Να γκρεμίσουμε την Ακρόπολη;

cancel culture Facebook Twitter
Σε πρόσφατη έρευνα, το 62% των Αμερικανών δήλωσαν ότι φοβούνται να εκφράσουν τις αληθινές τους απόψεις.
0

ΝA ΓΚΡΕΜΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ Ακρόπολη επειδή στην κατασκευή της συμμετείχαν δούλοι; Να αλλάξουμε την ονομασία του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης επειδή ο Αριστοτέλης είχε τις απόψεις που είχε για τη δουλεία; Να αλλάξουμε τις ονομασίες οδών με ονόματα ηρώων της Επανάστασης επειδή στα απομνημονεύματά τους ίσως διαπιστώσουμε ψήγματα ρατσιστικών ή σεξιστικών αντιλήψεων;

Αυτό που στη χώρα μας θα προκαλούσε οργίλες αντιδράσεις ή θυμηδία, στις ΗΠΑ είναι ήδη πραγματικότητα. Πριν από λίγες μέρες το Δημοτικό Συμβούλιο της Νέας Υόρκης αποφάσισε την απομάκρυνση αγάλματος του Τόμας Τζέφερσον, πρώην Προέδρου της χώρας, βασικού συγγραφέα της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, ενός από τους «Πατέρες του Έθνους». Αυτό επειδή είχε δούλους και όπως ειπώθηκε «συμβολίζει μια επαίσχυντη σελίδα της ιστορίας των ΗΠΑ».

Το ίδιο έχει συμβεί και με άλλες σημαντικές μορφές της αμερικανικής ιστορίας, με ταινίες που έχουν αποσυρθεί ή επανακυκλοφορήσει με disclaimers, βιβλία ή κόμικ που έχουν αλλάξει τίτλο ή ονόματα πρωταγωνιστών, σε ένα φαινόμενο που, ειδικά πέρυσι το καλοκαίρι, με αφορμή και το κίνημα Black Lives Mater, είχε πάρει εκρηκτικές διαστάσεις.

Τα παραδείγματα για το πόσο στρεβλά μπορεί να εκδηλωθεί αυτό είναι αμέτρητα. Υπάρχει σχολείο π.χ. όπου αν είσαι λευκό αγόρι δεν μιλάς πρώτος γιατί αυτό θεωρείται μια «αναγκαία ανακατανομή της εξουσίας» μετά από αιώνες κυριαρχίας λευκών αντρών. Θεωρείται λογικό, δηλαδή, ένα μικρό παιδί να υποστεί δυσμενή μεταχείριση προκειμένου να αποκατασταθεί μια προαιώνια αδικία.

Παραβλέποντας τον αντιεπιστημονικό ιστορικό αναθεωρητισμό που μελετά απόψεις και συμπεριφορές εκτός του πλαισίου της εποχής τους και αναπτύσσοντας συνοπτικά (αναγκαστικά και κάπως απλουστευτικά) τις ιδεολογικές αφετηρίες του φαινομένου, αυτές εντοπίζονται στη λεγόμενη «woke» ατζέντα, την critical race theory, στην «πολιτική των ταυτοτήτων» («identity politics»).

Με βάση τη θεωρία αυτή, στοιχεία όπως το φύλο, η φυλή, η θρησκεία, ο σεξουαλικός προσδιορισμός επικαθορίζουν την ταυτότητά σου. Η ταυτότητα και όχι οι ιδέες είναι το βασικό στοιχείο σύγκρουσης, καθώς στο βάθος του ιστορικού χρόνου τα στοιχεία αυτά έχουν βιωθεί από τον καθένα, μέσα από τη διαπάλη προνομιούχων και καταπιεζόμενων.

Στη woke αντίληψη δεν είσαι απλώς ο εαυτός σου. Είσαι ένας αντικατοπτρισμός της φυλής, του φύλου ή της θρησκείας σου. Και κουβαλάς τις «αμαρτίες», τις ενοχές ή τα απωθημένα της. Εντάσσεσαι, συνεπώς, βάσει αυτών, στο δίπολο «προνομιούχων» ή «καταπιεσμένων», το οποίο σε προσδιορίζει πέραν των προσωπικών σου πεποιθήσεων.

Τα παραδείγματα για το πόσο στρεβλά μπορεί να εκδηλωθεί αυτό είναι αμέτρητα. Υπάρχει σχολείο π.χ. όπου αν είσαι λευκό αγόρι δεν μιλάς πρώτος γιατί αυτό θεωρείται μια «αναγκαία ανακατανομή της εξουσίας» μετά από αιώνες κυριαρχίας λευκών αντρών. Θεωρείται λογικό, δηλαδή, ένα μικρό παιδί να υποστεί δυσμενή μεταχείριση προκειμένου να αποκατασταθεί μια προαιώνια αδικία.

