Μαγευτικές παραλίες, ήλιος, πολυτελή ξενοδοχεία, κέντρα διασκέδασης και προσωπικότητες όπως η Μπριζίτ Μπαρντό, ο Πολ Νιούμαν και η Ελίζαμπεθ Τέιλορ είχαν προσδώσει στα Βαρώσια, μια περιοχή νότια της Αμμοχώστου, τον τίτλο του Σεν Τροπέ της Κύπρου. Όλα αυτά συνέβαιναν μέχρι τον Ιούλιο του 1974 και την τουρκική εισβολή. Σήμερα, στην έρημη πόλη-φάντασμα, όπως αποκαλείται, τα μαγαζιά είναι ερειπωμένα, όπως και τα σπίτια. Αντί για διάσημες προσωπικότητες του διεθνούς καλλιτεχνικού κόσμου, κυκλοφορούν μόνο Τούρκοι φρουροί που έχουν εντολή να πυροβολούν ό,τι κινείται. Κι εκεί όπου ακούγονταν μουσικές από τα κλαμπ τη δεκαετία του ‘70, οι μοναδικοί ήχοι που ακούγονται είναι αυτοί από τις στρατιωτικές περιπολίες. Το σκηνικό της πόλης και τότε και τώρα είναι σαν από ταινία, διαφορετικού είδους βέβαια.
Τα κοσμοπολίτικα Βαρώσια
Τα Βαρώσια, πριν από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, αποτελούσαν παραθεριστικό θέρετρο με πολύ σύγχρονα για την εποχή ξενοδοχεία, που γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη και η φήμη τους εξαπλώθηκε παγκοσμίως.
Οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής ήταν περίπου 39.000, ενώ οι τουρίστες που την επισκέπτονταν κάθε χρόνο ήταν πάνω από 700.000. Υπολογίζεται πως μέχρι το 1974, το 45% των ξενοδοχειακών κλινών της Κύπρου βρισκόταν στα Βαρώσια. Εκτός από ξενοδοχεία, είχαν και πολλές εκκλησίες. Συγκεκριμένα 365, μία για κάθε μέρα του χρόνου.
Μεταξύ του 1970 και 1974 αστέρες του Χόλιγουντ αλλά και Ευρωπαίοι ηθοποιοί και διάσημοι τραγουδιστές απολάμβαναν τις διακοπές τους στα Βαρώσια.
Η λεωφόρος Δημοκρατίας ήταν ο πιο εμπορικός δρόμος της πόλης. Εκεί βρίσκονταν όλα τα καταστήματα και το πιο γνωστό στέκι της πόλης, το Εντελβάις. Σε αυτό σύχναζαν κυρίως νέοι, από την ηλικία των 16 ετών, για καφέ ή ποτό, ενώ, αν ήθελες να θαυμάσεις τα πολυτελή ξενοδοχεία των Βαρωσίων, έπρεπε να διασχίσεις την οδό Τζον Κένεντι. Ήταν ένας φαρδύς δρόμος που ξεκινούσε κοντά στο λιμάνι της Αμμοχώστου, περνούσε μέσα από τα Βαρώσια και κατά μήκος του υπήρχαν πολλά ξενοδοχεία με πολλούς ορόφους το καθένα, δίνοντας την αίσθηση πως βρίσκεσαι στο Μαϊάμι ή στη γαλλική Ριβιέρα. Το King George, το Asterias, το Grecian, το Florida και το Argo ήταν τα διασημότερα από αυτά.
Δυτικά της οδού Τζον Κένεντι υπήρχε η τρίτη μεγαλύτερη οδός, η Λεωνίδα. Ο δρόμος αυτός ήταν επίσης γεμάτος από καφετέριες, νυχτερινά μαγαζιά και μπαρ, ενώ υπήρχε και μια τεράστια αντιπροσωπεία της Toyota, η βιτρίνα της οποίας υπάρχει και σήμερα. Σκονισμένη πλέον, περιέχει τρία κόκκινα αυτοκίνητα της δεκαετίας του '70,που σίγουρα τότε ήταν ό,τι πιο μοντέρνο είχε να επιδείξει η εταιρεία.
Τα τελευταία χρόνια πριν από την εισβολή γινόταν η μεγάλη γιορτή του «Κατακλυσμού» (Αγίου Πνεύματος), στη διάρκεια της οποίας γίνονταν διαγωνισμοί τραγουδιού, κωπηλασίας και κολύμβησης.
