Λογικά ο πρόσφατος θάνατος του Αμπιμαέλ Γκουσμάν, ενός φαινομενικά άκακου καθηγητή φιλοσοφίας στο Περού, δεν θα μας απασχολούσε.
Βέβαια, στην πραγματικότητα πρόκειται για τον επικεφαλής μιας από τις μεγαλύτερες τρομοκρατικές οργανώσεις της δεκαετίας του '80, του «Φωτεινού Μονοπατιού», μαοϊκών αποκλίσεων, που προκάλεσε ένα από τα μεγαλύτερα αιματοκυλίσματα της περιόδου εκείνης, αφήνοντας πίσω της πάνω από 70.000 νεκρούς τη δεκαετία του 1980, και κυρίως εκείνη την κατάσταση του απόλυτου χάους και ανασφάλειας που χαρακτήριζε τις περισσότερες νοτιοαμερικανικές χώρες μέχρι τελικά το κύμα εκδημοκρατισμού της δεκαετίας του '90.
Με αφορμή τον θάνατο του ανθρώπου που πίστευε ότι θα γινόταν το τέταρτο ξίφος του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος μετά τους Λένιν, Στάλιν και Μάο -ο οποίος, ενώ διηύθυνε ένα από τα πλέον δολοφονικά κινήματα, δεν κουβαλούσε ποτέ όπλο-, θα επιχειρήσουμε μέσα από τα πρόσωπα και τις καταστάσεις να διερευνήσουμε ένα κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας του Περού και παράλληλα και της Ν. Αμερικής, που παραμένει πάντα περίπλοκη και τραγική.
Το ιστορικό αξιοπερίεργο σε όλη τη σύγχρονη ιστορία του Περού είναι ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι είναι μετανάστες δεύτερης γενιάς και ένας μόνο γηγενής Περουβιανός. Το δεύτερο ιστορικό αξιοσημείωτο είναι η εμπλοκή του ελληνικού παράγοντα, που είναι υπαρκτή με διάφορους περίεργους τρόπους.
Στην πρώτη τους μεγάλη επιτυχία, το 1991 οι μυστικές υπηρεσίες του Περού θα εντοπίσουν ολόκληρο το αρχείο του «Φωτεινού Μονοπατιού» και προς μεγάλη τους έκπληξη θα εντοπίσουν μια βιντεοκασέτα που δείχνει όλα τα αρχηγικά στελέχη να χορεύουν «Zorba the Greek», κατόπιν επιθυμίας του ίδιου του Γκουσμάν.
Στις 25 Δεκεμβρίου 1980 εμφανίζονται κρεμασμένα σκυλιά στους δρόμους της Λίμας στο Περού. Είναι το σήμα από το Κομμουνιστικό Κόμμα του Περού, γνωστό και ως «Φωτεινό Μονοπάτι», για την κήρυξη του εμφυλίου πολέμου στη χώρα της Ν. Αμερικής.
Το «Φωτεινό Μονοπάτι», ένα μαοϊκό κομμουνιστικό κόμμα που εμπνεόταν από το αντίστοιχο του Νεπάλ, ευθύνεται κυρίως κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '80 για εκατοντάδες ανεξέλεγκτες δολοφονίες ιθαγενών, συνδικαλιστών, κυβερνητικών παραγόντων, με αποτέλεσμα να θεωρείται στον Δυτικό κόσμο μια από τις πιο επικίνδυνες τρομοκρατικές οργανώσεις. Επικεφαλής του ο Αμπιμαέλ Γκουσμάν, ο μοναδικός Περουβιανός της ιστορίας μας, καθηγητής φιλοσοφίας που το 1965 θα επισκεφθεί την Κίνα και θα εντυπωσιαστεί από το κινεζικό μοντέλο.
Θα γυρίσει στο Περού και θα επιβάλει προσωπολατρικά χαρακτηριστικά στο Κομμουνιστικό Κόμμα, με αποκορύφωμα να επιβάλει να θεωρείται το τέταρτο σπαθί του κομμουνισμού στον κόσμο μετά τους Μαρξ, Λένιν και Μάο. Εκπληκτικό για τη ζωή και τη δράση του το βιβλίο του Περουβιανού συγγραφέα Σαντιάγο Ρονκαλιόλο Η τέταρτη ρομφαία, από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Δυο χρόνια αργότερα, το 1982, ιδρύεται το Túpac Amaru Revolutionary Movement, ένα μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημα που μπαίνει και αυτό στο αντάρτικο, όχι πάντως με την ίδια σφοδρότητα και καταστροφικότητα του «Φωτεινού Μονοπατιού». Επικεφαλής του ο κινεζικής καταγωγής Περουβιανός Βίκτορ Πολάι.