Ένα άλλο στοιχείο είναι η απολυτότητα των διαχωρισμών. Για να είσαι σωστός δεν αρκεί να μην είσαι ρατσιστής. Οφείλεις να είσαι μαχητικός αντιρατσιστής. Όχι όπως εσύ αντιλαμβάνεσαι την αντιρατσιστική συμπεριφορά, αλλά όπως το πλαίσιο των ακτιβιστών την ορίζει. Αν δεν τηρείς κάθε πτυχή της woke ατζέντας σταδιακά τίθεσαι απέναντι.

Αυτός ο υπέρμετρος φανατισμός, βέβαια, είναι και η αδυναμία του κινήματος. Γιατί αποξενώνει μια κρίσιμη μάζα πολιτών που προφανώς δεν είναι ρατσιστές, σέβονται τα ατομικά δικαιώματα, αναγνωρίζουν ότι υφίστανται ακόμα ζητήματα ρατσισμού, αλλά ταυτόχρονα δεν ενστερνίζονται τις ακρότητες αυτής της ατζέντας και δεν έχουν ενοχές ή απωθημένα για το τι έκαναν οι πρόγονοί τους.

Απαραίτητο σκέλος της επικράτησης αυτής της νοοτροπίας είναι η λεγόμενη «κουλτούρα ακύρωσης» («cancel culture»). Η πλήρης απαξίωση, η επαγγελματική και ηθική εξόντωση όποιου παραβεί τα όρια που τίθενται από τους ακτιβιστές του χώρου, με στόχο όχι μόνο να ακυρωθεί ο ίδιος αλλά και να λειτουργήσει ως παράδειγμα για τους υπόλοιπους. Να σταλεί το μήνυμα «ου μπλέξεις», με τελικό στόχο να αυτολογοκριθείς. Και αυτό δεν αφορά μόνο αξιοκατάκριτες πράξεις –όπου θα ήταν λογικό και θεμιτό– αλλά ακόμα και προδήλως «αφελείς» συμπεριφορές, χωρίς κακή πρόθεση.

Σε πρόσφατη έρευνα, το 62% των Αμερικανών δήλωσαν ότι φοβούνται να εκφράσουν τις αληθινές τους απόψεις. Την ίδια ώρα που μόνο το 25% επιδοκιμάζει την απομάκρυνση ακαδημαϊκών ή δημοσίων σχολιαστών με «αντιδραστικές» απόψεις. Τακτική ωστόσο που δεν εμποδίζεται επειδή το 75% που διαφωνεί δεν θέλει να μπλέξει...

Η τάση αυτή δεν είναι (ακόμα τουλάχιστον) πλειοψηφική στην αμερικανική κοινωνία. Είναι όμως κυρίαρχη πλέον στους χώρους των πανεπιστημίων, των ΜΜΕ ή των θεαμάτων. Μόλις πρόσφατα άρχισαν να ακούγονται κάποιες φωνές αντίστασης, που προειδοποιούν ότι πλέον τίθεται ζήτημα ελευθερίας έκφρασης.

Πώς φτάσαμε ως εδώ; Η παρακμή του αμερικανικού ονείρου, τα υπαρκτά φυλετικά ζητήματα, η οικονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας, η ριζοσπαστικοποίηση που ενδυνάμωσε ακραίες φωνές οι οποίες, αν και αλληλομισούνται, αρέσκονται σε ένα παιχνίδι αμοιβαίου ετεροπροσδιορισμού είναι κάποιες από τις αιτίες.

Μπορεί η τάση αυτή να έρθει στην Ευρώπη; Κάποια ψήγματά της είναι ήδη εδώ. Δύσκολα ωστόσο θα αποκτήσει ανάλογη δυναμική. Στην Ευρώπη είμαστε πιο συμφιλιωμένοι με την ιστορία μας, λιγότερο ενοχικοί για το παρελθόν μας και οι κοινωνίες μας είναι πιο συνεκτικές.

Αυτή είναι και η μεγάλη αδυναμία των identity politics. Ότι συμβάλουν στον απόλυτο κατακερματισμό της κοινωνίας. Παραβλέπουν την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης. Αμφισβητούν το στοιχείο της ενσυναίσθησης. Απαξιώνουν τα βήματα που έχουν επιτευχθεί για να αμβλυνθούν αδικίες του παρελθόντος.