Οι διάσημοι των Βαρωσίων
Όπως έχει δηλώσει στη LIFO η αρχαιολόγος και ιστορικός τέχνης Άννα Μαραγκού, «το Βαρώσι έφερε τον τουρισμό. Άνθησαν οι εμπορικές συναλλαγές, υπήρχε μια εξωστρέφεια. Ήταν η αφρόκρεμα των τεχνών, εκεί όπου συναντούσες όλη την πνευματική ελίτ».
Ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Γκάτσος, αγάπησαν και εμπνεύστηκαν από τον τόπο αυτό. Ο Νίκος Καζαντζάκης, που επισκέφτηκε την Κύπρο το 1926, μιλώντας για τα ταξίδια του σε συνέντευξη στα «Νέα» το 1954, είπε: «Πόσο πεθύμησα την Αμμόχωστο. Τίποτα δεν υπάρχει στον κόσμο που να μου δίδει την αίσθηση της Γυναίκας όσο η Αμμόχωστος. Είναι απ’ τα ωραιότερα μέρη της Γης. Δεν θα ’θελα να πεθάνω πριν ξαναπάω στην Αμμόχωστο».
Μεταξύ του 1970 και του 1974, αστέρες του Χόλιγου αλλά και Ευρωπαίοι ηθοποιοί και διάσημοι τραγουδιστές απολάμβαναν τις διακοπές τους στα Βαρώσια. Ο Ρίτσαρντ Μπάρτον και η Ελίζαμπεθ Τέιλορ διέμεναν στο Argo Hotel στη λεωφόρο Κένεντι, το ίδιο και η Μπριζίτ Μπαρντό. Η Ράκελ Ουέλς επισκεπτόταν την περιοχή τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο, ενώ οι ΑΒΒΑ πρωτοτραγούδησαν εντελώς ερασιτεχνικά ως γκρουπ στην Αμμόχωστο, στη διάρκεια διακοπών τους το 1970.
Τα Βαρώσια αποτέλεσαν το 1960 το κινηματογραφικό σκηνικό για τη χολιγουντιανή ταινία «Έξοδος» που αφορά τη φυγή των Εβραίων από την Κύπρο προς την Παλαιστίνη, μετά το Ολοκαύτωμα. Στην ταινία πρωταγωνίστησε ο Πολ Νιούμαν και τα γυρίσματα κράτησαν τουλάχιστον τέσσερις μήνες, με τους πρωταγωνιστές να απολαμβάνουν το καλοκαιρινό σκηνικό από το ξενοδοχείο Constancia στην Αμμόχωστο.
Η τουρκική εισβολή το 1974
Η ζωή της περιοχής «έσβησε» απότομα το 1974, όταν οι κάτοικοι της πόλης αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν λόγω της τουρκικής εισβολής. Πολλοί κατέφυγαν νότια, στο Παραλίμνι και στη Λάρνακα. Πίστευαν πως θα επέστρεφαν σύντομα, όταν ηρεμούσε η κατάσταση, και άφησαν τα σπίτια τους ανασφάλιστα, πολλοί ακόμη και με ανοιχτά παράθυρα.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών του 1984 παραχώρησε με το ψήφισμα 550 τη διαχείριση της Αμμοχώστου στα Ηνωμένα Έθνη, ώστε να καταφέρουν να επανεγκατασταθούν εκεί οι κάτοικοι που είχαν εκδιωχθεί. Η Τουρκία όμως δεν το σεβάστηκε ποτέ και κατείχε παράνομα την πόλη ως μέσο πίεσης, προκειμένου να πετύχει την επίλυση του κυπριακού ζητήματος προς όφελός της.
Από το 1978, σε όλες τις διεθνείς συνομιλίες για την επίλυση του κυπριακού θεωρούνταν αυτονόητο ότι η Αμμόχωστος θα άνοιγε και είτε θα επιστρεφόταν στους Ελληνοκύπριους είτε θα ετίθετο υπό τη διοίκηση του ΟΗΕ. Σε καμία περίπτωση όμως δεν θα άνοιγε υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση, όπως επιχειρείται τώρα, από τον Ερντογάν και τον Τατάρ.
Το καλοκαίρι του 2019 η «κυβέρνηση» των κατεχομένων εξήγγειλε το σταδιακό άνοιγμα της Αμμοχώστου προς το κοινό και ο τότε «αντιπρόεδρος» Κουντρέτ Οζερσάι ανέλαβε να ξεναγήσει Τουρκοκύπριους και Τούρκους δημοσιογράφους και να τους εξηγήσει τα σχέδια της Τουρκίας για τον εποικισμό της περιοχής μετά από σαράντα έξι χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί πως οι αξιωματικοί του τουρκικού στρατού που ελέγχουν το μέρος διατηρούν μια περιοχή με ξενοδοχεία πάνω από την παραλία, όπου κάνουν και τις διακοπές τους μαζί με τις οικογένειές τους.
