Χιλιάδες χωματερές σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρώπη αποτελούν πιθανή απειλή για το πόσιμο νερό και τις προστατευόμενες περιοχές εάν τα τοξικά απόβλητα απελευθερωθούν σε ποτάμια, εδάφη και οικοσυστήματα, όπως αποκαλύπτει ο Guardian.
Τα ευρήματα είναι αποτέλεσμα της πρώτης χαρτογράφησης των χωματερών σε ολόκληρη την ήπειρο, που διεξήχθη από Guardian, Watershed Investigations και Investigate Europe.
Ο Patrick Byrne, του Πανεπιστημίου Liverpool John Moores, δήλωσε: «Με την αυξανόμενη συχνότητα και το μέγεθος των πλημμυρών και της διάβρωσης από την κλιματική αλλαγή, υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος αυτά τα απόβλητα να εισχωρήσουν στο περιβάλλον μας. Αυτό περιλαμβάνει φυσικά απόβλητα όπως πλαστικά και δομικά υλικά, αλλά και τοξικά μέταλλα και χημικές ουσίες όπως Pfas και PCB».
Η Kate Spencer, καθηγήτρια περιβαλλοντικής γεωχημείας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary, δήλωσε: «Έχουμε εντοπίσει απόβλητα ευρείας κλίμακας σε μια διαβρωμένη παράκτια χωματερή [στο Tilbury], συμπεριλαμβανομένων αυτών που έμοιαζαν με σακούλες αίματος νοσοκομείου, και μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες τοποθεσίες που, εάν διατρέχουν κίνδυνο πλημμύρας, τότε υπάρχουν πολλοί τρόποι να εισέλθουν στα υπόγεια ύδατα, τα επιφανειακά ύδατα και την τροφική αλυσίδα».
Σε ολόκληρη την ΕΕ εκτιμάται ότι υπάρχουν έως και 500.000 χωματερές. Οι σύγχρονες χωματερές που διαχειρίζονται σωστά, είναι πιθανό να παρουσιάζουν χαμηλό κίνδυνο.
Το χειρότερο δυνατό σενάριο
Πάνω από 61.000 χωματερές έχουν εντοπιστεί σε όλη την Ευρώπη, με το 28% να βρίσκεται σε περιοχές ευάλωτες σε πλημμύρες. Το μοντέλο δείχνει ότι ο πραγματικός αριθμός των τοποθεσιών που κινδυνεύουν από πλημμύρες, θα μπορούσε να φτάσει τις 140.000. Αυτή η προσπάθεια χαρτογράφησης, βασισμένη σε αιτήματα για δεδομένα χώρων υγειονομικής ταφής σκοπυδιών από 10 χώρες, αναδεικνύει ένα βαθύτερο ζήτημα: τα θεσμικά όργανα της ΕΕ δεν διαθέτουν κεντρικά αρχεία υγειονομικής ταφής σκουπιδιών, ενώ τα δεδομένα από μεμονωμένα κράτη μέλη παραμένουν κατακερματισμένα, ασυνεπή και συχνά μη προσβάσιμα.
«Έχουμε ανεπαρκή αρχεία, διαφορές στους τρόπους κατηγοριοποίησης αυτών των τοποθεσιών και αυτό καθιστά πραγματικά δύσκολη την αντιμετώπισή τους. Είναι το χειρότερο δυνατό σενάριο. Οι περισσότερες χωματερές θα είναι μια χαρά, αλλά χρειάζεται μόνο ένας μικρός αριθμός τοποθεσιών που περιέχουν πολύ τοξικές χημικές ουσίες για να αποτελεί πρόβλημα. Απλώς δεν ξέρουμε ποιες. Περισσότεροι από τους μισούς χαρτογραφημένους χώρους υγειονομικής ταφής σκουπιδιών βρίσκονται σε περιοχές όπου τα υπόγεια ύδατα δεν πληρούν τα πρότυπα χημικής ποιότητας, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι χώροι υγειονομικής ταφής ενδέχεται σε ορισμένες περιπτώσεις να έχουν συμβάλει στη μόλυνση.», δήλωσε η Spencer.
Η οδηγία της ΕΕ για τις χωματερές, που υιοθετήθηκε το 1999, απαγόρευσε τους χώρους υγειονομικής ταφής σκουπιδιών χωρίς επένδυση και δημιούργησε αυστηρά κριτήρια αποδοχής αποβλήτων. Αλλά πριν από αυτό υπήρχαν λίγα ή καθόλου μέτρα περιορισμού της ρύπανσης. «Μπορεί να υπάρχουν πολλές άλλες πηγές ρύπανσης, όπως η γεωργία και η βιομηχανία, αλλά ένας από τους κύριους τρόπους με τους οποίους οι χημικές ουσίες απομακρύνονται από τους χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων είναι μέσω των υπόγειων υδάτων», δήλωσε ο Byrne.
