολισμού στον κόσμο. Συχνά, όμως, τυφλώνουν προσφέροντας τις λάθος βεβαιότητες.

Ο Πούτιν μπορεί να πιστεύει πως είναι ρεαλιστής, απαλλαγμένος από αυταπάτες και ταγμένος μόνο στο ιδεώδες της ισχυρής Ρωσίας. Όμως ο τρόπος που βλέπει την ισχυρή Ρωσία είναι ιδεολογικός και μεταφυσικός. Και αυτό φέρνει κοντύτερα μια απομονωμένη, απαξιωμένη, αποδυναμωμένη Ρωσία, το αντίθετο δηλαδή από την αρχική προσδοκία. Η αφηρημένη ισχύς μεταστρέφεται σε πραγματική αποδυνάμωση κι αυτό φαίνεται και από τις διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο και στην ίδια τη Ρωσία. Όπως έχουν δείξει λεπτομερειακά αναλυτές σαν τον Μισέλ Ελτσανίνοφ (Στο μυαλό του Βλαντίμιρ Πούτιν), ο Πούτιν είναι πεπεισμένος για την παρακμή της Δύσης και φυσικά για την πνευματική και ηθική ανωτερότητα μιας Ρωσίας που τη βλέπει ως άξονα ενός ευρύτερου ευρασιατικού κόσμου. Στην ιδεολογική αυτή κατασκευή, έθνη όπως το Ουκρανικό θεωρούνται νόθα και προβληματικά, ιδίως όταν επιλέγουν να μην αποδεχτούν την «ευρασιατική» τους μοίρα. Το πρόβλημα του ΝΑΤΟ και της στρατιωτικής περικύκλωσης της Ρωσίας είναι εδώ δευτερεύον και προσχηματικό. Το κυρίαρχο είναι η ιδεολογική αποστασία των Ουκρανών από αυτό που για τον Πούτιν είναι το μεταφυσικό κέντρο της ανατολικής, σλαβικής οικουμένης.  

Η νέα διάταξη σύγκρουσης με την πουτινική Ρωσία, φέρνει πρόσθετες ιδεολογικές μετατοπίσεις και στη Δύση. Η Γερμανία επανεξοπλίζεται, η Σουηδία στέλνει όπλα στους Ουκρανούς, το ΝΑΤΟ αποκτά μια νέα νομιμοποίηση ως ‘αμυντική θωράκιση’ ανασφαλών κρατών.

Περισσότερο από άλλα πολεμικά μέτωπα του παρελθόντος (όπως της Γεωργίας λ.χ.), η Ουκρανία πληρώνει τώρα δυο βεβαιότητες. Πρώτον, τη βεβαιότητα πως η Δύση είναι σε αποδρομή και επομένως πως η Ουκρανία θα έπεφτε εύκολα, εφόσον ηθικά και ψυχικά θα ήταν ήδη ετοιμόρροπη. Και δεύτερο, την βεβαιότητα πως η κρίση του δυτικού φιλελευθερισμού αφήνει ελεύθερο πεδίο για μια ιδιαίτερη ρωσική ιδέα και αποστολή στον σύγχρονο κόσμο.

Αυτές οι δύο βεβαιότητες του ρωσικού καθεστώτος συντονίζονται με υλικά συμφέροντα, κρατικές προτεραιότητες, τακτικά και στρατηγικά παιχνίδια. Στην ιστορία οι ιδέες και οι δημόσιες φιλοσοφίες πάντα συγχρωτίζονται με το πεζό υλικό της πολιτικής, με την οικονομία ή τις κατεξοχήν πολιτικές μάχες. Στην ιστορία, επίσης, οι ιδέες έχουν παράδοξες και απρόβλεπτες συνέπειες αν περάσουν αφιλτράριστες από τη βούληση στην πραγματικότητα. Έτσι, η πολεμική εισβολή στην Ουκρανία που στηρίχτηκε στην ιδεολογική πεποίθηση του Πούτιν και του κύκλου του πως η Δύση είναι σε ηθική και πολιτική διάλυση, έχει επί του παρόντος σαν αποτέλεσμα την επανασύσταση ενός δυτικού στρατοπέδου. Ο πουτινισμός που πήγε να γίνει εμπόλεμη δύναμη, «βοηθάει» τη Δύση να ανασυγκροτήσει μέτωπα και να ανανεώσει τη δική της φιλοσοφία. Ήδη άλλωστε η πανδημία είχε μετατοπίσει τις φιλελεύθερες δημοκρατίες προς έναν υγειονομικό κεϋνσιανισμό με αυστηρές ρυθμιστικές παρεμβάσεις στη σφαίρα της ατομικής και κοινωνικής ζωής. Η νέα διάταξη σύγκρουσης με την πουτινική Ρωσία, φέρνει πρόσθετες ιδεολογικές μετατοπίσεις και στη Δύση. Η Γερμανία επανεξοπλίζεται, η Σουηδία στέλνει όπλα στους Ουκρανούς, το ΝΑΤΟ αποκτά μια νέα νομιμοποίηση ως ‘αμυντική θωράκιση’ ανασφαλών κρατών.  

O πουτινισμός ως φιλοσοφία της ισχύος με όραμα την ανάσχεση της Δύσης, ξαναστήνει εντέλει τη Δύση στα πόδια της.