Στις 7 Οκτωβρίου 2020 ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι ανοίγει μερικώς τα Βαρώσια, δηλαδή μόνο το παραλιακό μέτωπο της Αμμοχώστου στον Νότο, υποστηρίζοντας ότι δεν παραβιάζει το ψήφισμα του ΟΗΕ, επειδή πρόκειται για μερικό άνοιγμα.
Προκαλώντας ακόμα περισσότερο, ο Tούρκος Πρόεδρος, την Τετάρτη 21 Ιουλίου, τοποθετεί τα Βαρώσια ξανά στο επίκεντρο των τουρκικών σχεδιασμών, φέρνοντας τη διεθνή κοινότητα προ τετελεσμένων.
Ο πρόεδρος του ψευδοκράτους της κατεχόμενης Κύπρου Ερσίν Τατάρ ανέφερε πως θα ανοίξει προς εκμετάλλευση ένα ποσοστό της τάξης του 3,5%, για να προσθέσει, μετά τις διεθνείς αντιδράσεις, ότι το έκαναν «για να κάνει μπάνια ο λαός».
Ο Ερντογάν κάλεσε τους Ελληνοκύπριους να κάνουν αιτήσεις στην επιτροπή που έχει συστήσει το ψευδοκράτος, ώστε να πάρουν πίσω τις περιουσίες τους, υπό τον όρο ότι θα αναγνωρίσουν την τουρκοκυπριακή διοίκηση. Αυτός είναι ο εκβιασμός που επιχειρεί, εκμεταλλευόμενος το νόμιμο δικαίωμα των Ελληνοκυπρίων στην περιουσία τους. Προσπαθεί δηλαδή να επιβάλει την αναγνώριση του ψευδοκράτους από τους Ελληνοκύπριους, με αντάλλαγμα την επιστροφή των περιουσιών τους, στις οποίες οι Τουρκοκύπριοι δεν έχουν κανένα νόμιμο δικαίωμα.
Ο Ερντογάν κάλεσε τους Ελληνοκύπριους να κάνουν αιτήσεις στην επιτροπή που έχει συστήσει το ψευδοκράτος, ώστε να πάρουν πίσω τις περιουσίες τους, υπό τον όρο ότι θα αναγνωρίσουν την τουρκοκυπριακή διοίκηση. Αυτός είναι ο εκβιασμός που επιχειρεί, εκμεταλλευόμενος το νόμιμο δικαίωμα των Ελληνοκυπρίων στην περιουσία τους. Προσπαθεί δηλαδή να επιβάλει την αναγνώριση του ψευδοκράτους από τους Ελληνοκύπριους, με αντάλλαγμα την επιστροφή των περιουσιών τους, στις οποίες οι Τουρκοκύπριοι δεν έχουν κανένα νόμιμο δικαίωμα.
Η ανακοίνωση για το άνοιγμα των Βαρωσίων προκάλεσε την αντίδραση πολλών χωρών, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν υπενθύμισε ότι οι τουρκικές ενέργειες είναι ασυμβίβαστες με τα ψηφίσματα 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, τα οποία απαιτούν ρητά τη διαχείριση των Βαρωσίων από τα Ηνωμένα Έθνη. Σε αυτό το πλαίσιο τόνισε τη σημασία της αποφυγής προκλητικών μονομερών δράσεων που αυξάνουν τις εντάσεις στο νησί, ενώ προέτρεψε την Τουρκία να ανακαλέσει την απόφαση που ανακοίνωσε την Τετάρτη, καθώς και όλα τα μέτρα που έχει λάβει από τον Οκτώβριο του 2020.
Παρά τις διεθνείς αντιδράσεις και τη σαφή παραβίαση κάθε νομιμότητας όμως, ο Ερντογάν δεν πτοείται και προχωρά ακάθεκτος στα σχέδιά του για τον εποικισμό των Βαρωσίων.
Θα καταφέρουν, άραγε, να τον σταματήσουν και να επιστρέψουν οι Βαρωσιώτες στα σπίτια τους; Θα ξαναβρούν τα Βαρώσια την κοσμοπολίτικη αίγλη τους, θα ξαναγίνουν αγαπημένος τόπος συγγραφέων και ποιητών; Οι επόμενες μέρες ενδεχομένως να κρίνουν αν υπάρχει ακόμα η προοπτική της επιστροφής τους ή αν δεν θα υπάρξει ποτέ πια επιστροφή.
