Στο Ναγκασάκι τηρήθηκε σήμερα ενός λεπτού σιγή, ακριβώς τη στιγμή που, πριν από ογδόντα χρόνια, αμερικανικό βομβαρδιστικό έριξε την ατομική βόμβα στην πόλη.
Την ίδια ώρα, το αποκατεστημένο καμπαναριό μιας τοπικής εκκλησίας ήχησε για πρώτη φορά από τότε.
Στις 9 Αυγούστου 1945, στις 11:02 το πρωί - τρεις ημέρες μετά τη Χιροσίμα - το Ναγκασάκι βίωσε τη δική του τραγωδία, καθώς έγινε στόχος πυρηνικού βομβαρδισμού.
Περίπου 74.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν στο μεγάλο λιμάνι του νοτιοδυτικού Ιαπωνικού αρχιπελάγους, αριθμός που προστέθηκε στους περίπου 140.000 νεκρούς της Χιροσίμα.
«Πέρασαν 80 χρόνια, και ποιος θα το φανταζόταν ότι ο κόσμος θα γινόταν έτσι; Σταματήστε τις ένοπλες συρράξεις αμέσως!», απαίτησε ο δήμαρχος της μαρτυρικής πόλης Σίρο Σουζούκι κατά τη διάρκεια της τελετής, με ακροατήριο αντιπροσώπους εκατό και πλέον χωρών.
«Οι συγκρούσεις εντείνονται σε διάφορα μέρη εξαιτίας του φαύλου κύκλου της σύγκρουσης και του διχασμού. Μια κρίση ικανή να απειλήσει την επιβίωση της ίδιας της ανθρωπότητας, όπως ο πυρηνικός πόλεμος, πλανάται πάνω από όλους όσοι ζουν σε αυτόν τον πλανήτη», πρόσθεσε ο αιρετός, λίγη ώρα αφού σταμάτησε η δυνατή βροχή που έπεφτε όλο το πρωί, προτού τηρηθεί ενός λεπτού σιγή.
Η διεθνής συμμετοχή –ρεκόρ– σημαδεύτηκε ιδίως από την παρουσία της Ρωσίας, που δεν παρευρισκόταν στην επέτειο αφότου ο στρατός της εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Το Ισραήλ, ο πρεσβευτής του οποίου δεν είχε προσκληθεί πέρυσι, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας –κάτι που προκάλεσε μποϊκοτάζ από τους πρεσβευτές των άλλων κρατών της G7– έδωσε το παρόν.
Η έκρηξη εκείνη μοιάζει σαν να έγινε «στην αρχαιότητα, αλλά για τους ανθρώπους που την έζησαν, είναι σαν χθες. Πρέπει να διατηρήσουμε ζωντανή τη μνήμη αυτών που ήταν πραγματικά γεγονότα», είπε η Ατσούκο Χιγκούτσι, κάτοικος του Ναγκασάκι, 50 ετών, στο Πάρκο της Ειρήνης.
Ναγκασάκι: Γεμάτη συμβολισμούς η τελετή μνήμης
Σύμβολο αυτής της τελετής μνήμης, η καμπάνα καθεδρικού ναού, που είχε καταστραφεί από την ατομική βόμβα: αποκαταστάθηκε την άνοιξη, από αμερικανούς χριστιανούς, και τοποθετήθηκε πλάι στην υπάρχουσα, προτού ηχήσει ξανά στην επέτειο, για πρώτη φορά έπειτα από ογδόντα χρόνια.
