Φως στην ιστορία της αρχαίας ποίησης ρίχνει νέα έρευνα από ακαδημαϊκό του Κέιμπριτζ που ουσιαστικά μεταθέτει χρονικά την εμφάνιση της τονισμένης ποίησης τουλάχιστον τρεις αιώνες προτού αυτή αρχίσει να χρησιμοποιείται.
Το ανώνυμο κείμενο που καταλήγει με τους στίχους «Λέγουσιν ἃ θέλουσιν λεγέτωσαν οὐ μέλι μοι σὺ φίλι με συνφέρι σοι» ήταν εξαιρετικά δημοφιλές στην ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του δεύτερου αιώνα και είχε βρεθεί χαραγμένο πάνω σε 20 πετράδια και ως γκράφιτι στην Καρθαγένη της Ισπανίας.
Αφότου συνέκρινε όλες τις γνωστές εκδοχές του κειμένου για πρώτη φορά, ο καθηγητής κλασικών σπουδών Τιμ Γουίτμαρς ανακάλυψε πως χρησιμοποιείτο διαφορετική μετρική φόρμα από ό,τι συνήθως απαντάτο στην αρχαία ελληνική ποίηση, με τη χρήση τονισμένων και άτονων συλλαβών.
Όπως εξηγεί ο Γουίτμαρς, η «τονισμένη ποίηση», ο πρόγονος της σύγχρονης ποίησης και τραγουδοποιίας, ήταν άγνωστη πριν τον πέμπτο αιώνα, όταν άρχισε να χρησιμοποιείται στους Βυζαντινούς χριστιανικούς ύμνους. Πριν την εμφάνιση της τονισμένης ποίησης, η ποίηση ήταν ποσοτική, βασιζόταν δηλαδή στην έκταση των μακρών και βραχέων συλλαβών.
«Γνωρίζαμε εδώ και πολύ καιρό πως υπήρχε δημοφιλής ποίηση στα αρχαία ελληνικά, αλλά πολλά από όσα έχουν διασωθεί, έχουν παρόμοια μορφή με την παραδοσιακά υψηλή ποιητική. Αυτό το ποίημα, από την άλλη, υποδεικνύει μια ιδιαίτερη και ευημερούσα κουλτούρα, κυρίως προφορική, η οποία ευτυχώς για μάς σ'αυτήν την περίπτωση βρήκε έναν τρόπο να επιζήσει, χαραγμένη πάνω σε λίθους» αναφέρει ο ίδιος.
«Δεν χρειαζόσουν ειδικούς ποιητές για να δημιουργήσεις αυτού του είδους της μουσικής γλώσσα και αυτό το ύφος είναι πολύ απλό, οπότε όλο αυτό ήταν ένας σαφής εκδημοκρατισμός της λογοτεχνίας. Ουσιαστικά, παίρνουμε μια συναρπαστική γεύση μιας μορφής 'ποπ κουλτούρας' που βρισκόταν κάτω από την επιφάνεια του κλασικού πολιτισμού» προσθέτει.
Ο Γουίτμαρς θεωρεί πως ο στίχος -με τέσσερις συλλαβές έμμετρου λόγου όπου τονίζεται ισχυρά η πρώτη συλλαβή και ηπιότερα η τρίτη- ίσως εκπροσωπεί «χαμένο κρίκο» μεταξύ του χαμένου κόσμου της αρχαίας μεσογειακής προφορικής ποίησης και των πιο σύγχρονων ποιητικών φορμών που γνωρίζουμε σήμερα.
«Η ποίηση ήταν τόσο σημαντική. Όλοι διάβαζαν Όμηρο και άλλα τέτοια. Όμως γνωρίζουμε πως η ομιλούσα γλώσσα δεν ήταν πραγματικά κατάλληλη γι'αυτό το είδος της ποίησης. Οπότε κάποια στιγμή ίσως οι άνθρωποι ήρθαν σε επαφή με την τονισμένη ποίηση που ήταν το αντίστοιχο της σύγχρονης ποίησης. (...) Αυτό το ποίημα μεταθέτει τουλάχιστον 300 χρόνια νωρίτερα την εμφάνιση της τονισμένης ποίησης» εξηγεί και προσθέτει: «Έχει αυτό το είδος ρυθμού που μαγνητίζει, τέσσερις νότες στο μέτρο, τόνισμα στην πρώτη νότα και πιο αδύναμο τόνισμα στην τρίτη, που απαντάται και στο ροκ'εν'ρολ και στην ποπ επίσης».
Επιπλέον, το θέμα του ποιήματος «μοιάζει αφύσικα σύγχρονο» αντιπαραβάλλοντάς το με στίχο των Sex Pistols “We’re pretty a-pretty vacant / And we don’t care.”.
Οι πέτρες όπου βρέθηκαν χαραγμένα τα ποιήματα -το καλύτερα διατηρημένο ανακαλύφθηκε στο περιδέραιο νεαρής γυναίκας σε σαρκοφάγο σε περιοχή που σήμερα ανήκει στην Ουγγαρία- παράγονταν μαζικά σε εργαστήρια και διανέμονταν από την Ισπανία έως τη Μεσοποταμία.
Ο Γουίτμαρς, του οποίου η μελέτη δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Cambridge Classical Journal, εκτιμά πως τους εγχάρακτους λίθους αγόραζαν άνθρωποι από τα μεσαία στρώματα της ρωμαϊκής κοινωνίας.
«Το πλησιέστερο σύγχρονο αντίστοιχο θα μπορούσε να είναι μια ρήση πάνω σε T-shirt. Όταν έχεις ανθρώπους σε μια πελώρια αυτοκρατορία πρόθυμους να αγοράσουν πράγματα που τους συνδέουν με τα κέντρα της τότε μόδας και εξουσίας, έχεις τις συνθήκες να γίνει ένα απλό ποίημα viral και αυτό έχει συμβεί ξεκάθαρα σ'αυτήν την περίπτωση. Πιστεύω πως το ποίημα είχε τέτοια απήχηση επειδή επέτρεψε στους ανθρώπους της εποχής να ξεφύγουν από την κατηγοριοποίηση και να διεκδικήσουν συμμετοχή σε ένα δίκτυο εκλεπτυσμένων που "έπιασαν" αυτό το είδος παιγνιώδους, ερωτικά φορτισμένου λόγου.
Με πληροφορίες από Guardian
