Για 80 χρόνια, λεπτομέρειες της συνεργασίας των προγόνων τους με τους Ναζί ήταν θαμμένες σε πεντακάθαρες σειρές αρχειοθηκών στη Χάγη.
Ωστόσο, χιλιάδες ολλανδικές οικογένειες έρχονται αντιμέτωπες με την αποκάλυψη του ιστορικού των συγγενών τους αργότερα αυτή την εβδομάδα, όταν ανοίγει ένα αρχείο με 425.000 άτομα που κατηγορούνται ότι τάχθηκαν στο πλευρό του κατακτητή κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Την Πέμπτη, τα κεντρικά αρχεία των δικαστηρίων ειδικής δικαιοδοσίας (CABR), που ιδρύθηκαν μετά την απελευθέρωση της Ολλανδίας από τους συμμάχους για να οδηγήσουν τους συνεργάτες στη δικαιοσύνη, θα ανοίξουν σύμφωνα με τους εθνικούς κανόνες αρχείων.
Μέχρι τώρα, το πολεμικό αρχείο με τις περισσότερες επισκέψεις στην Ολλανδία ήταν προσβάσιμο μόνο σε ερευνητές, σε όσους εμπλέκονται και σε άμεσους απογόνους. Αλλά από την Πέμπτη το φυσικό αρχείο θα ανοίξει για γενικούς επισκέπτες.
Για τους πρώτους τρεις μήνες του 2025, ερευνητές και απόγονοι θυμάτων και φερόμενων ως δραστών θα έχουν επίσης ψηφιακή πρόσβαση στο ένα τέταρτο αυτής της εξαιρετικής βάσης δεδομένων – επί τόπου στο εθνικό αρχείο της Χάγης – για πρώτη φορά.
Οι συγγενείς έχουν ανάμεικτα συναισθήματα για τη μετακόμιση. «Είναι λίγο άβολο», είπε η Κόνι, 74 ετών, μία από τις τρεις αδερφές των οποίων το οικογενειακό ιστορικό περιέχεται στο αρχείο. «Δεν ξέρω τι θα μπορούσε να προκύψει από αυτό τελικά, αν οι άνθρωποι κάνουν Google το επώνυμό μας».
Ωστόσο, ορισμένοι στην Ολλανδία πιστεύουν ότι η διαφάνεια σχετικά με το παρελθόν της χώρας εν καιρώ πολέμου, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής και γραφειοκρατικής συνεργασίας της, είναι κρίσιμης σημασίας. Τα τρία τέταρτα του ολλανδικού εβραϊκού πληθυσμού – περισσότεροι από 102.000 άνθρωποι – δολοφονήθηκαν από τους Ναζί, με αντισημιτική συνεργασία από το κράτος, την αστυνομία και μέρος του ολλανδικού πληθυσμού.
Είναι ένα παρελθόν με το οποίο η χώρα μόλις τώρα συμβιβάζεται, ανοίγοντας ένα εθνικό μουσείο Ολοκαυτώματος, ζητώντας δημόσια συγγνώμη και χρηματοδοτώντας έρευνα για τον ρόλο των ιδρυμάτων και των εταιρειών μεταφορών.
«Αυτό είναι μέρος της καταστολής από τους Ολλανδούς στις αναμνήσεις της συνεργασίας τους, αφού τιμωρήσαμε τους στρατιωτικούς και πολιτικούς συνεργάτες μας», είπε ο Johannes Houwink ten Cate, ομότιμος καθηγητής σπουδών του Ολοκαυτώματος στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. «Μπορώ να καταλάβω ότι τα παιδιά και τα εγγόνια των συνεργατών φοβούνται τώρα πιθανές συνέπειες, αλλά η προσωπική μου εμπειρία είναι ότι τα συναισθήματά τους ξεκουράζονται μόλις δουν τα αρχεία. Το να ανοίξει αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα».
Αρχικά, η πρόθεση ήταν να τεθεί το αρχείο online στον ιστότοπο Oorlog voor de Rechter («πόλεμος ενώπιον των δικαστών») την Πέμπτη. Ωστόσο, η προοπτική προκάλεσε ανησυχία στο κοινό και η Ολλανδική Αρχή Προστασίας Δεδομένων (AP) εξέδωσε μια προειδοποίηση ότι η τοποθέτηση του αρχείου των ύποπτων συνεργατών στο διαδίκτυο θα παραβίαζε τους νόμους περί απορρήτου. «Την άνοιξη του 2024, το AP είχε ένα μήνυμα από έναν επιζώντα συγγενή ότι η προγραμματισμένη δημοσίευση του CABR πιθανώς να μην οργανωνόταν με νόμιμο τρόπο», ανακοίνωσε. «Τα εθνικά αρχεία πρέπει τώρα να αρχίσουν να εργάζονται για μια εναλλακτική μέθοδο».
Η διαδικτυακή δημοσίευση καθυστερεί και ο υπουργός Πολιτισμού, Eppo Bruins, λέει ότι το αρχείο δεν πρέπει να ευρετηριάζεται από μηχανές αναζήτησης όπως η Google. Αλλά τελικά ελπίζεται ότι θα υπάρχει δυνατότητα αναζήτησης 30 εκατομμυρίων σελίδων με αναφορές μαρτύρων, ημερολόγια, κάρτες μέλους για το ολλανδικό φασιστικό κόμμα, ιατρικά αρχεία, δικαστικές αποφάσεις, εκκλήσεις για χάρη και φωτογραφίες.
Σε πρόσφατη εκδήλωση στο Ινστιτούτο NIOD για Μελέτες Πολέμου, Ολοκαυτώματος και Γενοκτονίας στο Άμστερνταμ, ο διευθυντής, Martijn Eickhoff, είπε ότι το αρχείο του ειδικού δικαστηρίου από το 1944 και το 1952 ήταν μια πολύτιμη ιστορική πηγή. Αλλά ήταν επίσης μια περίοδος άγριων κατηγοριών, είπε: λιγότεροι από το 15% των υπόπτων τιμωρήθηκαν από δικαστήρια και έκτακτα δικαστήρια, και τα δύο τρίτα καθόλου.
«Είναι σημαντικό να δούμε προσεκτικά αυτό το αρχείο», είπε στον Guardian. «Αν ένα κείμενο είναι παραπλανητικό, οι άνθρωποι γίνονται επικριτικοί για την πηγή και αυτό μαθαίνεις να κάνεις ως ιστορικός… Αλλά επειδή περιέχει τόσα πολλά προσωπικά έγγραφα, αυτό επηρεάζει πάρα πολύ τους ανθρώπους».
Συνέκρινε το ολλανδικό αρχείο με τη σύγχρονη Συρία, όπου παγκόσμιοι εμπειρογνώμονες εργάζονται για τη διατήρηση αποδεικτικών στοιχείων για εγκλήματα υπό τον Μπασάρ αλ Άσαντ. «Ελπίζουμε να οδηγήσουμε αυτό το πείραμα [ανοίγοντας το αρχείο] στα σωστά μονοπάτια. Για να μην ανοίξω ξανά την πόρτα στο συλλογικό μίσος», είπε.
Με πληροφορίες από Guardian
