Η Κολομβία συγκλονίστηκε στις 7 Ιουνίου όταν ο γερουσιαστής και υποψήφιος πρόεδρος Μιγκέλ Ουρίμπε Τουρμπάι πυροβολήθηκε στο κεφάλι κατά τη διάρκεια προεκλογικής του δραστηριότητας. Το περιστατικό θύμισε τις πιο βίαιες δεκαετίες της χώρας, όταν οι δολοφονίες κατά παραγγελία από τα καρτέλ ναρκωτικών ήταν καθημερινότητα.
Ωστόσο, η ταυτότητα του φερόμενου δράστη στην Κολομβία προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερη φρίκη: πρόκειται για ένα 15χρονο παιδί. Βίντεο που κυκλοφόρησε ευρέως στα social media δείχνει τη σύλληψη του εφήβου, με μακριά μαλλιά, τζιν και πράσινη μπλούζα. Σύμφωνα με μαρτυρίες, φώναξε: «Το έκανα για να βοηθήσω την οικογένειά μου οικονομικά». Παρά τα λεγόμενά του, ο ανήλικος δήλωσε αθώος ενώπιον των αρχών.
Ο Τουρμπάι παραμένει σε κρίσιμη κατάσταση σε κλινική της Μπογκοτά. Οι αρχές έχουν ξεκινήσει ανθρωποκυνηγητό για να εντοπίσουν τα άτομα που φέρονται να στρατολόγησαν και να χειραγώγησαν τον ανήλικο για να εκτελέσει την απόπειρα δολοφονίας.
Παιδιά μαχητές στην Κολομβία: Η επιστροφή μιας παλιάς πρακτικής
Δυστυχώς, η περίπτωση του 15χρονου δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό. Σύμφωνα με το γραφείο του Διαμεσολαβητή στην Κολομβία, μόνο το 2024 στρατολογήθηκαν 409 παιδιά και έφηβοι από ένοπλες οργανώσεις — σημαντική αύξηση σε σχέση με τα 342 περιστατικά του 2023. Οι αρχές εκτιμούν πως οι πραγματικοί αριθμοί είναι πολύ υψηλότεροι.
Η ιστορία της Κολομβίας είναι γεμάτη από παιδιά-θύματα της βίας, τα οποία κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν από καρτέλ ναρκωτικών, αριστερές αντάρτικες οργανώσεις, παραστρατιωτικές ομάδες και σήμερα από νέες εγκληματικές οργανώσεις. «Ακόμα και οι κρατικές δυνάμεις είχαν χρησιμοποιήσει ανηλίκους σε μυστικές επιχειρήσεις», δηλώνει ο Μαξ Γιούρι, διευθυντής του Ινστιτούτου Πολιτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αντιόκια.
Τη δεκαετία του ’80, ο Πάμπλο Εσκομπάρ στρατολογούσε εφήβους για δολοφονίες. Οι αποστολές αυτοκτονίας, γνωστές και ως «Los suizos», ήταν καθημερινότητα. Ο πιο διαβόητος ήταν ο Τζον Χάιρο Αρίας Τασκόν, γνωστός ως «Πινίνα», που εμπλέκεται σε μεγάλες τρομοκρατικές ενέργειες και δολοφονίες υψηλόβαθμων προσώπων, όπως του Υπουργού Δικαιοσύνης το 1984 και την επίθεση σε πτήση της Avianca με 110 νεκρούς. Ο «Πινίνα» ξεκίνησε τη δράση του μόλις στα 15 και σκοτώθηκε σε ανταλλαγή πυρών το 1990. Το ίδιο έτος, ένας 14χρονος, ο Αντρές Γκουτιέρες, δολοφόνησε τον προεδρικό υποψήφιο Μπερνάρντο Χαραμίγιο στο αεροδρόμιο της Μπογκοτά. Ο ρόλος των ανηλίκων ως εκτελεστών είχε ήδη εμπεδωθεί.
Ένα ακόμα όνομα, ο «Γιέρι», ενεπλάκη στη δολοφονία του υποψηφίου Κάρλος Πισάρο. Παρότι αρχικά ενοχοποιήθηκε ο Εσκομπάρ, αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ο ηγέτης των παραστρατιωτικών Κάρλος Καστάνιο εκπαίδευσε και χρηματοδότησε τον δράστη, με συνεργασία διεφθαρμένων αξιωματούχων. Η υπόθεση Πισάρο παραμένει άλυτη.
Κολομβία: Τα παιδιά ως εργαλείο πολέμου
Τα παιδιά που στρατολογούνται έχουν κοινά χαρακτηριστικά: φτωχό οικογενειακό υπόβαθρο, προέλευση από αστικές ή αγροτικές περιοχές χωρίς επαρκή κρατική παρουσία. Στις πόλεις, η συμμετοχή τους συνδέεται συχνά με την αναζήτηση κοινωνικής ανέλιξης. Στην επαρχία, οι ένοπλες ομάδες τα στρατολογούν δια της βίας, εκβιάζοντας και απειλώντας τις οικογένειές τους. «Τα παιδιά είναι φθηνό εργατικό δυναμικό, εύκολα αναλώσιμο», αναφέρει ο κ. Γιούρι. «Συχνά τα χρησιμοποιούν για μεταφορά όπλων, ναρκωτικών, συλλογή λύτρων, δολοφονίες και εκφοβισμούς».
Η Ειδική Δικαιοδοσία για την Ειρήνη υπολογίζει ότι περισσότερα από 18.000 παιδιά στρατολογήθηκαν από τους αντάρτες των FARC μεταξύ 1996 και 2016, όταν υπεγράφη η ειρηνευτική συμφωνία. Οι μέθοδοι σήμερα έχουν εξελιχθεί. Οπλισμένες ομάδες χρησιμοποιούν πλατφόρμες όπως το TikTok για να εντοπίσουν και να προσελκύσουν νέους από απομονωμένες περιοχές, σύμφωνα με ρεπορτάζ του BBC τον Ιούνιο του 2024.
Η εφημερίδα El Tiempo αποκάλυψε ότι 1.953 ανήλικοι δηλώθηκαν ως αγνοούμενοι μέσα στο 2024, με πάνω από τους μισούς να παραμένουν εξαφανισμένοι. Υπάρχουν ισχυρές υποψίες ότι αρκετοί έχουν στρατολογηθεί βίαια. Η περιοχή Κάουκα αποτελεί επίκεντρο της κρίσης, με περισσότερους από 300 ανήλικους να έχουν εντοπιστεί εκεί, σύμφωνα με την επίσημη έκθεση. Άλλες επικίνδυνες ζώνες περιλαμβάνουν το Πουτουμάγιο και την κοιλάδα του Κάουκα.
Ο κ. Μαντίγια, ειδικός σε ζητήματα ασφαλείας, σημειώνει ότι ο εξαναγκασμός ανηλίκων ίσως αυξήθηκε κατά 1.200% από την πανδημία και μετά, εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης και της εξάπλωσης των ένοπλων ομάδων.
«Η στρατολόγηση ανηλίκων είναι αποτέλεσμα εγκατάλειψης, φτώχειας και κενών στο νομικό σύστημα», κατέληξε.
