Οι τιμές των κατοικιών έχουν εκτοξευθεί σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση την τελευταία δεκαετία, όμως η Πορτογαλία ξεχωρίζει ως μία από τις χώρες με τη μεγαλύτερη υπερτίμηση ακινήτων.
Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Housing in the European Union: market developments, underlying factors and policies», οι τιμές κατοικιών αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 50% από το 2014 έως το 2024. Ωστόσο, σε χώρες όπως η Ουγγαρία, η Λιθουανία, η Τσεχία, η Εσθονία, η Βουλγαρία, η Πολωνία και κυρίως η Πορτογαλία, η άνοδος ξεπέρασε το 200%.
Η έκθεση επισημαίνει ότι στην Πορτογαλία οι τιμές των κατοικιών είναι σήμερα κατά περίπου 35% υψηλότερες από την πραγματική τους αξία, ενώ είναι η μόνη χώρα της Ε.Ε. όπου η υπερτίμηση αυξήθηκε σημαντικά μέσα στο 2024.
Τα αίτια είναι πολλαπλά: υψηλότερα επιτόκια, αυξημένη ζήτηση από εύπορες οικογένειες και επενδυτές, περιορισμένη νέα δόμηση και ραγδαία εξάπλωση των βραχυχρόνιων μισθώσεων.
Πορτογαλία: Ο τουρισμός και τα Airbnb εκτινάσσουν τις τιμές κατοικιών
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδίδει σημαντικό μερίδιο ευθύνης στην έκρηξη του τουρισμού και στη ραγδαία άνοδο των πλατφορμών τύπου Airbnb.
Η μελέτη τονίζει πως «η αύξηση των βραχυχρόνιων μισθώσεων σε τουριστικές περιοχές σχετίζεται άμεσα με την αύξηση των τιμών αγοράς και των ενοικίων».
Η εξάπλωση των home-sharing πλατφορμών έχει απορροφήσει μεγάλο μέρος του διαθέσιμου αποθέματος κατοικιών για μακροχρόνια ενοικίαση, μειώνοντας έτσι την προσφορά και αυξάνοντας τις τιμές. Σύμφωνα με την έκθεση, η Πορτογαλία είναι η ευρωπαϊκή χώρα όπου ο τουρισμός έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στις τιμές ακινήτων, ξεπερνώντας ακόμη και την Ισπανία, όπου η Βαρκελώνη πλήττεται έντονα από το φαινόμενο του «υπερτουρισμού».
Η Πορτογαλία διαθέτει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά δημόσιας κατοικίας στην Ευρώπη: μόλις 2% του συνολικού αποθέματος ανήκει ή επιδοτείται από το κράτος ή τους δήμους, σύμφωνα με το Ινστιτούτο ISCTE της Λισαβόνας. Ταυτόχρονα, η μακρά περίοδος χαμηλών επιτοκίων τόνωσε το ενδιαφέρον θεσμικών επενδυτών, όπως ασφαλιστικών εταιρειών και ταμείων συντάξεων, οι οποίοι έχουν αποκτήσει σημαντικά μερίδια στην αγορά κατοικίας, εντείνοντας τις πιέσεις στις τιμές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνει ότι αυτοί οι επενδυτές έπαιξαν «καθοριστικό ρόλο στην αύξηση των τιμών ακινήτων την τελευταία δεκαετία, ιδίως στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες».
Πορτογαλία: Οικοδομική στασιμότητα και γραφειοκρατία «παγώνουν» την ανάπτυξη
Η έκθεση προειδοποιεί επίσης ότι οι άδειες οικοδόμησης έχουν φτάσει σε ιστορικά χαμηλά σε χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Κροατία και η Ελλάδα.
Η αιτία; Η υπερβολική γραφειοκρατία. Στην Πορτογαλία, η διαδικασία έκδοσης οικοδομικής άδειας μπορεί να φτάσει έως και τις 31 εβδομάδες, το μεγαλύτερο διάστημα στην Ε.Ε., ενώ στη Λιθουανία η αντίστοιχη διαδικασία διαρκεί μόλις τρεις εβδομάδες. Η Κομισιόν τονίζει ότι η απλοποίηση των διαδικασιών και των απαιτούμενων εγγράφων θα μπορούσε να επιταχύνει σημαντικά την αύξηση του αποθέματος κατοικιών.
Ένα ακόμη πρόβλημα είναι οι κενές κατοικίες. Περίπου μία στις έξι κατοικίες στην Ευρώπη παραμένει ακατοίκητη, με την Πορτογαλία να βρίσκεται στις πρώτες θέσεις μαζί με τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Μάλτα και την Κύπρο.
Η στεγαστική κρίση έχει πλέον γίνει καυτό πολιτικό ζήτημα στη Λισαβόνα. Οι διαδηλώσεις για τα ενοίκια και την έλλειψη προσιτής στέγης έχουν πολλαπλασιαστεί, ενώ οι κυβερνήσεις δέχονται σφοδρή κριτική.
Η κυβέρνηση του Λουίς Μοντενέγκρο ανακοίνωσε νέα φορολογικά κίνητρα για να τονώσει την οικοδομή: μείωση του ΦΠΑ στο 6% για κατασκευές έως 648.000 ευρώ και για ενοίκια μέχρι 2.300 ευρώ, ποσό που αντανακλά τις «περιοχές πίεσης» όπως η Λισαβόνα και το Πόρτο.
Παρά τις πρωτοβουλίες αυτές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποίησε τον Ιούνιο ότι τα πορτογαλικά μέτρα δεν επαρκούν, καλώντας τη χώρα να εξετάσει έλεγχο ενοικίων και περιορισμούς στις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Η Πορτογαλία, άλλοτε «κρυφό διαμάντι» για επενδυτές και τουρίστες, κινδυνεύει πλέον να μετατραπεί σε παράδειγμα κοινωνικής πίεσης εξαιτίας της αδυναμίας πρόσβασης στη στέγη. Το ερώτημα που παραμένει είναι αν η χώρα —και η Ευρώπη συνολικά— μπορούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην τουριστική ανάπτυξη και στο θεμελιώδες δικαίωμα όλων για μια προσιτή κατοικία.
Με πληροφορίες από Euronews