Ο Byrne διαπίστωσε διαρροή από τον χώρο υγειονομικής ταφής σκουπιδιών στο φυσικό καταφύγιο Newgate στο Wilmslow του Cheshire, σε ένα μικρό ρέμα. Οι δοκιμές του έδειξαν τοξικά Pfas, τα γνωστά «παντοτινά χημικά», 20 φορές πάνω από τα αποδεκτά επίπεδα για πόσιμο νερό.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, οι δοκιμές έδειξαν Pfas πολλές φορές πάνω από τα πρότυπα στο πόσιμο νερό, καθώς και υδράργυρο και κάδμιο που εκχέονται στον ποταμό Νέδωνα από τον πρώην χώρο υγειονομικής ταφής σκουπιδιών, Μαραθόλακα, στα βουνά του Ταϋγέτου, τα οποία επισκέπτονται χιλιάδες πεζοπόροι κάθε χρόνο. Ο δήμαρχος της Καλαμάτας λέει ότι ο χώρος έχει σταματήσει να λειτουργεί από τον Ιούνιο του 2023 και ότι «προς το παρόν δεν υπάρχουν στοιχεία ή δεδομένα που να τεκμηριώνουν τυχόν περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη λειτουργία του χώρου».
Ορισμένα από αυτά τα νερά θα μπορούσαν να είναι πηγές πόσιμου νερού και αναλύσεις βρήκαν σχεδόν 10.000 χώρους υγειονομικής ταφής σκουπιδιών σε ζώνες πόσιμου νερού στη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, τη Γερμανία, την Ολλανδία και την Ιταλία. Περισσότεροι από 4.000 από αυτούς είναι παλαιοί χώροι υγειονομικής ταφής σκουπιδιών στην Αγγλία και την Ουαλία και επομένως είναι απίθανο να κάνουν ελέγχους για τη ρύπανση.
Δεν ήταν δυνατό να επιβεβαιωθεί εάν οι χώροι υγειονομικής ταφής σκουπιδιών στην Ευρώπη προϋπήρχαν των κανονισμών ή όχι.
«Δεν γνωρίζουμε και δεν θα γνωρίζουμε πόσος κίνδυνος υπάρχει για την ανθρώπινη υγεία και το πόσιμο νερό μας μέχρι να μπορέσουμε να εντοπίσουμε πού βρίσκονται όλοι οι χώροι υγειονομικής ταφής, τι υπάρχει σε αυτούς, εάν εκπλένονται και εάν οι διαδικασίες επεξεργασίας τα φιλτράρουν», δήλωσε ο Byrne.
Ένας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε ότι «σύμφωνα με την οδηγία για το πόσιμο νερό, η ποιότητα του νερού πρέπει να διασφαλίζεται «στη βρύση» σε ολόκληρη την ΕΕ. Η οδηγία περιλαμβάνει διάφορες παραμέτρους που πρέπει να παρακολουθούνται και οι αντίστοιχες οριακές τιμές πρέπει να τηρούνται. Σε περίπτωση υπερβάσεων αυτών των οριακών τιμών, τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν ότι λαμβάνονται τα απαραίτητα διορθωτικά μέτρα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι εταιρείες ύδρευσης διενεργούν αξιολογήσεις κινδύνου και παρακολουθούν τις δημόσιες υδροληψίες σύμφωνα με τις οδηγίες.
Οι χώροι υγειονομικής ταφής σκουπιδιών που διατρέχουν τον πιο εμφανή κίνδυνο έκθεσης είναι αυτοί κατά μήκος της ακτής. Η ανάλυση εντόπισε 335 χώρους σε ζώνες διάβρωσης των ακτών στην Αγγλία, την Ουαλία και τη Γαλλία, και 258 χώρους υγειονομικής ταφής σε όλη την Ευρώπη σε απόσταση 200 μέτρων από την ακτή, οι οποίοι θα μπορούσαν να διατρέχουν κίνδυνο διάβρωσης ή έκθεσης.