Ο επιβλητικός καθεδρικός ναός της Άμωμου Συλλήψεως με τα κόκκινα τούβλα, βρίσκεται στην κορυφή λόφου. Οικοδομήθηκε ξανά το 1959. Το κτίριο είχε σχεδόν αφανιστεί όταν έγινε η έκρηξη, μερικές εκατοντάδες μέτρα από εκεί. Μόνο η μια από τις δυο καμπάνες του βρέθηκε στα συντρίμμια. Για τον ιερέα του ναού, τον Κενίτσι Γιαμαμούρα, η αποκατάσταση «δείχνει το μεγαλείο της ανθρώπινης ύπαρξης», είναι η «απόδειξη πως οι άνθρωποι που ανήκουν σ’ ένα στρατόπεδο που έπληξε ένα άλλο μπορεί μια μέρα να θελήσουν να εξιλεωθούν». Το ζήτημα δεν είναι «να ξεχάσουμε τα τραύματα του παρελθόντος, αλλά να τα αναγνωρίζουμε και να δρούμε για να τα επουλώσουμε, για να ανοικοδομήσουμε, και έτσι να εργαστούμε μαζί για την ειρήνη», είπε ο κ. Γιαμαμούρα στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Ο ιερωμένος ήθελε έτσι να στείλει μήνυμα σε όλο τον κόσμο, που συνταράσσεται από πολλαπλές ένοπλες συρράξεις ή έχει ριχτεί σε τρελή κούρσα εξοπλισμών. «Δεν πρέπει να ανταποδίδουμε τη βία με βία, αλλά μάλλον να δείχνουμε με τον τρόπο που ζούμε, που προσευχόμαστε, πόσο παράλογο είναι να στερεί κάποιος τη ζωή κάποιου άλλου, πρόσθεσε.
Καθηγητής αμερικανικού πανεπιστημίου, ο παππούς του οποίου είχε πάρει μέρος στο Manhattan Project –στην ανάπτυξη των πρώτων πυρηνικών όπλων– τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν αυτός που πρωταγωνίστησε στο εγχείρημα της αποκατάστασης της καμπάνας. Ο Τζέιμς Νόλαν, καθηγητής κοινωνιολογίας στη Μασαχουσέτη, συγκέντρωσε δωρεές 125.000 δολαρίων (107.200 ευρώ) καθολικών στις ΗΠΑ για το έργο. Κατά την παρουσίαση της αποκατασταθείσας καμπάνας, την άνοιξη, «υπήρχε κόσμος ο οποίος κυριολεκτικά έκλαιγε», αφηγήθηκε ο κ. Νόλαν.
Πολλοί από τους Αμερικανούς καθολικούς που συναντούσε αγνοούσαν την οδυνηρή ιστορία των χριστιανών του Ναγκασάκι. Αφού προσηλυτίστηκαν στον χριστιανισμό τον 16ο αιώνα, από ευρωπαίους ιεραπόστολους, υπέστησαν διωγμούς από τους ιάπωνες σογκούν· ασκούσαν και διέδιδαν κρυφά την πίστη τους για πάνω από 250 χρόνια. Την ιστορία αυτή αφηγήθηκε στο μυθιστόρημά του Silence (Σιωπή) ο ιάπωνας καθολικός συγγραφέας Σουσάκου Έντο — το μετέφερε στη μεγάλη οθόνη ο Μάρτιν Σκορσέζε το 2016. «Μιλάμε για αιώνες μαρτυρίου, βασανιστηρίων, παρανομίας, χλεύης και διωγμών εξαιτίας της πίστης τους», τόνισε ο κ. Νόλαν αναφερόμενος στους ιάπωνες καθολικούς. Αμερικανοί καθολικοί εμπνεύστηκαν από «τη βούλησή τους να συγχωρήσουν και να ανοικοδομήσουν και την αφοσίωσή τους στην προσευχή», πρόσθεσε.
Οι βομβαρδισμοί με τα ατομικά όπλα κατάφεραν τη χαριστική βολή στην ιαπωνική αυτοκρατορία, που συνθηκολόγησε τη 15η Αυγούστου 1945, βάζοντας τέλος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ιστορικοί ωστόσο συνεχίζουν να αμφισβητούν το εάν και κατά πόσον οι βομβαρδισμοί αυτοί επέτρεψαν να σωθούν ζωές επισπεύδοντας το τέλος του πολέμου, μπροστά στα δεινά των χιμπακούσα –των ανθρώπων που επέζησαν–, που εκτός των άλλων υπέστησαν διακρίσεις για το υπόλοιπο των ζωών τους και αντιμετώπιζαν πολύ υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν ορισμένες μορφές καρκίνου.
