Υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα σε αυτό που βλέπετε έξω από το παράθυρό σας και σε αυτό που βλέπετε στα ράφια του σούπερ μάρκετ, λένε οι ειδικοί.
Ακραία καιρικά φαινόμενα και αύξηση τιμών στα τρόφιμα έχουν σημειωθεί ταυτόχρονα τα τελευταία χρόνια. Έρευνες δείχνουν ότι δεν πρόκειται για απλή σύμπτωση.
Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Environmental Research Letters δείχνει πώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα συνδέονται άμεσα με αυξήσεις τιμών σε συγκεκριμένα τρόφιμα, αμέσως μετά την εκδήλωσή τους.
Το γεγονός ότι οι καιρικές συνθήκες επηρεάζουν τη γεωργική παραγωγή, αλλά οι ερευνητές της μελέτης χαρτογραφούν πώς η κλιματική αλλαγή έχει εντείνει τα ακραία φαινόμενα και συσχετίζεται άμεσα με απότομες αυξήσεις τιμών.
Σύμφωνα με τη μελέτη, οι τιμές των τροφίμων είναι ο δεύτερος πιο άμεσος τρόπος με τον οποίο γίνεται αισθητή η κλιματική αλλαγή παγκοσμίως — μετά τη θερμική δυσφορία λόγω καύσωνα.
Αυτές οι αυξήσεις τιμών μπορεί να είναι καταστροφικές για τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα, που δαπανούν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους σε τρόφιμα. Αν και υπάρχουν και άλλοι παράγοντες πίσω από την αύξηση τιμών, η μελέτη υπογραμμίζει πως τα απρόβλεπτα ακραία καιρικά φαινόμενα και η επίδρασή τους στην αγροτική παραγωγή δεν πρέπει να υποτιμούνται.
Η μελέτη χαρτογραφεί 16 συγκεκριμένα ακραία καιρικά φαινόμενα από το 2022, τα οποία επηρέασαν άμεσα την παραγωγή τροφίμων, προκαλώντας άμεσες αυξήσεις στις τιμές των καλλιεργειών που δεν μπόρεσαν να συγκομιστούν.
Για παράδειγμα, το 2022, ξηρασίες στην Καλιφόρνια και την Αριζόνα συνέβαλαν σε αύξηση 80% σε ετήσια βάση στις τιμές των λαχανικών στις ΗΠΑ μέχρι το τέλος του έτους, σύμφωνα με τη μελέτη - με την επίπτωση να είναι ακόμα μεγαλύτερη λόγω του ότι η Καλιφόρνια παράγει πάνω από το 40% των λαχανικών της χώρας.
Ακραία καιρικά φαινόμενα εκτός ΗΠΑ επηρέασαν επίσης τις τιμές:
- Ξηρασίες στο Μεξικό το 2023 συνέβαλαν σε αύξηση 20% στις τιμές των λαχανικών τον Ιανουάριο που ακολούθησε.
- Ξηρασίες στη Βραζιλία προκάλεσαν αύξηση 55% στις τιμές του καφέ παγκοσμίως.
- Καύσωνες στην Ιαπωνία συνέβαλαν σε αύξηση 48% στην τιμή του ρυζιού το φθινόπωρο του 2024.
Οι ερευνητές χαρακτηρίζουν αυτές τις ξηρασίες και καύσωνες ως «πρωτοφανείς» και τονίζουν ότι είχαν έντονο αντίκτυπο.
Ο David Ortega, οικονομολόγος τροφίμων και καθηγητής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, δηλώνει ότι είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει τον καιρό μόνο μέσω της ζέστης και της ξηρασίας.
«Δεν είναι μόνο η ξηρασία· είναι οι πλημμύρες, οι τυφώνες. Μπορεί να είναι και χαμηλότερες θερμοκρασίες, που διαταράσσουν τις καλλιέργειες - παγετός ή χιονοπτώσεις που έρχονται νωρίτερα ή αργότερα απ’ το συνηθισμένο, και επηρεάζουν την αγροτική παραγωγή», λέει ο Ortega στο περιοδικό TIME.
Ο ίδιος επισημαίνει ως παράδειγμα την παραγωγή εσπεριδοειδών στη Φλόριντα, η οποία επηρεάστηκε σοβαρά από τους μεγάλους τυφώνες που έπληξαν την πολιτεία το 2024.
Η μελέτη αναφέρει ειδικά το Ηνωμένο Βασίλειο ως παράδειγμα, όπου οι «υγροί χειμώνες» συνέβαλαν σε αύξηση άνω του 22% στις τιμές της πατάτας.
Ο Marc Bellemare, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, εξηγεί:
«Οι αυξήσεις τιμών γίνονται αισθητές άμεσα, επειδή τα τρόφιμα είναι ευπαθή. Κάποια μπορούν να αποθηκευτούν - πολλά από τα φρούτα και λαχανικά του Μεξικού καταψύχονται - αλλά ένα μεγάλο μέρος αποστέλλεται φρέσκο, και αυτά που αποστέλλονται φρέσκα αντικατοπτρίζονται άμεσα στις τιμές. Οι αγορές τροφίμων είναι σχετικά ενοποιημένες.»