Το 1990 την προεδρία του Περού αναλαμβάνει μια προσωπικότητα που θα απασχολήσει την παγκόσμια πολιτική σκηνή, ο ιαπωνικής καταγωγής Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, ο οποίος θα επιδείξει δραστηριότητα στον οικονομικό τομέα εφαρμόζοντας καπιταλιστικά μοντέλα στην περουβιανή οικονομία (ιδιοκτησία, ιδιωτικοποιήσεις, σμίκρυνση δημοσίου), στα οποία μάλιστα είχαν δουλέψει και οικονομολόγοι απ' όλο τον κόσμο.
Παράλληλα, θέτει ως στόχο και την πλήρη καταστολή των αντάρτικων ομάδων που δρουν στη χώρα. Γι' αυτόν το σκοπό θα τοποθετήσει αρχηγό των μυστικών του υπηρεσιών τον Βλαντιμίρο Ιλίτς Μοντεσίνος Τόρες, με τεράστιες εξουσίες στα χέρια του, με στόχο να τις εξαρθρώσει με κάθε τρόπο. Ο Μοντεσίνος, παλιός στρατιωτικός, αριστερός (το όνομά του το δείχνει, εξάλλου), μέλος της αριστερής στρατιωτικής χούντας του Περού το '68-'73, θεωρήθηκε ως ο καταλληλότερος άνθρωπος για αυτήν τη δουλειά αφού ήξερε τις μεθόδους που χρησιμοποιούσαν όλες αυτές οι οργανώσεις.
Ο Μοντεσίνος όμως έχει και ένα άλλο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό: είναι Έλληνας, γιος Ελλήνων κομμουνιστών, που είχαν καταφύγει στο Περού και έδωσαν στον γιο τους το όνομα του Λένιν. Η ελληνική εμπλοκή όμως δεν σταματά εδώ: στην πρώτη τους μεγάλη επιτυχία, το 1991 οι μυστικές υπηρεσίες του Περού θα εντοπίσουν ολόκληρο το αρχείο του «Φωτεινού Μονοπατιού» και προς μεγάλη τους έκπληξη θα εντοπίσουν και μια βιντεοκασέτα που δείχνει όλα τα αρχηγικά στελέχη να χορεύουν «Zorba the Greek», κατόπιν επιθυμίας του ίδιου του Γκουσμάν.
H μοίρα όλων των πρωταγωνιστών θα είναι τραγικά ταυτόσημη. Ο Γκουσμάν και ο Πολάι θα πέσουν στα χέρια των αρχών το 1992 και θα εκτίσουν πολύχρονες ποινές κάθειρξης, αφού στο Περού δεν προβλέπεται θανατική ποινή. Μαζί τους όμως εκτίει ποινή φυλάκισης -στην ίδια μάλιστα φυλακή- και ο άνθρωπος που τους συνέλαβε, ο Μοντεσίνος.
Ο Έλληνας στην καταγωγή πρώην αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών θα καταδικαστεί μετά την πτώση Φουτζιμόρι το 2000 για διαφθορά, υπέρβαση εξουσιών, φυλακίσεις και θανάτους αθώων. Ο ίδιος ο Φουτζιμόρι το 2000 διέφυγε στην Ιαπωνία, το 2005 συνελήφθη στη Χιλή και το 2007 εκδόθηκε στο Περού, όπου εκτίει ποινή ως ηθικός αυτουργός των πράξεων του Μοντεσίνος, ενώ τα τελευταία χρόνια είναι βαριά άρρωστος. Παρά τα βαριά σκάνδαλα διαφθοράς και τις βίαιες οικονομικές μεταβολές που επέφερε, θεωρείται ακόμα ιδιαίτερα δημοφιλής στο Περού λόγω του τερματισμού του κύκλου του αίματος.
Ο κύκλος έκλεισε, όπως τελικά και στις περισσότερες χώρες της Νότιας Αμερικής, όχι με αυτούς που τελικά ενεπλάκησαν στις τόσο αιματηρές διαμάχες αλλά μ' εκείνους που πίστεψαν και προώθησαν συνειδητά τη δημοκρατική διαδικασία.