Άνθρωποι των θεωρούμενων προνομιούχων φύλων και φυλών πάλεψαν για μια κοινωνία ελευθεριών και δικαιωμάτων. Τους αξίζει αναγνώριση, όχι καταλογισμός προπατορικών αμαρτημάτων. Η πρόσληψη των ανθρωπίνων σχέσεων ως πεδίου ταυτοτικών συγκρούσεων και μόνο επαναφέρει διαιρέσεις που η κοινωνία έχει σε μεγάλο βαθμό ξεπεράσει. Και που με βεβαιότητα θα εξαλείψει περαιτέρω στο μέλλον, ακόμα και χωρίς τις υπερβολές όσων αναγάγουν τις ταυτοτικές διαιρέσεις σε αποκλειστικό στοιχείο ατομικού και πολιτικού προσδιορισμού.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ράντου Ζούντε: Ήθελα να κάνω μια ταινία που να μοιάζει με ημιτελή πίνακα ζωγραφικής

Οθόνες / Ράντου Ζούντε: «Είμαι κάθετα αντίθετος στην cancel culture»

Ο Ρουμάνος σκηνοθέτης της εντελώς αταξινόμητης ταινίας «Ατυχές Πήδημα ή Παλαβό Πορνό», που κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο στη φετινή Μπερλινάλε και κυκλοφορεί από αύριο στις αίθουσες, μιλάει στη LiFΟ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Amanda Gorman

Βιβλίο / Η Αμάντα Γκόρμαν και η παλίρροια του cancel culture

Το φαινόμενο της cancel culture στον εκδοτικό/λογοτεχνικό χώρο, πώς μπορεί να επηρεάσει τις εκδοτικές πρακτικές και να πυροδοτήσει έναν νέο διάλογο πάνω σε θέματα λογοτεχνικής και γενικότερα καλλιτεχνικής ελευθερίας και έκφρασης.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί η κυβέρνηση Μητσοτάκη στηρίζει τόσο πολύ την κυβέρνηση Νετανιάχου;

Οπτική Γωνία / Γιατί η κυβέρνηση Μητσοτάκη στηρίζει τόσο πολύ την κυβέρνηση Νετανιάχου;

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη στηρίζει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, αγνοώντας τις επικρίσεις που δέχεται, καθώς δεν θέλει να διαταράξει τη «στρατηγική σχέση» και τα μεγάλα επιχειρηματικά deals.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
To μίσος για τους άλλους…

Οπτική Γωνία / To μίσος για τους άλλους

Για τους περισσότερους η αλήθεια δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Eίδαν κάπου μια εικόνα που εξυπηρετεί το προσωπικό τους αφήγημα, το οποίο συνήθως προσεγγίζεται με συναισθηματικούς όρους, όπου κυριαρχεί το μίσος, κι αυτό τους αρκεί.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Γιατί η Ελλάδα και η Ευρώπη βρίσκονται αντιμέτωπες με μια επικίνδυνη αποσταθεροποίηση στα σύνορά τους;

Οπτική Γωνία / Η στρατηγική του χάους και το μέλλον της Μέσης Ανατολής

Γιατί η Ελλάδα και η Ευρώπη βρίσκονται αντιμέτωπες με μια επικίνδυνη αποσταθεροποίηση στα σύνορά τους; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης, Σωτήρης Ντάλης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Χάρβαρντ: Οι τελευταίοι των διεθνών

Οπτική Γωνία / Χάρβαρντ: Οι τελευταίοι των διεθνών

Ο Ισπανός επισκέπτης ερευνητής στο Χάρβαρντ, Αλμπέρτο Λόπεζ Ορτέγκα, γράφει στην El País ότι αυτό που παρακολουθούμε δεν είναι απλώς μια επίθεση στο ίδρυμα ή στους διεθνείς φοιτητές, αλλά μια επίθεση στην ίδια την ιδέα της γνώσης ως παγκόσμιου εγχειρήματος.
THE LIFO TEAM
 Ισραήλ - Ιράν: Μισός αιώνας βίας και αντιπαλότητας 

Οπτική Γωνία / Ισραήλ - Ιράν: Μισός αιώνας βίας και αντιπαλότητας 

Από την Ιρανική Επανάσταση του 1979 έως την ανταλλαγή πυραύλων το 2025, η αντιπαράθεση Ισραήλ - Ιράν εξελίσσεται σε μια από τις πιο επικίνδυνες και πολυεπίπεδες γεωπολιτικές διαμάχες της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Νεραντζιές: Γιατί κινδυνεύει το δέντρο-μνημείο της Αθήνας;

Ρεπορτάζ / Νεραντζιές: Γιατί κινδυνεύει το δέντρο-μνημείο της Αθήνας;

Κινδυνεύει το άρωμα της Αθήνας; Στα μικρά λευκά άνθη της νεραντζιάς χρωστάμε κάθε άνοιξη το υπέροχο άρωμα στις γειτονιές και στους δρόμους της πόλης. Οι νεραντζιές όμως προσβάλλονται από ένα έντομο-εισβολέα που έρχεται από την Ασία, το οποίο γίνεται προσπάθεια να καταπολεμηθεί με την εισαγωγή του φυσικού του εχθρού από την Ιαπωνία και το Βιετνάμ.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