Ο πουτινισμός ως φιλοσοφία της ισχύος με όραμα την ανάσχεση της Δύσης, ξαναστήνει εντέλει τη Δύση στα πόδια της. Και το πιθανότερο είναι πως αυτή η κρίση θα έχει διάρκεια, ανεξάρτητα από το ουκρανικό. Αλλά σε ποια στοιχεία μπορεί να πατήσει η Δύση για να επαναβεβαιωθεί ως πόλος απέναντι σε αναθεωρητικές δυνάμεις όπως η Ρωσία ή αύριο η Κίνα; Αυτή η απάντηση παραμένει εκκρεμής. Η καταφυγή στο παραδοσιακό δυτικό ατλαντικό λεξιλόγιο (ο ελεύθερος κόσμος απέναντι στον αυταρχισμό, η δημοκρατία απέναντι στον ιμπεριαλιστικό αναθεωρητισμό κλπ), απέχει πολύ από το να είναι πειστική. Γιατί; Ίσως διότι και η Δύση χρειάζεται και μια αναθεωρητική ματιά στον εαυτό της. Αν ο Πούτιν έκανε τεράστιο σφάλμα που πήρε σαν κυριολεξία τη διαδεδομένη μεταφορά της δυτικής παρακμής, η ίδια η Δύση θα έπεφτε στην παγίδα αν δεν έβλεπε καθαρά τα μεγάλα προβλήματα δικαιοσύνης, ισορροπιών, οικονομικής και οικολογικής αστάθειας που υπονομεύουν ό,τι χτίζεται με κόπο από συμμαχίες, θεσμούς και πολιτικούς συμβιβασμούς. Απέναντι στον κακό αναθεωρητισμό της αυθαιρεσίας, η Δύση καλείται να επινοήσει καινούριους κανόνες και πρακτικές και όχι να ξαναπαίξει το παλιό έργο της σοβιετικής εποχής. Γιατί, μη ξεχνάμε, η πουτινική Ρωσία δεν είναι κομμουνιστική αλλά ένας σοβιετισμός και τσαρισμός μαζί που έχουν αναβαπτιστεί στην πιο κραταιά ιδέα της νεωτερικής εποχής: τον εθνικισμό.
 

Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν ένα σοκ αφύπνισης. Ήρθε να κολλήσει πάνω στην πανδημική εμπειρία που είχε κουράσει τις κοινωνίες αλλάζοντας τις προτεραιότητες των περισσότερων κρατών. Ένας κυνικός θα έλεγε τώρα ότι ο Πούτιν προσφέρει στη Δύση το δώρο της υπογραμμισμένης αντίθεσης, της διπολικής σαφήνειας, μιας αντιπαλότητας που είχε γίνει περίπλοκη υπόθεση στους δαιδάλους του κόσμου έπειτα από την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Είναι όμως παράξενο και δηλητηριώδες αυτό το «δώρο». Όχι μόνο γιατί περνάει μέσα από τον οδύνη ενός λαού (και των ίδιων των Ρώσων πολιτών), από τις φριχτές καταστροφές στην Ουκρανία. Είναι δηλητηριώδες το δώρο του Πούτιν γιατί μπορεί να εγκαινιάσει μια ολόκληρη περίοδο στρατιωτικοποιημένης πολιτικής με παραμερισμό άλλων διαστάσεων. Όσο απαραίτητη και αναπόφευκτη και αν είναι η στροφή προς την ισχυρή άμυνα και ασφάλεια, ο σύγχρονος κόσμος χρειάζεται και χαρά, μια αξιοπρεπή καθημερινότητα, μια «υπόσχεση ευτυχίας». Δεν μπορεί να είναι πρόταση ζωής για τους συγχρόνους η διαρκή μετάβαση από τη μια στενότητα στην άλλη, από τον έναν συναγερμό στον άλλον,. Η ειρήνη παραμένει ο θεμελιώδης ορίζοντας της δημοκρατικής καθημερινότητας. Αυτό που μας μαθαίνει με τον βάναυσο τρόπο του ο Βλαδίμηρος Πούτιν είναι ότι η ειρήνη χρειάζεται μάχες, έχει τίμημα, έχει τους δικούς της πόνους. Δεν είναι μια flower power πολύχρωμη σημαία αλλά κάτι πολύ πιο απαιτητικό και δύσκολο.

Εκτός από τη στρατιωτική βία ο Πούτιν έχει ρίξει και το ιδεολογικό γάντι. Η Δύση ανταποκρίνεται ως ένα βαθμό στην πρώτη πρόκληση, αν και έδειξε αργά αντανακλαστικά, όπως συνήθως. Ιδεολογικά, ωστόσο, ο σύγχρονος κόσμος παραμένει σε ένα κατώφλι επώδυνης αναποφασιστικότητας, ανάμεσα στις αδυναμίες του φιλελευθερισμού, στους πόλεμους των ταυτοτήτων και στην υπόσχεση μιας πιο βιώσιμης και προστατευτικής δημοκρατίας. Προς το παρόν, αυτό που χρειαζόμαστε είναι να σταματήσει η εισβολή, να ηττηθεί η απόπειρα του Πούτιν, να διασφαλιστεί το δικαίωμα των Ουκρανών να υπάρχουν δίχως το φόβο του μεγάλου γείτονα. Πολύ σύντομα όμως θα χρειαστούν και άλλες αποφάσεις για την ανασύνθεση της Δύσης στο έδαφος μιας δύσκολης ενεργειακής, πολιτισμικής και οικονομικής μετάβασης.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γαϊδούρια : Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;/ Ιπποειδή: Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;

Ρεπορτάζ / Γαϊδούρια: Ζώα εργασίας ή θύματα κακοποίησης;

Είναι τα ιπποειδή στην Ελλάδα εργάτες χωρίς δικαιώματα; Ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσής τους, ποια μέριμνα υπάρχει για τη φροντίδα τους και γιατί η νομοθετική προστασία τους βρίσκεται σε μια γκρίζα ζώνη; Μιλούν στη LiFO εκπρόσωποι φιλοζωικών οργανώσεων και τοπικοί φορείς.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