Χιροσίμα και Ναγκασάκι: Το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η αρχή της πυρηνικής εποχής
Στις αρχές Αυγούστου 1945, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν στο τελευταίο του στάδιο. Στην Ευρώπη, η ναζιστική Γερμανία είχε ήδη συνθηκολογήσει (Μάιος 1945), αλλά στον Ειρηνικό Ωκεανό η Ιαπωνία συνέχιζε σκληρά τον πόλεμο, απορρίπτοντας τα συμμαχικά τελεσίγραφα για άνευ όρων παράδοση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, επιδιώκοντας να τερματίσουν γρήγορα τις εχθροπραξίες και να αποφύγουν μια αιματηρή εισβολή στο ιαπωνικό έδαφος, αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν το νέο, τρομακτικό όπλο που είχαν αναπτύξει: την ατομική βόμβα.
6 Αυγούστου 1945 - Χιροσίμα
Στις 8:15 το πρωί, το αμερικανικό βομβαρδιστικό Enola Gay έριξε τη βόμβα «Little Boy» πάνω από τη Χιροσίμα, μια πόλη στρατηγικής σημασίας με πληθυσμό περίπου 350.000 κατοίκους. Η έκρηξη, ισοδύναμη με περίπου 15 κιλοτόνους TNT, προκάλεσε άμεσο θάνατο σε 70.000-80.000 ανθρώπους. Χιλιάδες ακόμη υπέκυψαν αργότερα σε τραύματα και ασθένειες που προκλήθηκαν από την έντονη ραδιενέργεια. Η πόλη καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά, ενώ οι επιζώντες – γνωστοί ως hibakusha – έφεραν για όλη τους τη ζωή σωματικά και ψυχολογικά σημάδια.
9 Αυγούστου 1945 - Ναγκασάκι
Τρεις ημέρες αργότερα, στις 11:02 π.μ., το βομβαρδιστικό Bockscar έριξε τη δεύτερη ατομική βόμβα, με το κωδικό όνομα «Fat Man», πάνω από το Ναγκασάκι, σημαντικό βιομηχανικό και λιμενικό κέντρο. Η βόμβα, ισχύος περίπου 21 κιλοτόνων, προκάλεσε τον θάνατο περίπου 40.000 ανθρώπων αμέσως και άλλων 30.000 τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, κυρίως λόγω εγκαυμάτων και ραδιενεργών επιπλοκών.
Το Ναγκασάκι είχε αρχικά επιλεγεί ως εναλλακτικός στόχος, καθώς ο κύριος στόχος εκείνης της ημέρας, η πόλη Κοκούρα, καλυπτόταν από σύννεφα.
Η φρίκη των δύο βομβαρδισμών συγκλόνισε την Ιαπωνία. Στις 15 Αυγούστου 1945, ο Αυτοκράτορας Χιροχίτο ανακοίνωσε την άνευ όρων παράδοση της χώρας, σηματοδοτώντας το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι βομβαρδισμοί της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι παραμένουν μέχρι σήμερα τα μοναδικά παραδείγματα χρήσης πυρηνικών όπλων σε πολεμική σύγκρουση.
Οι δύο πόλεις μετατράπηκαν σε σύμβολα ειρήνης και πυρηνικού αφοπλισμού. Κάθε χρόνο, στις 6 και 9 Αυγούστου, τελούνται τελετές μνήμης με ενός λεπτού σιγή στις ακριβείς ώρες των εκρήξεων. Τα μνημεία, τα μουσεία και οι μαρτυρίες των hibakusha υπενθυμίζουν στις επόμενες γενιές τις καταστροφικές συνέπειες του πυρηνικού πολέμου και την ανάγκη αποτροπής του στο μέλλον.