Επιδεινώνοντας τις ανισότητες και τον πληθωρισμό
Η έρευνα σημειώνει επίσης ότι η αστάθεια στα τρόφιμα και τα ακραία καιρικά φαινόμενα ενδέχεται να ενισχύσουν την κοινωνική αστάθεια και τον πληθωρισμό, με τους φτωχότερους του κόσμου να επωμίζονται το μεγαλύτερο μέρος του οικονομικού και υγειονομικού βάρους.
Ο Marc Bellemare τονίζει ότι οι απότομες αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων επηρεάζουν περισσότερο τα άτομα με χαμηλό εισόδημα, καθώς αυτά δαπανούν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους για τρόφιμα σε σύγκριση με τον μέσο Αμερικανό:
«Το μέσο αμερικανικό νοικοκυριό δαπανά περίπου 10% του προϋπολογισμού του για τρόφιμα. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο για τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα», λέει.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι μόνο ένας από τους πολλούς παράγοντες που συνδυάζονται και επηρεάζουν τόσο την προσφορά όσο και τη ζήτηση τροφίμων, οδηγώντας σε αύξηση των τιμών.
Ο David Ortega αναφέρεται συγκεκριμένα στο έτος 2022, το οποίο, όπως λέει, σημείωσε «τη μεγαλύτερη αύξηση στις τιμές των τροφίμων εδώ και μία γενιά». Υπογραμμίζει επίσης ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είχε σημαντικό αντίκτυπο, αλλά τονίζει ότι η κλιματική αλλαγή επιδείνωσε τις διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού και τα προβλήματα του πληθωρισμού.
Η ερευνητική μελέτη επισημαίνει επίσης ότι οι αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων τροφοδοτούν τον γενικό πληθωρισμό (headline inflation): «Οι εντολές των κεντρικών τραπεζών για σταθερότητα των τιμών ενδέχεται να γίνονται όλο και πιο δύσκολο να επιτευχθούν, εφόσον τα ολοένα και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα προκαλούν αστάθεια στις τιμές των τροφίμων, τόσο στο εσωτερικό όσο και στις παγκόσμιες αγορές», αναφέρει η μελέτη.
«Αυτές οι προκλήσεις μπορεί να ενταθούν εάν η επίμονη αύξηση της θερμοκρασίας προκαλέσει συνεχή ανοδική πίεση στον πληθωρισμό ή εάν η μεταβλητότητα του πληθωρισμού οδηγήσει σε μειωμένη αξιοπιστία των κεντρικών τραπεζών και αποσταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό».
«Δεν είμαστε ανήμποροι απέναντι στην κλιματική αλλαγή»
Ο David Ortega διεξάγει έρευνες σχετικά με το πώς τα λεγόμενα «σοκ» - όπως η πανδημία COVID-19 ή η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία - επηρεάζουν την αγροδιατροφική βιομηχανία και τους καταναλωτές. Πολλά από αυτά τα σοκ είναι προσωρινά, λέει ο Ortega, αν και τα αποτελέσματά τους μπορεί να είναι έντονα. Ωστόσο, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μόλις αρχίζουν να γίνονται αισθητές.
«Έρευνες σαν αυτή που δείχνουν τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στις τιμές των τροφίμων αναδεικνύουν ξεκάθαρα αυτό που θεωρώ μία από τις σοβαρότερες απειλές για το διατροφικό μας σύστημα στο μέλλον», λέει ο Ortega.
«Τα κλιματικά φαινόμενα και οι ακραίες καιρικές συνθήκες που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή αυξάνονται σε συχνότητα και αυτό θα συνεχιστεί στο μέλλον», προσθέτει.
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι η εργασία τους αποτελεί υπενθύμιση για την επείγουσα ανάγκη θέσπισης πολιτικών που θα μειώνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και θα περιορίζουν την υπερθέρμανση του πλανήτη, σύμφωνα με τους διεθνείς στόχους.
Προσθέτουν επίσης πως μέτρα όπως τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και η έγκυρη πληροφόρηση για τις κλιματικές συνθήκες μπορούν να βοηθήσουν τους αγρότες να περιορίσουν την έκθεσή τους σε ακραία φαινόμενα.
«Δεν είμαστε ανήμποροι απέναντι στην κλιματική αλλαγή», λέει ο καθηγητής Marc Bellemare.
«Υπάρχει σημαντική προσαρμογή σε εξέλιξη: νέες ασφαλιστικές λύσεις, χρηματοοικονομικά εργαλεία, προσαρμογές στην παραγωγή, όλοι προσπαθούν να προσαρμοστούν και να μειώσουν τους κινδύνους», εξηγεί.
Με πληροφορίες από Time Magazine
