Ο Σκωτσέζος στρατιώτης Ντόνι ΜακΡέι πέθανε ως αιχμάλωτος κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά η οικογένειά του ανακάλυψε σχεδόν 80 χρόνια αργότερα ότι είχε ταφεί από τους Ναζί χωρίς τον εγκέφαλό του.
Ο Ντόνι πέθανε σε νοσοκομείο αιχμαλώτων πολέμου το 1941 και επειδή έπασχε από μια σπάνια νευρολογική πάθηση, διενεργήθηκε αυτοψία στο σώμα του. Κατά τη διάρκεια της νεκροψίας, ο εγκέφαλός του και μέρος του νωτιαίου μυελού του αφαιρέθηκαν και στάλθηκαν στο Ινστιτούτο Ψυχιατρικής Kaiser Wilhelm στο Μόναχο για να χρησιμοποιηθούν για έρευνα. Το σώμα του θάφτηκε από τους Ναζί και αργότερα ξαναθάφτηκε από τους Συμμάχους στο Βερολίνο, αλλά κανείς δεν γνώριζε ότι ο εγκέφαλός του είχε αφαιρεθεί.
Συνολικά, περίπου 160 μικρές φέτες του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού του Ντόνι φυλάσσονται έκτοτε στα αρχεία του ερευνητικού κέντρου του Μονάχου - που αργότερα μετονομάστηκε σε Ινστιτούτο Ψυχιατρικής Μαξ Πλανκ. Ένα ντοκιμαντέρ του BBC Radio 4 - Shadow of War: A Tainted Anatomy - εξετάζει γιατί συνέβη αυτό και τις εργασίες που διεξάγονται για την επανένωση των λειψάνων.
Ο Ντόνι ΜακΡέι μεγάλωσε ως ομιλητής της γαελικής γλώσσας, η οποία χρησιμοποιείται στη Σκωτία για περισσότερα από 1.500 χρόνια. Η οικογένεια ΜακΡέι ήταν λάτρεις της μουσικής, με ισχυρή παράδοση στη γκάιντα, και όλοι ήταν ταλαντούχοι ράφτες, συμπεριλαμβανομένου του Ντόνι. Είχε σχέδια να χρησιμοποιήσει χειροποίητα υφαντά από το χωριό του για να στήσει τη δική του επιχείρηση ραπτικής στο Πέρθσαϊρ, στην κεντρική Σκωτία, όπου ζούσε ο αδελφός του και εργαζόταν ως σοφέρ σε τοπικό ξενοδοχείο.
Ωστόσο, το 1939, ο Ντόνι εντάχθηκε στον στρατό και κλήθηκε να πολεμήσει. Ήταν οπλίτης στους Seaforth Highlanders και αιχμαλωτίστηκε ενώ πολεμούσε στη Γαλλία, τον Ιούνιο του 1940. Πέθανε τον επόμενο χρόνο, σε ηλικία 33 ετών, σε νοσοκομείο ναζιστικού στρατοπέδου αιχμαλώτων πολέμου. Αν και η οικογένεια ΜακΡέι γνώριζε για τη σύλληψη και τον θάνατο του Ντόνι, δεν ενημερώθηκε ποτέ για τη διενέργεια αυτοψίας ή για τη λήψη δειγμάτων από τον εγκέφαλό του. Μόνο το 2020, όταν επικοινώνησε ο καθηγητής Πολ Γουέιντλινγκ από το Πανεπιστήμιο Oxford Brookes, η ανιψιά του Λίμπι ΜακΡέι έμαθε τι είχε συμβεί μετά τον θάνατο του Ντόνι.
Ο καθηγητής Γουέιντλινγκ είναι μέλος μιας διεθνούς ομάδας ερευνητών που εξετάζουν τα αρχεία χιλιάδων εγκεφάλων που φυλάσσονταν στο Μαξ Πλανκ. Στόχος του προγράμματος είναι να ταυτοποιηθούν όλα τα θύματα και να τιμηθούν δεόντως. «Μια ομάδα που παραβλέπεται είναι σίγουρα οι αιχμάλωτοι του Β' Παγκοσμίου Πολέμου των οποίων οι εγκέφαλοι πάρθηκαν για νευροπαθολογικές έρευνες από τους Ναζί και αποθηκεύτηκαν για πολλά, πολλά χρόνια», λέει ο καθηγητής Γουέιντλινγκ.
Οι Ναζί ήθελαν να βρίσκονται στην πρωτοπορία της ιατρικής έρευνας και ο λόγος για τον οποίο ο εγκέφαλος του Ντόνι κατέληξε στο ινστιτούτο του Μονάχου έγκειται στον τρόπο θανάτου του. Όταν αιχμαλωτίστηκε είχε τραυματιστεί από σφαίρα τυφεκίου στο αριστερό γόνατο και στην πλάτη. Αν και το τραύμα επουλώθηκε, αργότερα εισήχθη εκ νέου στο νοσοκομείο, όπου η κατάστασή του επιδεινώθηκε γρήγορα τους επόμενους μήνες.
Στην αρχή, ο Ντόνι είχε διπλωπία, μυρμήγκιασμα στις άκρες των δακτύλων του και δυσκολία στην ομιλία. Αυτό οδήγησε γρήγορα σε παράλυση και στα δύο χέρια και σε αδυναμία ομιλίας. Τις ημέρες πριν από το θάνατό του ήταν ανίκανος να κινηθεί.
Ο Ντόνι ΜακΡέι πέθανε στις 6 Μαρτίου 1941 από μια σπάνια πάθηση που ονομάζεται παράλυση Landry - γνωστή στο Ηνωμένο Βασίλειο ως σύνδρομο Γκιλέν-Μπαρέ, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο νευρικό σύστημα. Συνήθως δεν είναι θανατηφόρα και, ως εκ τούτου, διενεργήθηκε αυτοψία, συμπεριλαμβανομένης της ανατομίας του εγκεφάλου του.
Η δρ Σαμπίνε Χίλντεμπραντ, λέκτορας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ με έντονο ενδιαφέρον για την ηθική της ναζιστικής εποχής, δήλωσε στο BBC ότι είναι «βασανιστικό γεγονός» ότι η αφαίρεση ιστού μετά τον θάνατο δεν ήταν ασυνήθιστη. «Δεν λέω ότι ήταν ηθικά ορθές, αλλά ήταν μέσα στη διαδικασία ρουτίνας της επιστημονικής εργασίας εκείνη την εποχή», λέει η δρ Χίλντεμπραντ.
Οι φέτες του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού του Ντόνι σταθεροποιήθηκαν σε διάλυμα και τοποθετήθηκαν σε γυάλινες αντικειμενοφόρους πλάκες μικροσκοπίου για να χρησιμοποιηθούν για την έρευνα της κατάστασής του.
Εκτός από τον Ντόνι, ο καθηγητής Γουέιντλινγκ και η ομάδα του ανακάλυψαν τα αρχεία άλλων τεσσάρων Βρετανών αιχμαλώτων των Ναζί στους οποίους αφαιρέθηκε ο εγκέφαλος και κρατήθηκαν για ερευνητικούς σκοπούς κατά τη διάρκεια του 1941. Πρόκειται για τους Patrick O'Connell, Donald McPhail, Joseph Elston και William Lancaster. Μέχρι πολύ πρόσφατα, καμία από τις οικογένειες των ανδρών δεν είχε ιδέα τι είχε συμβεί στους συγγενείς τους. Ήταν μεταξύ των περίπου 2.000 εγκεφάλων που λήφθηκαν για έρευνα από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των εγκεφάλων παιδιών που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.
Με πληροφορίες από BBC