«Όλοι ζούμε σε μια χωματερή»
«Αυτή είναι η κορυφή του παγόβουνου», δήλωσε η Spencer, η οποία βοηθά το βρετανικό υπουργείο Περιβάλλοντος, Τροφίμων και Αγροτικών Υποθέσεων (Defra) να κατατάξει τους χώρους υγειονομικής ταφής με τον υψηλότερο κίνδυνο από 1.200 τοποθεσίες προτεραιότητας στην Αγγλία και την Ουαλία. Έλεγξε δύο χώρους υγειονομικής ταφής σκουπιδιών που διαβρώνονται στην ακτή και διαπίστωσε ότι το Lynemouth στα βορειοανατολικά απελευθέρωσε υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού, και το Lyme Regis στα νοτιοδυτικά απελευθέρωσε υψηλά επίπεδα μολύβδου, τα οποία θα μπορούσαν να προκαλέσουν οικολογική βλάβη.
«Πρέπει τώρα να κατανοήσουμε τους πιθανούς κινδύνους της κλιματικής αλλαγής και της σχετικής απελευθέρωσης ρύπανσης σε όλους τους ιστορικούς χώρους υγειονομικής ταφής μας, όχι μόνο στους παράκτιους», είπε, προσθέτοντας ότι θα χρειαστούν χρήματα για την αντιμετώπιση αυτών των τοποθεσιών.
«Ουσιαστικά όλοι ζούμε σε μια χωματερή», δήλωσε η Spencer, που εξήγησε ότι περίπου το 80% του βρετανικού πληθυσμού ζει σε απόσταση 2 χιλιομέτρων από γνωστούς χώρους υγειονομικής ταφής σκουπιδιών και δυσανάλογα στις πιο υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας.
Μια έκθεση της Υπηρεσίας Ασφάλειας Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου πέρυσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διαβίωση κοντά σε έναν καλά διαχειριζόμενο δημοτικό ενεργό ή κλειστό χώρο υγειονομικής ταφής σκουπιδιών δεν αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, αν και η εικόνα για τους ιστορικούς χώρους είναι λιγότερο σαφής λόγω της έλλειψης δεδομένων.
Η άγρια ζωή μπορεί επίσης, να διατρέχει κίνδυνο, καθώς περισσότεροι από 2.000 ευρωπαϊκοί χώροι υγειονομικής ταφής βρίσκονται σε προστατευόμενες περιοχές διατήρησης. «Γνωρίζουμε ότι τα πλαστικά συσσωρεύονται στην άγρια ζωή, τους ανθρώπους και το περιβάλλον και υπάρχουν αναδυόμενα στοιχεία για αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία», δήλωσε.
Η παράνομη απόρριψη αποβλήτων είναι επίσης, ένα σημαντικό πρόβλημα, το οποίο η Europol έχει αναγνωρίσει ως έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους τομείς οργανωμένου εγκλήματος στην Ευρώπη. Τον Φεβρουάριο, οι κροατικές αρχές συνέλαβαν 13 άτομα που θεωρούνταν ύποπτα για παράνομη απόρριψη τουλάχιστον 35.000 τόνων αποβλήτων από την Ιταλία, τη Σλοβενία και τη Γερμανία στην Κροατία, αποφέροντας κέρδος τουλάχιστον 4 εκατομμυρίων ευρώ για τους εγκληματίες.
Στην Αγγλία, τα στοιχεία της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος δείχνουν 137 ανοιχτές έρευνες για παράνομες χωματερές, που αφορούν περισσότερα από 1 εκατομμύριο κυβικά μέτρα υλικού. Στην περιοχή της Καμπανίας στη νότια Ιταλία, η παράνομη απόρριψη τοξικών αποβλήτων από τη μαφία έχει κατηγορηθεί για την αύξηση των ποσοστών θνησιμότητας και ασθενειών στην περιοχή.
Ένας εκπρόσωπος από το βρετανικό υπουργείο Περιβάλλοντος, Τροφίμων και Αγροτικών Υποθέσεων δήλωσε: «Θέλουμε να αποτρέψουμε την εμφάνιση αποβλήτων εξαρχής, αλλά όπου προκύπτουν απόβλητα, πρέπει να τα διαχειριστούμε με τον καταλληλότερο τρόπο. Έχουμε δεσμευτεί να μειώσουμε την ποσότητα των αποβλήτων που αποστέλλονται σε χώρους υγειονομικής ταφής, με την υποστήριξη των μεταρρυθμίσεων συλλογής και συσκευασίας. Παράλληλα, το επερχόμενο σχέδιο ανάπτυξης της κυκλικής οικονομίας θα σκιαγραφήσει μέτρα για την προώθηση περισσότερης ανακύκλωσης, διαφυλάσσοντας την αξία των πόρων μας και αποτρέποντας την κατάληξη των αποβλήτων μας σε χώρους υγειονομικής ταφής».
Με πληροφορίες από Guardian
